TAV'ın yeni planı

TAV Holding, Türkiye’nin en büyük havaalanı işletmecisi... Üçüncü havalimanı ihalesiyle birlikte sektörde ortaya çıkan yeni durum nedeniyle gelecek planlarını revize etme yoluna gitti. Şirketin CEO’su SANİ ŞENER, 2021’de kapanacak Atatürk Havalimanının yerini mutlaka dolduracaklarını, ancak bu büyüklükte bir yeni iş fırsatını Türkiye içinde bulamayabileceklerini söylüyor. “Bu nedenle Latin Amerika, Afrika ve Güneydoğu Asya’ya ciddi şekilde bakıyoruz” diye konuşuyor. Türkiye’nin yanı sıra yurtdışında “çift haneli ve akıllı büyüme” stratejilerini sürdüreceklerini belirtiyor. Şener, “İstanbul bitiyor diye TAV’ın bitmesi söz konusu olamaz. Gelecek 10 yılda 10 milyar dolarlık şirket olacağız” sözleriyle de bu iddiasını ortaya koyuyor.

Üçüncü Havalimanı İhalesi, TAV Holding için kritik bir dönüm noktasıydı. Bu ihaleyi alması durumunda şirket, son 10 yılda olduğu gibi yurtiçindeki hızlı büyüme yolculuğuna devam edecekti, Ancak ihalenin Limak-Cengiz-Mapa-Kolin-Kalyon OGG tarafından alınması, TAV’ın oyun planını tümüyle değiştirdi. Yurtiçi gelirlerinin yüzde 90’ını oluşturan Atatürk Havalimanı’nın 2021 yılında kapanacak olmasıyla birlikte TAV’ın rotası büyük oranda yurtdışına yöneldi, TAV Holding CEO’su Sani Şener, şimdi İstanbul’daki gelirlerini kompanse edecek yeni bir havalimanını portföylerine eklemek için çalışmalara başladıklarını söylüyor. Yurtiçinde İstanbul’un yerine geçecek bir havalimanı ihalesi olmadığı için de yurtdışına yöneldiklerini belirtiyor. “Afrika’da, Latin Amerika ve Güneydoğu Asya’da ciddi girişimlerimiz var. Bu bölgelerdeki havalimanı ihalelerine ortaklarımızla girmeye ve almaya çalışacağız. İstanbul bitiyor diye TAV’ın bitmesi söz konusu olamaz. İstanbul TAV’ın FAVÖK’ünün (faiz ve vergi öncesi kâr) yüzde 50’sini temsil ediyor. Diğer yüzde 50’si devam edecek. 2021’den sonra oluşacak FAVÖK kaybını 2021’e kadar yerine koymak için elimizden geldiğince çalışmaya başladık” diye konuşuyor.

Sadece yeni havalimanı ihaleleriyle değil servis şirketleriyle farklı havalimanlarında hizmet vererek büyüme planları yapan TAV’ın uzun vadede hedefi ise gelecek 10 yılda bugün 2,5 milyar dolar olan pazar değerini 10 milyar dolara çıkarmak. TAV Holding CEO’su Sani Şener, üçüncü havalimanı ihalesi sonrasında yeni rotalarını ve gelecek planlarını Capital’e anlattı:~

Capital: Bugün TAV’ın ulaştığı büyüklük nedir? Toplam kaç şirket, kaç çalışan ve kaç ülkeden oluşan bir operasyon yürütüyorsunuz?
- TAV Grubu havalimanı şirketleri ile inşaat şirketlerinden oluşuyor. TAV İnşaat, havalimanı yapımında dünyanın üçüncü büyük şirketi. TAV İnşaat ile Katar, Doha, Abu Dabi, Riyad havalimanlarının yanı sıra Türkiye’de İzmir İç Hatlar ihalelerini yapıyoruz. Havalimanları işletmesine gelince... Aeroports de Paris, TAV Havalimanları’nda yüzde 38 ortağımız. Onlar 25, biz ise 12 havalimanı işletiyoruz. Onlar yılda 130 milyon yolcuya hizmet verirken, biz 70 milyon yolcuya hizmet veriyoruz. Birlikte düşünürseniz 37 havalimanında 200 milyon yolcu bizden hizmet alıyor. Grup olarak şu anda THY de dahil dünyanın en önemli 23 şirketiyle ortaklığımız var. 3 kıtada 47 bin çalışanla faaliyet gösteriyoruz. Ciroya baktığımızda TAV Havalimanları Holding geçen yıl 1,1 milyar Euro, TAV İnşaat 700 milyon dolar ciro yaptı. Grup olarak 2,1 milyar dolar ciroya ulaştık.

Capital: 2012 grup açısından nasıl bir yıl oldu?
- Geçtiğimiz yıl yüzde 20 büyüdük. Böylelikle hedeflerimizi tutturduk. Bu yıl da yine aynı oranlarda büyümeyi bekliyoruz.

Capital: Bu yılın ilk 6 ayı nasıl geçti?
- Her şey beklentilerimiz doğrultusunda gidiyor.

Capital: Üçüncü havalimanının devreye girmesiyle Atatürk Havalimanı kapanacak. Bu durumda siz ne yapacaksınız?
- Üçüncü havalimanı ihalesinden sonra hemen strateji çalışmalarına başladık. TAV olarak iki senaryomuz var: Üçüncü havalimanı normal şartlarda 2021 yılında açılırsa İstanbul Havalimanı kapanacak. Eğer orası 2021’den önce açılırsa bizim imtiyazlı sözleşmemiz var, devlet bizi tazmin edecek. Ama 2021’de biterse bizim zaten süremiz bitiyor. Bütün hesaplarımız 2021’de İstanbul’un bitmesine göre yapıldı. Fakat bu çıkan fiyatla o havalimanının yapılmasında gecikme durumu olursa bizim Atatürk Havalimanı’nda 2021’den
sonra biraz daha devam etme olanağımız olabilir, bunu zaman gösterecek. Biz birinci senaryoya göre yani üçüncü havalimanının zamanında açılması durumunda İstanbul’daki gelirimizi ve FAVÖK’ümüzü kompanse edecek yeni bir havalimanını mutlaka portföyümüze koyacağız.

Capital: Üçüncü havalimanından sonra iç pazarda ne kalıyor?
- İç pazarda süreleri dolmaya yakın olduğu için Dalaman ve Bodrum ihaleleri var. 2021’den sonra yani bizim süremiz bittikten hemen sonra Antalya ihalesi devreye girecek.~
Antalya Havalimanı ihalesi ve bu yıl ihale edilmesi beklenen Bodrum ve Dalaman havalimanı ihaleleri Türkiye’deki imkanlar olarak göz önünde bulundurulabilir. Bunları takip edeceğiz ama bunun yanında yurtdışındaki temaslarımızı sürdüreceğiz.

Capital: Sizin servis şirketlerinizle üçüncü havalimanında nasıl bir rolünüz olacak?
- TGS, THY ile yüzde 50 ortak olduğumuz, THY’nin yer hizmetleri işlerini yapan şirketimiz. O zaten oraya geçecek. Havaş da Türkiye’de 22 havalimanında hizmet veren yer hizmetleri şirketi. Havaş havayollarına hizmet vermek için oraya geçecek. Dolayısıyla biz 20 bin kişilik iş gücümüzle üçüncü havalimanında olacağız. Onun dışında bir sürü servis şirketimiz var. Onlar da orada 1-2 iş alırsa göreve devam ederler. Ama kesin olan Havaş ve TGS’nin üçüncü havalimanında yer alacak olması.

Capital: Önünüzde 8 yıl gibi bir süre var. Atatürk Havalimanı’nın kapasitesini artırma gibi ek yatırımlar düşünüyor musunuz?
- Devlet Hava Meydanları yeni bir ihale yaptı. Şu anda o ihale sonuçlandı, askeri alanda büyük bir apron yapılıyor. Atatürk Havalimanı’ndaki en büyük sıkıntı park sıkıntısı. Bu apronla birlikte mevcut park kapasitesi yüzde 50 artırılıyor. Biz THY ve Devlet Hava Meydanları ile ciddi bir koordinasyon içindeyiz. Darboğazları gördüğümüz yerde hemen müdahale edip, THY’nin yolcu artışına göre çözüyoruz.

Atatürk Havalimanı’nın hava tarafını Devlet Hava Meydanları, terminalleri ve otoparkları da biz işletiyoruz. Biz büyük yatırımlar yapamayız çünkü süremiz belli. Ama Devlet Hava Meydanları son güne kadar buraya yatırım yapacağını belirtiyor.

Üçüncü havalimanı uzarsa o zaman buraya ilave terminal binası yapılabilir. Çevrede çok az istimlakla birlikte havalimanına bir pist ve ilave terminal olabilir. Böylelikle Atatürk Havalimanı uzun yıllar idare edebilir. Bir de Sabiha Gökçen’e ikinci pist yapılırsa İstanbul’un hava sahası sorunu çok rahat çözülmüş olur.

Capital: Türkiye önümüzdeki dönemde bu sektörde rekabetçi olma noktasında nerede olur?
- Türkiye son 10 yılda havacılıkta çok büyük işler yaptı. Hükümetimiz ve Ulaştırma Bakanlığı özelleştirmelerle yerde, havada da iberalizasyonla çok ciddi şekilde önümüzü açtı. Ancak böyle durursak ikinci 10 yılda da aynı şekilde büyüyemeyiz.

Ne yapmak lazım? Altyapı devamlı yatırımlarla desteklenmeli. THY büyümesini devam ettirmeli. THY şu anda çok ciddi şekilde büyüyor. Ama bir havalimanı işletmecisinin çok işine yarayacak şekilde büyümüyor, kendi işine yarayacak şekilde çok güzel büyüyor. Bunun nedeni THY’nin trans yolcuda çok büyüyor oluşu. Trans yolcusu havalimanı işletmecilerinin pek istemediği bir yolcudur.~
Biz havalimanı işletmecileri için buradan çıkıp yurtdışına giden, yurtdışından çıkıp direkt bize gelen yolcular verimli. Trans yolcular ticari gelirlere çok itibar etmez, harcamaları çok düşüktür.

İstanbul’a gelen yolcu sayısı artmalı. Son 10 yılda İstanbul’a gelen yolcu sayısı sadece 2 kata çıktı. İstanbul’a gelen yolcuların daha fazla artış göstermesiyle Türk havacılık sektörü başka yerlere gelir. Bundan sonra daha farklı çalışmalar yapılmalı. 10 yılda yapılanlar harikaydı ama ikinci 10 yılda olaya başka perspektiften bakıp, ikinci büyümeyi gerçekleştirmeleri gerekiyor.

Capital: Biraz açar mısınız? Neler yapılabilir?
- İkinci 10 yıl verimlilik üzerine kurulmalı. Havayollarında da havalimanı işletmelerinde de yatırımlarda da verimliliği artırarak önümüzdeki 10 yılı da başarılı bir şekilde geliştirebiliriz.

Capital: TAV ’ın halihazırda yurtdışında yürüyen projelerinden biraz bahseder misiniz?
- Şu anda Medine Havalimanı’nı yapıyoruz. Bu bizim çok önem verdiğimiz bir havalimanı. Medine islamiyetin ikinci önemli kenti. Orada Suudi ortaklarımızla 1,2 milyar dolarlık bir yatırımı hayata geçiriyoruz. Şu anda mevcut havalimanını da bir yıldır biz işletiyoruz. Gelecek yıl yatırım bitecek. Yeni havalimanında 25 yıllığına biz hizmet vereceğiz. Medine çok hızlı büyüyen bir şehir.

İleride çok fazla umre ve hac yolcusu kabul edecekler ve o zaman Medine'nin yolcu sayısı ciddi oranda artacak. Medine de portföyümüzdeki yolcu sayısı açısından en önemli havalimanları arasına girecek. İnşaat olarak baktığımızda Abu Dabi dünyanın en büyük havalimanlarından birini inşa ediyor ve o havalimanını da biz yapıyoruz. Orası yeni başladı. Katar’ı bitirdik, o da dünyanın sayılı havalimanlarından biri ve açılışını bekliyoruz.

Ortağımız Aeroports de Paris, Zagrep Havalimanı’nın ihalesini aldı, biz de oraya ortak olduk. Şu anda Zagrep Havalimanı’nı Aeroports de Paris, Bouygues ve biz işleteceğiz. Zagrep Havalimanı, Latvia ile birlikte bizim Avrupa Birliği'ndeki ikinci havalimanımız oluyor. Bu dört yatırım bizi çok heyecanlandırıyor.~

Capital: Yurtdışında özellikle hangi coğrafyalarda, ne tür fırsatlar peşindesiniz?
- Latin Amerika, Afrika ve Güneydoğu Asya bizim şu anda hedef bölgemiz. Hedef bölgemizde daha önce önümüze gelen imkanlar var. Onlarla birlikte büyüyeceğimize inanıyoruz. Bir de servis şirketlerimiz şu ana kadar sadece bizim işlettiğimiz havalimanlarında hizmet veriyordu. Şimdi başka havalimanlarında da hizmet veriyor. Böylelikle servis şirketlerimizi de büyütüyoruz. Örneğin Havaş, Almanya’da 6 havalimanında hizmete başladı. Aynı şekilde Havaş’ı Medine’ye götürüyoruz. BT şirketimiz Suudi Arabistan’da iki havalimanının
heyecanlandırıyor.

Capital: Yurtdışında özellikle hangi coğrafyalarda, ne tür fırsatlar peşindesiniz?
- Latin Amerika, Afrika ve Güneydoğu Asya bizim şu anda hedef bölgemiz. Hedef bölgemizde daha önce önümüze gelen imkanlar var. Onlarla birlikte büyüyeceğimize inanıyoruz. Bir de servis şirketlerimiz şu ana kadar sadece bizim işlettiğimiz havalimanlarında hizmet veriyordu. Şimdi başka havalimanlarında da hizmet veriyor. Böylelikle servis şirketlerimizi de büyütüyoruz. Örneğin Havaş, Almanya’da 6 havalimanında hizmete başladı. Aynı şekilde Havaş’ı Medine’ye götürüyoruz. BT şirketimiz Suudi Arabistan’da iki havalimanının

"ÜÇÜNCÜ HAVALİMANINDA GALİP GELMEDİK AMA KAZANDIK"
GELECEĞİ YÖNETEBİLİYORUZ
Biz geleceği yönetebilen bir şirketiz. Krizler oluyor, her tarafta bir şeyler çıkıyor. Ama portföy sahibi olduğumuz için bu durumu rahatlıkla yönetebiliyoruz. Havalimanı işletmeciliği kesinlikle solo değil konsolide bir iş. Örneğin Tunus’ta bir sıkıntı çıkıyor, İzmir’le bunu telafi ediyoruz. Gürcistan’da bir sorun çıkarsa Makedonya telafi ediyor. Portföy yönetebildiğimiz için geleceği rahatlıkla yönetebiliyoruz. Geleceği yönettiğiniz zaman da bütün tahminlerinizi tutturursunuz.
ÖNEMLİYDİ AMA ALMADIK
Tabii ki portföyün iç dinamikleri var, biz onları planlayarak bu ihalelere girdik. Üçüncü havalimanı bizim için çok önemli bir ihaleydi ama almadık. Alamadık demiyorum almadık. Çünkü çok yüksek bir rakamdı. O rakama bu sektörü bilen birisi olarak girmemiz mümkün değildi. Biz şöyle diyoruz: Galip gelmekle kazanmak arasında çok ciddi bir fark vardır. O ihalede biz galip gelemedik ama kazandığımıza inanıyoruz. işletmesini aldı. Bu konuda inşaat şirketinin bize çok büyük faydası oluyor, iş yaptığı yerlerde özellikle servis şirketlerimize bir fırsat penceresi açıyor.~
Capital: Birkaç yıldır çift haneli büyüyorsunuz... Bu büyüme temposu daha ne kadar devam eder?
- Biz organik ve inorganik olarak hep çift haneli büyümeyi hedeflerimiz arasına koyduk. TAV’ın ana stratejisinin motoru büyüme. Büyüme üzerine kurulmuş bir şirketiz, devamlı büyümeye mecburuz. Ama her zaman akıllı büyüme peşinde olacağız. Bakın üçüncü havalimanını bile gayet rahatlıkla almadık. Onun için TAV 10 yılda bugünlere geldi.

Capital: Bugün gelirlerinizin yüzde kaçı yurtdışından geliyor?
- Havalimanı işletmelerinde gelirlerimizin yüzde 90’ı yurtiçinden yüzde 10’u yurtdışından... TAV İnşaat'ta gelirlerimizin yüzde 100’ü yurtdışından geliyor. Çünkü Türkiye'de inşaatımız yok. Grup olarak baktığımızda gelirlerimizin yüzde 40’ı yurtdışından yüzde 60'ı Türkiye'den geliyor.

Capital: 10 yıl sonra bu oran ne olur?
- Türkiye havacılık sektöründe çok önemli bir pazar. Gelirlerimizin yüzde 50'sinin yurtdışından, yüzde 50’sinin yurtiçinden gelmesini gönülden istiyoruz.

Capital: Havalimanlarında gelirlerinizin yüzde 90'ı Türkiye'den geliyor. İstanbul giderse iç pazarda yapacağınız işlerin İstanbul'u ikame edemeyeceğini de söylediniz. Bu duruma göre gelirlerinizin önemli bir bölümü yurtdışına kayacak.
-Evet doğru...

TAV’ın yeni rotası
1- Geçtiğimiz yıl yüzde 20 büyüdük. Bu yıl da yine aynı oranlarda büyümeyi bekliyoruz.
2- Şimdi 70 milyon yolcuya hizmet veriyoruz, 2020’de 100, 2030’da 150 milyon yolcuya ulaşacağız.
3- Stratejimizin ana motoru büyüme. Her zaman akıllı büyüme peşinde olacağız.
4- Üçüncü havalimanı kapanınca, İstanbul’daki gelirimizi kompanse edecek yeni bir havalimanını portföyümüze koyacağız.
5- İç pazarda Dalaman, Bodrum ve Antalya ihalesi devreye girecek. Bunları takip edeceğiz.
6- Yurtiçinde İstanbul’un yerine geçecek bir havalimanı yok. Bu nedenle Afrika, Latin Amerika ve Güneydoğu Asya’da ciddi girişimlerimiz var.~
7- Servis şirketlerimizi büyütüyoruz. Hizmet şirketlerimiz ve 20 bin kişilik iş gücümüzle üçüncü havalimanında da olacağız.
8- Gelirlerimizin yüzde 40’ı yurtdışından yüzde 60’ı Türkiye’den geliyor. 10 yıl sonra yurtdışı geliri hedefimiz yüzde 50.
9- Hedefimiz TAV’ın 2,5 milyar dolar olan değerini 10 yılda 10 milyar dolara çıkarmak.

“İSTANBUL BİTİYOR DİYE TAV BİTMEZ"
YURTDIŞINDAKİ ARAYIŞ
İstanbul’daki Atatürk Havalimanı’nı ikame edecek havalimanı için çalışmalarımıza başladık. 8 yıl gibi bir süremiz var. Portföyümüze koyacağımız bu ölçüdeki bir havalimanı yurtdışında olacak. Çünkü yurtiçinde İstanbul’un yerine geçecek bir havalimanı ihalesi yok.
CİDDİ GİRİŞİMLER
Bu nedenle Afrika’da, Latin Amerika ve Güneydoğu Asya’da ciddi girişimlerimiz var. Biz buraları zaten takip ediyorduk ama üçüncü havalimanı öncelikli olduğu için onları biraz ikinci planda tutuyorduk. İhale sonrasında hemen önceliğimize aldık. Bu bölgelerdeki havalimanı ihalelerine ortaklarımızla girmeye ve almaya çalışacağız.
FAVÖK’ÜN YÜZDE 50’Sİ
İstanbul bitiyor diye TAV’ın bitmesi söz konusu olamaz. İstanbul TAV’ın FAVÖK’ünün yüzde 50’sini temsil ediyor. Diğer yüzde 50’si devam edecek. 2021’den sonra oluşacak FAVÖK kaybını 2021’e kadar yerine koymak için elimizden geldiğince çalışmaya başladık.

“DEĞERİMİZ 10 YILDA 10 MİLYAR DOLARA ÇIKMALI"
100 MİLYON YOLCUYU AŞARIZ
Ben 2000 yılında TAV'ı kurduğumuzda “10 yılda 10 havalimanı işleteceğiz” demiştim. 2010 yılında 20 havalimanı işletiyorduk, 47 milyon yolcumuz vardı. İkinci 10 yılda “Yolcumuz 100 milyon olacak” demiştim. Geçen yıl 73 milyon yolcu taşıdık. 2020'de çok rahatlıkla 100 milyon yolcu sayısını geçmiş olacağız. 2030'larda İstanbul olmasa dahi TAV, 150 milyon yolcuya rahatlıkla hizmet edebilecek büyüklüğe gelecek.
DÜRÜST VE CESURUZ
TAV artık yolunu almış bir şirket. Üçüncü havalimanı olabilir olmayabilir ama bundan sonra bu birikimle ve insan kaynağıyla Türkiye'de, Türk ekonomisine uzun yıllar hizmet edecek. Türkiye gelişmekte olan bir ülke. Gelişmekte olan ülkelerde cesur şirketler vardır ama dürüst değillerdir... Dürüst şirketler vardır, cesur değillerdir. Hem cesur hem dürüst olan şirketler ülkelerin ekonomik tarihlerinde hiç unutulmaz.~
İDDİALI HEDEF
Biz de TAV olarak hem dürüst hem cesur bir şirketiz. O yüzden Türkiye ekonomisinin tarihinde unutulacak bir şirket değiliz. TAV'ın değeri mutlaka ve mutlaka önümüzdeki 10 yılda 10 milyar dolara çıkmalı. TAV'ın şu anda 2,5 milyar dolar olan pazar değerinin 10 milyar dolara çıktığını görmeliyiz. Hedefimiz bu.

"ÜÇÜNCÜ HAVALİMANINDA GALİP GELMEDİK AMA KAZANDIK"
GELECEĞİ YÖNETEBİLİYORUZ
Biz geleceği yönetebilen bir şirketiz. Krizler oluyor, her tarafta bir şeyler çıkıyor. Ama portföy sahibi olduğumuz için bu durumu rahatlıkla yönetebiliyoruz. Havalimanı işletmeciliği kesinlikle solo değil konsolide bir iş. Örneğin Tunus’ta bir sıkıntı çıkıyor, İzmir’le bunu telafi ediyoruz. Gürcistan’da bir sorun çıkarsa Makedonya telafi ediyor. Portföy yönetebildiğimiz için geleceği rahatlıkla yönetebiliyoruz. Geleceği yönettiğiniz zaman da bütün tahminlerinizi tutturursunuz.
ÖNEMLİYDİ AMA ALMADIK
Tabii ki portföyün iç dinamikleri var, biz onları planlayarak bu ihalelere girdik. Üçüncü havalimanı bizim için çok önemli bir ihaleydi ama almadık. Alamadık demiyorum almadık. Çünkü çok yüksek bir rakamdı. O rakama bu sektörü bilen birisi olarak girmemiz mümkün değildi. Biz şöyle diyoruz: Galip gelmekle kazanmak arasında çok ciddi bir fark vardır. O ihalede biz galip gelemedik ama kazandığımıza inanıyoruz.