Bundan 40 yıl önce girişimcilik ve hükümete yakın olmak güce ulaşmanın
en kestirme yoluyken, 80'lerde uluslararası ilişkiler önem kazandı.
2000'ler yenilikçiliğin, rekabetin, oyunu kuralına göre oynayanların öne
çıktığı yıllar oldu. Bu dinamikler güç sahibi isimleri dönem dönem
değiştirdi. Ancak Capital'in 10 yılı aşkın süredir hazırladığı
"Türkiye'nin En Güçlü 30 İş İnsanı" listesinde bazı aktörler her zaman
yerini korudu. BÜLENT ECZACIBAŞI da bu isimlerin başında. Ona göre güç;
dün olduğu gibi bugün ve gelecekte de uzun süreli ve kalıcı başarılar
sonucunda geliyor. Eczacıbaşı, "İş insanları ve kuruluşlar için
gelecekte de gücün temelinde kalıcı başarılar olacak. Çünkü başarısızlık
gücü yok ediyor. Başarının tanımı ve koşulları esaslı bir değişiklik
geçiriyor" diyor. Global olarak güç anlayışı büyük bir değişim içinde...
Hem dünya hem Türkiye içinde değişen dengeler, iş dünyasındaki taşları
yerinden oynatıyor. Oyunu en iyi oynayanlar değil yeni kuralları öğrenip
buna göre oynayanlar güç kazanıyor. Sonuçta güç sahnesine yeni
sektörler ve yeni oyuncular çıkıyor. İş dünyasında gücün tanımı
değişirken gücü elde tutmak da zorlaşıyor. Ama bazı iş insanları var ki
onlar her dönem gücünü ve itibarını korumayı başarıyor. İşte Bülent
Eczacıbaşı o isimlerden biri. Çok uzun zamandır Türk iş dünyasının en
önemli aktörlerinin başında geliyor. Hem başkanlığını yaptığı Eczacıbaşı
Topluluğu hem kendi adı her zaman itibarla yan yana. Capital
Dergisi'nin 10 yılı aşkın süredir hazırladığı Türkiye'nin En Güçlü 30 İş
İnsanı listesinde de aktörler sürekli değişirken o hep yerini korudu.
Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Eczacıbaşı, 2011
yılında Türkiye'nin En Güçlü 30 İş İnsanı içinde yine yer alıyor.
İtibarın ve gücün kaynağının dönemlere göre değişebildiğini ifade eden
Eczacıbaşı, şöyle devam ediyor: "Bazen kaynağı belirsiz de olsa
servetin, iktidarlara yakın olmanın, belirli kesimlerde yer almanın güç
sağladığı ileri sürülür. Bunlar, belirli kısa süreler için geçerli de
olabilir ama kalıcı güç sağlamaz. Ben, yönetiminde bulundukları
kuruluşların olanakları ve çalışmaları ile ülkenin gelişmesine katkıda
bulunabilen kişilerin, güçlerini uzun vadeli olarak koruduklarını
düşünüyorum."
Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Eczacıbaşı'nın iş
dünyasında güç ve itibarla ilgili sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:
Capital: Çok uzun süredir iş dünyasının en önemli aktörlerinden
birisiniz. Hem Eczacıbaşı Topluluğu hem siz hep itibarla anılıyorsunuz.
Bunu nasıl başardınız?
- Topluma, çalışanlarımıza, müşterilerimize, doğaya karşı dürüst ve
saygılı olduk. Toplumsal gelişmeye katkıda bulunmayı, sorumluluğumuzun
bir gereği kabul ettik. Başarılarımızın getirilerini toplumsal paydaş
kabul ettiğimiz kesimlerle paylaştık. Topluluğumuzun kurucusu Dr. Nejat
Eczacıbaşı'nın, "Gelecek kuşaklar bizleri, yarattıklarımız kadar günümüz
dünyasında koruyabildiğimiz şeyleri de göz önüne alarak
değerlendireceklerdir" sözüyle ifade ettiği anlayışı her işimizde
dikkate aldık. Eğer ailemiz ve topluluğumuz toplum tarafından genellikle
olumlu değerlendiriliyorsa, sanıyorum nedenleri bunlar.~
Capital: Siz her dönemde Türkiye'nin en itibarlı ve güçlü iş
insanlarından biri oldunuz. Oysa güçlü aktörler yıllar içinde
değişebiliyor. Siz bu gücü nasıl korudunuz?
- Genelde güç denilince, insanların yaşamını olumlu veya olumsuz yönde
etkileyebilme gücü kastedilir. Bu güç, bir insanın şu veya bu şekilde
elde ettiği mevkiden veya sahip olduğu servetten kaynaklanıyor olabilir.
Bunun itibarla doğrudan ilişkili olduğunu söyleyemeyiz. Çok itibarlı
insanlar bu anlamda güçsüz, çok güçlü insanlar ise itibarsız olabilir.
Bence bir iş insanının gücü, onun yönetiminde yer aldığı kuruluşların
katma değer, istihdam yaratma potansiyeli, rekabet gücü ile doğru
orantılı hatta eş anlamlı. Bu alanlardaki başarılar, kuşkusuz, toplumsal
gelişime katkı gücü ve itibar sağlıyor. İtibarın sürekliliği ise
sanırım kişilerin ve toplumun yaşamını kendi çıkarı doğrultusunda
etkilemeye yönelmemekten geliyor.
Capital: İş yaşamınız boyunca sizi en fazla gururlandıran eyleminiz ne oldu?
- İş yaşamımda beni en çok gururlandıran, Eczacıbaşı Topluluğu'nun
istikrarlı biçimde yükselen başarı çizgisi ile bir kurum olarak
toplumumuzda ve toplumsal paydaşlarımızın gözünde ifade ettiği değerler
oldu. Ancak, bunu benim bir eylemimin sonucu olarak değerlendirmek
elbette mümkün değil. 70 yıla yaklaşan bir geçmişi olan bir kuruluştan
söz ediyoruz. Ortada gururlanacak bir sonuç varsa, bu, kuruluşun başta
kurucusu olmak üzere tüm yöneticilerinin ve çalışanlarının ortak
başarısıdır. Ayrıca, belirli bir büyüklüğe erişmiş, gelenekleri oluşmuş
kuruluşlarda işler çoğunlukla önceden belirlenmiş stratejiler ve eylem
planları çerçevesinde yürüyor. Kader belirleyici karar anları pek
olmuyor. O nedenle biz de olağanüstü kararlar vermek zorunda
kalmadığımıza sevinerek ve kuruluşlarımızın sürekli geliştiklerini
izleyerek mutlu oluyoruz.
Capital: Siz TÜSİAD başkanlığı da yaptınız. Sorumlu iş insanı olmanın, STK'larda aktif olmanın itibara ve g��ce katkısı nedir?
- Bunlar herhangi bir mali getirisi olan görevler değil. Hizmet yanı
ağır basan görevler. Tabii ki güce ve itibara katkısı oluyor. Toplumsal
sorumlulukları yerine getirmek, bu amaçla kurulmuş sivil toplum
kuruluşlarında görev almak kuşkusuz toplum tarafından olumlu
değerlendirilen davranışlar ve sahiplerine de itibar kazandırıyor. Özel
sektör kuruluşlarının esas amacı itibar ve güç kazanmak değil de hizmet
etmek olan bu tür davranışların onurunu çalışanlarıyla, iş dünyasıyla ve
kamuoyuyla paylaşmasının da yararlı olduğuna inanıyorum. Bu paylaşımla,
kuruluş mensupları, çalışmalarının sonuçları bakımından daha yüksek bir
tatmin duygusuna ulaşıyor. Kamuoyuyla paylaşmak ise genç kuruluşlar
için örnek oluşturmaya yarıyor; böylece toplumsal sorumluluklarını
benimseyen kuruluşların sayısı artarken, bu tür görevlerin etki alanı
genişliyor ve bundan toplum kazançlı çıkıyor. Ancak burada da gücün
nasıl kullanıldığı çok önemli. Herkes mücadele ediyor, zorluklarla
savaşmak zorunda kalabiliyor. Karakterin asıl göstergesi güç sahibi olan
insanın o gücü nasıl kullandığı. Yanlış kullanılan güç itibar
kaybettirir.
Capital: Yenilikçilik kültürünüzün itibarınıza ve gücünüze katkısı ne oldu?
- Yenilikçilik kuruluşlarımızın ticari başarısında önemli bir rol
oynadı. Eczacıbaşı, aktif olduğu her konuda Türkiye'ye yenilikleri
getiren, hiçbir zaman başka kuruluşları taklit çabası içinde olmayan bir
kuruluş oldu. Başarı ise tüm kişi ve kurumlar için toplumda itibarın
temelini oluşturuyor.~
Capital: Global olma, yabancı ortaklıklar ve dünyada daha fazla kişiye ürünlerle ulaşmak gücü artırıyor mu?
- Hiçbir kuruluşun bugün dünya pazarlarında rekabet edebilecek etkinlik
düzeyine ulaşmadan varlığını sürdürmesi mümkün değil. Bu anlamda,
yabancı ortaklıklar ve daha geniş bir pazara ulaşmak, kuruluşların
ekonomik gücünü artırıyor. Bir başka deyişle bu özellikler, kuruluşların
gücünü oluşturuyor.
Capital: İş yaşamınıza ilk başladığınız yıllarla bugünü kıyaslarsanız size göre en büyük
değişim nerede, hangi alanlarda yaşandı?
- Benim iş yaşamıma başladığım dönemde, henüz, ekonomi bürokrasisi ve o
zaman Kamu İktisadi Teşekkülü denen kamu girişimleri ekonomik yaşamın
tüm süreçlerini doğrudan ve dolaylı olarak belirliyordu. Hemen hemen tüm
hammaddeler kamu işletmeleri tarafından üretiliyordu. Özel kesime,
kendi belirledikleri fiyat üzerinden ve yine kendi belirledikleri
miktarda satıyorlardı. Hammadde ve ara malı ithalatı için gerekli olan
döviz de Merkez Bankası'nın belirlediği fiyattan ve belirli tutarlarda
veriliyordu. Özel kesimin ürettiği birçok malın fiyatı da kamu otoritesi
tarafından belirleniyordu. Sermaye birikiminin zayıf, uluslararası
ilişkiler tecrübesinin yetersiz olduğu o yıllarda normal görünebilir ama
rekabete ve dolayısıyla yenilikçiliğe yer bırakmayan bu uygulamalar
belki de özel sektörün yeterince gelişememesinin gerçek sebebiydi. Bugün
ise ekonomik yaşam büyük ölçüde serbestleşmiş bir rekabet ortamı içinde
sürüyor. Özel kuruluşların yenilikçi uygulamalarla farklılık yaratarak
gelişmelerine olanak sağlıyor. Bence en önemli fark bu.
Capital: İş dünyasında itibar ve gücün kaynağı dönem dönem
değişebiliyor. Geçmişten bugüne güç ve itibarın kaynağı nasıl değişti?
Bugün iş dünyasında güç nereden geliyor?
- Dıştan bir bakışla itibarın ve gücün kaynağının dönemlere göre
değiştiği söylenebilir. Bazen kaynağı belirsiz de olsa servetin,
iktidarlara yakın olmanın, belirli kesimlerde yer almanın güç sağladığı
ileri sürülür. Bunlar belirli kısa süreler için geçerli de olabilir ama
kalıcı güç sağlamaz. Piyasa, dışa açılma, rekabet ağırlık kazandıkça
devlete yakınlığın önemi azalır. Ama her ortamda her ülkede önemli bir
faktördür. Ben, yönettikleri kuruluşların olanakları ve çalışmaları ile
ülkenin gelişmesine katkıda bulunabilen kişilerin, güçlerini uzun vadeli
olarak koruduklarını düşünüyorum.
Capital: Aileden gelen güce inanır mısınız?
- Girişimcilerin iş yapma biçimini belirleyen temel değerlerin aileden
gelebileceğine inanırım. O değerler zamanla kurum değerleri halini alır.
Bunlara sahip olmanın en kolay yolu, aileden devralmak ve sahip çıkarak
geliştirmek. Ancak, aile değerlerinin zaman içinde geliştiğini
unutmayalım. Yani hiçbir kuşak bu değerleri oluşturup geliştirmek
açısından geç kalmış
değil.
Capital: Güç beraberinde mutlaka itibarı da getirir mi? İtibar mı
yoksa güç kazanmak mı iş insanları için daha zor? Hangisi daha çok prim
yapıyor? Siz her zaman hangisini tercih ettiniz?
- Gücün mutlaka itibar getirdiğine inanmıyorum. Çok güçlü insanlar
itibarsız olabilir, çok itibarlı insanlar da güç sahibi olmayabilir.
İtibarın güçten kaynaklandığını düşünmek, insanı fena halde yanıltır.
Bir insanın gücü, itibarını artırmaya yarayabilir ama bu gücün ne
şekilde kullanıldığına bağlı. Zaten bir insanın gücünü nasıl kullandığı
herhalde karakterinin en yanılmaz göstergesidir. Gücünü sadece kendi
çıkarları doğrultusunda yarar sağlamak için kullanmak herhalde itibarını
kaybetmenin en kestirme yolu... İtibar, bir kişi ya da kurumun toplum
tarafından olumlu değerlendirilmesi ve kabulüdür. Bu kabul olmadan
kişiler ve kurumlar boşlukta kalır. Birtakım desteklerle varlığını
sürdürmeye çalışsalar bile, süreklilik sağlayamazlar. Zaman zaman
örneklerini gördüğümüz gibi, itibarsız güç, kalıcı olmuyor.~
Capital: Networking bugün mü daha önemli yoksa geçmişte de güç ve itibar için gereken niteliklerden biri miydi?
- Belirli çevrelerin mensuplarının dayanışması anlamında networking, her
zaman oldu ve olacak. Burada önemli olan, bu dayanışmanın toplumun
diğer kesimleri karşısında bir haksız rekabet avantajısağlayacak ölçüye
varmaması. Zaten, bu ölçüye varan dayanışmanın, toplum tarafından
anlaşılmasıyla, o kesimin itibarı ve gücü bakımından olumsuz etkide
bulunduğunu da sürekli gözlüyoruz.
Capital: Bugün Türkiye ile dünyaya baktığımızda güç sahibi insanların taşıdığı nitelikler bakımından fark var mı?
- Sanmıyorum. Yok.
Capital: Sizce dünyanın en güçlü iş insanları kimler?
- Temsil ettikleri kurumların etkinliğine ve başarı düzeyine bakmak
lazım. Dünyada yapılan sıralamalar da çok fazla yanıltmaz diye
düşünüyorum.
Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?