İnşa eden liderler yükselişte

Dünya ekonomisi, son yıllarda oldukça hareketli günler geçiriyor. Ekonomisi güçlü olarak görülen ülkeler ardı ardına iflasın eşiğine gelmiş durumda. Şirketler cephesinde ise çöküş daha önce başladı. Lehman Brothers, Bear Stearns, Freddie Mac gibi devler çöktü. Pek çok öncü ve cirosuyla göz dolduran şirketin lideri istifa etti.Aslında herkes, bu durumun yarattığı sonuç konusunda hemfikir... Şirketler dünyasının yeniden yapılanması gerekli. Burada asıl soru ise bunu ne tür bir liderin yapacağı. İşletme, yönetim uzmanları, bu soruya da yanıt bulmuş durumda. "İnşaatçı" (builder) lider tiplemesinin yeni dönemin kurtarıcısı olacağı görüşündeler. Yeniden yapılanan dünyaya, "inşaatçı" liderlerin damgasını vurabileceğini düşünüyorlar. Krizin ise yeni dönem lider tipinin başarısız olduğunu gösterdiğini belirtiyorlar. Bu konuda en çarpıcı tartışmayı ise The New Capitalist Manifesto kitabının yazarı Umair Haque ortaya attı. Ona göre 20'nci yüzyılda gördüğümüz liderlik anlayışı, 21'inci yüzyılın refahını tehdit ediyor. Liderler başarılı organizasyonlar yaratacaklarına, iyi ve öncü şirketler başarılı liderler ortaya çıkarıyor. Bu durumda bir çarpıklık olduğuna dikkat çeken Haque, yarının organizasyonlarını şekillendiren günümüz liderlerinin büyük bir sorunla karşı karşıya olduğuna vurgu yapıyor. İddialı bir söylemle, "Artık çökmüş organizasyonları yöneten değil onları yıkıp yeniden inşa edebilen 'inşaatçı' liderlere ihtiyaç var" diye konuşuyor.

CESUR OLMAK ŞART
Herkes olaya Haque kadar radikal bakmasa da önümüzdeki dönemde pek çok şirketin, yeni projelere ihtiyacı olduğu konusunda görüşler oldukça fazla. Bunun için şirketi tamamen yok etmek şart değil. Mevcut yapı içinde yeni süreçler, departmanlar ya da yaklaşımlar inşa ederek başarılı olmak mümkün. Bu anlamda dünyada halen başarılı liderler mevcut. Son dönemde en fazla yara alan finans sektöründe bile bu tür liderlere rastlanıyor. Wells Fargo'dan Dick Kovacevich, JP Morgan Chase'den Jamie Dimon, Goldman Sachs'dan Lloyd Blankfein, Morgan Stanley'den John Mack, özellikle kriz dönemini başarıyla atlatan ve şirketlerini yeniden yapılandırma gücüne sahip liderler olarak görülüyor.True North kitabının yazarı ve liderlik gurusu Bill George'un da bu konuda ilginç görüşleri var. Başarılı liderlerin karakter sağlamlıklarının çok önemli olduğunu düşünen George, bu liderlerin takım ve topluluk oluşturma yeteneklerine dikkat çekiyor. İnşaatçı liderlerin cesur ve korkusuz olmasının önemine değiniyor ve "Bir şey inşa edecek lider tipinin herhangi bir konuda herhangi bir topluluğa karşı dimdik durması ve risk alma yeteneğine sahip olması gerekli" diye konuşuyor.

YAPILANMA GÜNDEMDE
Türkiye'de de uzmanlara göre "builder" yönetici tipine uygun liderler hiç de az değil. Pek çok İK uzmanı ve beyin avcısına danışarak hazırladığımız "inşaatçı liderler" listemizde TAV'ın CEO'su Sani Şener de yer alıyor. Zaten Şener de kişisel olarak krizden sonra şirketlerin yeni dünya düzenine göre yeniden yapılanacağını düşünenlerden. Yeniden yapılanmayı ise "inşaatçı" liderlerin gerçekleştirebileceğine inanıyor. Kendisini ve ekibini "mühendis kökenli inşaatçılar" olarak nitelendiren Şener, yıllarca pek çok farklı projeyi sıfırdan ele alıp gerçekleştirdiklerine dikkat çekiyor. "Bu bizim yaşam tarzımız oldu diyebiliriz" diyen Şener, TAV'ın kuruluşuyla birlikte bu inşaatçı yaklaşımı hizmet sektöründeki bir işletmede uygulamaya başlamalarının dikkat çektiğini belirtiyor. Paylaşımcılığın inşaatçı liderin temeli olduğuna inanan Şener, sözlerini şöyle sürdürüyor:"Biz yeni şantiyeler açar gibi yeni işler yarattık.~
Yapıcı yöneticiler ellerini işin üstünden hiç çekmeyen, ekibiyle birlikte devamlı işin sahasında olan, çok hızlı karar verebilen ve paylaşmasını bilip yapıcı çözümleri getirebilen yöneticilerdir. İş yapmayı seçtiği bölgeler, iş yapma teknikleri, iş çeşitliliği ve bunların hepsinin aynı sektörde olmasıyla TAV, bu tarz bir yönetimin iyi örneklerinden diye düşünüyorum. Normal şartlarda çalışan bir mühendis veya işletmenin bir ömrüne sığabilecek projeleri, TAV ekibi 3-5 yılda yaptı. Bana göre geçtiğimiz yüzyılın değil, bir önceki 10 yılların liderlik tarzları bile değişiyor ve değişecek. Çünkü küresel ekonomi bunu gerektiriyor. Sizin de o değişime göre pozisyon almanız gerekiyor. Bu pozisyon almayı yapabilecek liderlik özellikleri de builder liderlerde toplanmış durumda. Dünyada yönettiği şirketi devamlı organik ve inorganik olarak büyüten liderler, bence bu tarzın en önemli örnekleri."

EKİP ÇALIŞMASI ÖNEMLİ
Kariyeri boyunca pek çok projeyi sıfırdan hayata geçirmiş bir başka örnek de Doğuş Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Aclan Acar. Acar, pek çok farklı şirkette, değişik projelere imza atmasıyla dikkat çeken bir örnek...Zaten kendisi de kariyeri boyunca ekibiyle birlikte yönettiği değişim ve yeniden inşa etme örneklerinin oldukça fazla olduğunu söylüyor. Bunların her birinin farklı ekonomik ortamlarda, farklı sektörlerde gerçekleşmiş olduğuna da dikkat çekiyor. Kariyer hayatı boyunca yeniden yapılandırdığı projeleri ise şöyle özetliyor:"1994 ekonomik krizinde, ağır piyasa koşulları nedeniyle Garanti Bankası tarafından satın alınan Bank Ekspres'in tekrar finansal piyasalara başarıyla döndürülmesini, mali güçlendirmenin yanı sıra operasyonel altyapısının da kurulmasını sağladık. 1996-2000 yılları arasında Osmanlı Bankası genel müdürü pozisyonunda ikinci önemli değişim programını farklı bir ekiple birlikte gerçekleştirdik. Bankanın pazar payının yükseltilmesi amacıyla son derece hassas bir yapılandırma gerçekleştirildi.2001-2005 yılları arasında Garanti Sigorta'nın yönetim kurulu başkanı olarak, Türkiye'nin öncü sigorta şirketi konumundaki şirkette, ürün ve dağıtım kanalları değişimini gerçekleştirdim. 2001-2005 yılları arasında yönetim kurulu başkanı olarak Tansaş bünyesinde üç aşamalı bir yeniden yapılandırma programını ekip arkadaşlarımızla birlikte uyguladım. Şirket, kısa zamanda mali bünyesini güçlendirirken hızla büyüdü ve pazar payını artırarak Türkiye'nin en önemli gıda perakende şirketleri arasına girdi. 2006 yılından bu yana da Doğuş Otomotiv'in yönetim kurulu başkanı olarak şirketin pek çok farklı alanda geliştirilmesi ve bu alanların sürdürülebilir olması için çalışıyoruz."

Tepedekilerin 10 farkını görmek için görsele tıklayın

STRES SEVER LİDERLER
Avrupa ve ABD'de yaşanan sıkıntıların artık kriz boyutunu aştığını düşünenler de var. Bu durumu bir çöküntü olarak yorumlayan ve yine beyin avcıları tarafından "builder" liderlere örnek gösterilen İpragaz Genel Müdürü Selim Şiper, bir adım daha ileri giderek durumu ekonomik ve etik felaket olarak yorumluyor. Şişirilmiş mali piyasalarda hesap edilebilen risklerin yerine kumar güdülerinin kullanılmasının sorun yarattığını söylüyor. "Sadece ve sadece hissedar menfaatlerinin korunmasının başarı addedildiği yönetim tarzlarının ve liderlik profil beklentilerinin iflası söz konusu" diye konuşuyor. Daha önce agresif savaş planını yaptıracak, bombayı bırakabilecek kişilerin ruhsal durumlarını yönetebilecek liderlere ihtiyaç olduğuna da dikkat çekiyor. Şu anda ise sağ kalanların yaralarını sarabilecek, onlara yeniden hayata asılma iç gücü verebilecek, maddi kayıpları bir plan dahilinde yerine koyabilecek liderlere ihtiyaç olduğuna dikkat çekiyor ve ekliyor:"Bu krizde de aynen böyle olmuştur. Kriz öncesinde 'stres sever' liderlere ihtiyaç duyulmaktaydı. Kriz sonrasında ise sabrı ve toleransıyla özellikle çalışanları ve zarar görmüşleri tekrar ayağa kaldırabilecek, onların ortaya koyacakları pozitif katkılarla kurumları istikrarlı bir şekilde ve sürdürülebilir biçimde geleceğe taşıyabilecek, 'huzur sever' liderlere gerek duyulmaya başlandı. Kendi mesleki kariyerime baktığım zaman, geleneksel pazarının üçte ikisini kaybetmiş bir sektörde yer alan kurumumuzu, daha da büyüterek ve bir tek kişi bile azaltmadan yarınlara koşuyoruz. ~
Bundan 10 yıl önce satışlarının yüzde 85'ini kendi grup şirketlerine yapabilen bir şirketi, bugün aynı kapasiteyle üretim miktarını neredeyse üçe katlayarak yüzde 70 satışını dış pazarlara yapmak suretiyle kârını 6-7 kat artırmış bir hale dönüştürdük."

HAYALİ AKTARAN KAZANIR
Günümüzün inşaatçı liderlerine bir diğer örnek de Alarko Turizm Grup Başkanı Edip İlkbahar. Uzmanlar tarafından Türkiye'nin önde gelen otel zincirlerinden Hillside projesinin yaratıcısı olarak adlandırılan İlkbahar, yeni projelerde gösterdiği beceri nedeniyle inşaatçı lider olarak gösteriliyor.Edip İlkbahar, bu yüzyılda dünyada önemli paradigma değişiklikleri yaşandığını söylüyor. Şirket yönetimlerinde genel olarak kısa vadeli ve görüntüsel başarıların ön plana çıktığına dikkat çekiyor. Ona göre bu nedenle politik bir lider profili de ortaya çıkmış durumda. 21'inci yüzyılda bir liderin farklı yetkinliklerin sentezini bünyesinde barındırması gerektiğine inanan İlkbahar, kendi liderlik anlayışını ise şu sözlerle tanımlıyor:"Hem müşterilerimizi hem çalışanlarımızı derinlemesine anlamak, onlara gerçek fayda sağlayarak mutlu hissettirmek ve bunu uzun vadede ve sürdürülebilir olarak yapmak bizim en önemli amacımız. Bunun dışında genel olarak değerlere ve bunun iletişimine öncelik veriyorum. Saygı ve samimiyet insanlar arasındaki en kuvvetli bağlar. Biz şirketimizde en alttan en üste kadar tüm personelimize içten bir saygı duyarız ve bu, tüm şirket içi ilişkilere yansır. Kişileri sonuçlara götüren birer araç gibi değil, ailenin bir parçası gibi görürüz. Hayal kurup bu hayali gerçekleştirmek için tutku ve heyecanımı ekiplerime iletebiliyor ve bunun sonucunda tüm çalışanların, paydaşların ve müşterilerin hayatlarında fark yaratan önemli bir katma değer ortaya koyabiliyorsam iyi bir liderim demektir."

"ŞİRKETİ GELECEĞE HAZIRLADIK"
Türkiye'de pek çok yerel marka mevcut. Bu markaların ise çok azı ulusal marka haline gelmeyi başarıyor. Dimes de bu markalardan biri. Bundan yaklaşık 50 yıl önce temelleri atılan şirket, 90'lı yıllarda ulusal bir marka haline gelmeyi başardı. Bunda ise 3'üncü kuşak liderlerden Dimes'in genel müdürü Ozan Diren'in payı büyük. Diren, şirkette pek çok konuda yeniden yapılanmaya imza attı. Kökleşmiş ve geçmiş dönem için başarılı olan pek çok süreci yenilemeyi başardı. Ozan Diren, 90'lı yıların başında stok ve üretim planı optimizasyonlarını gerçekleştirmek için BT altyapısını, 98 yılında ise satış sistemini yeniden organize etti. Diren, piyasada batma riski taşıyan dağıtımcıları eleyerek, nakit akışlarını daha düzgün bir hale getirdiklerini söylüyor. Ozan Diren'in bu cesur hamlesiyle birlikte Dimes, bayilerinin 3'te 2'sini bırakmış oldu. "Yapıyı neredeyse tekrar sıfırdan kurduk" diyen Diren, risk alarak attıkları bu hamleler olmasaydı bugünkü istikrarlı satış altyapısına ulaşmalarının mümkün olmadığına dikkat çekiyor ve ekliyor:"2008 yılında merkeziyetçi yönetim anlayışından delegasyon odaklı bir anlayışa geçtik. Tüm pazarlama ve satış organizasyonumuzu yeniden gözden geçirdik. Bugün şirketimizde çalışanların 3'te 1'i aramıza bu dönemde katıldı. Bu süreçte çok önemli kâr ve pazar kaybı yaşamamıza rağmen bugün başladığımız noktadan çok daha iyiyiz. Böylece şirketimizi önümüzdeki 10 yıla güçlü bir şekilde hazırlamış olduk. Yeni yüzyılda yönetimsel olarak oluşan tehditlerden en önemlisinin kariyer odaklı düşünen profesyonellerin risk almaktan kaçınmaları olduğunu söyleyebilirim."
İnşaatçı liderlerin özelliklerini görmek için görsele tıklayın

PAYLAŞMAK GEREK
Mey İçki, 2004 yılında Tekel'in alkollü içecek bölümünün satın alınmasından sonra kuruldu. O günden bu yana da hızlı bir değişim ve yapılanma içinde. Bu yapılanmanın arkasındaki isim olarak ise CEO Galip Yorgancıoğlu gösteriliyor. Galip Yorgancıoğlu, bir şirketin başarılı olabilmesi için gerekli temel faktörlerin başında açıklık ve paylaşımcı yönetim olduğunu söylüyor. Çalışanların vizyonu paylaşmasının önemine değiniyor ve ekliyor:"Biz Mey İçki'de bunu ilk günden beri uygulamaya çalıştık.~
Bu çerçevede kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerimizi ve vizyonumuzu, ilk günden itibaren çalışanlarımızla paylaştık. Tabii ki bu, Mey İçki'de daha da enteresan oldu. Tekel'den devraldığımız arkadaşlarımızı saymazsak, ben şirketin sicil numarası 1 olan çalışanıyım. Dolayısıyla şirkete giren herkese bu kültür en başta aşılandı ve Tekel'den devraldığımız arkadaşlar da yarattığımız bu kültüre belli bir zaman içinde adapte oldu."İnşaatçı liderlere uzmanların verdiği bir diğer örnek ise şu an Dost Enerji'nin yönetim kurulu başkanı olan Muzaffer Akpınar. Telekomünikasyonun ardından yükselen sektörlerden enerjiye odaklanarak Dost Enerji'yi kurması ve burada da başarılı bir profil çizmesi Akpınar'ın yönetici özelliklerinin dikkat çekmesine neden oldu. Akpınar, yeni dünya düzeni içinde insanlara liderlik etmenin ya da yönlendirmenin dengeli neticeler vermeyebileceğini düşünüyor. "İnşa etmek, insanları kazanarak ortak akıllar oluşturarak sürdürülebilen ortamlar yaratmak gerekli" diye konuşuyor ve ekliyor:"Sevgi duyguların en güçlüsü ve en sürdürülebilenidir. Korku ve tehdit ilk zayıf anda cezasını bulacaktır. Herhangi bir yöne doğru uyguladığımız sertlik bize geri dönecektir."