Çalışanı koruma taktikleri

Nil Dumansızoğlu

[email protected]

Bu durum, aldığı ücrette henüz “demokratikleşme” yaşayamayan çalışanları da dramatik şekilde etkiliyor. Şirketlerin “çalışanı korumak” için aldığı önlemlerin başındaysa zam sayısını artırmak var. Farklı ve yaratıcı İK stratejilerini de devreye sokmaya çalışıyorlar. Zam oranında 3 hanelere çıkmak, ek yan haklar bunlardan bazıları. Son dönemde Şölen’de yüzde 135, Index Grup’da yüzde 100, Alarko Holding’de yüzde 92’lere varan maaş artışları da bu stratejilerin göstergesi...

Sadece Türkiye’de değil, tüm dünyada enflasyonist ortam şirketleri, çalışanını elde tutmak ve enflasyonla başa çıkmalarına yardımcı olmak için zam yapma yoluna itiyor. Exxon Mobil, ABD’li çalışanlarına, maaşlarının yüzde 3’ü oranında bir kerelik ödeme yaparken Microsoft, performansa dayalı zam yapmak için küresel bütçesini neredeyse iki katına çıkarmayı planladığını açıkladı. Bunun yanında Apple, ABD’li işçiler için başlangıç ücretini piyasaya bağlı olarak saatte 22 dolara çıkardı. Verizon ise asgari ücretini saatte 20 dolara yükselteceğini belirtti. G20 ve Avrupa ülkeleri arasında en yüksek enflasyona sahip Türkiye’de de enflasyon, çalışan cephesindeki öncü sorunlardan biri. Temmuz ayından geçerli olmak üzere asgari ücrete yapılan yüzde 30’luk artışın ardından beyaz yakalılar için de şirketler maaşlarda düzeltme yoluna gidiyor. Ancak arada kimi seviyelerde dramatik şekilde daralan ya da açılan maaş makaslarını dengelemek için farklı stratejileri de devreye almaları gerekiyor. Bu konuya kafa yoran şirketler olsa da uzmanlar henüz “çalışanı koruma” anlamında gidilecek yol olduğu görüşünde. Şu anda zam ve yan haklar ekseninde dönen “çalışanı koruma” stratejilerinin geliştirilmesi gerektiği düşünülüyor. Bu çerçevede kimi şirketlerin 3 haneli zam yapması ve yıllık zam sayısını 3’e çıkarması olumlu gelişmeler olarak göze çarpıyor. 

NE KADAR ARTIŞ YAPILDI?

Genel olarak araştırmalara bakıldığındaysa zam sayısının 1’den 2’ye çıktığı görülüyor. Eleman.net’e üye 350 bin şirketle yapılan araştırmaya göre mavi yaka ve orta kademe pozisyonlara bu yıl minimum 2 kez zam yapıldı. Temmuz ayında açıklanan asgari ücret artışı sonrası minimum zam oranı ise yüzde 35 oldu. En yüksek artışlarsa lojistik, perakende, üretim, güvenlik sektörlerinde görüldü. Gilda&Partners Consulting Kurucu Ortağı Jilda Bal’ın verdiği bilgiye göre ocak ayında ortalama yüzde 40-52 aralığında bir zam söz konusu oldu. Şirketlerin yüzde 83’ü, temmuz ayında ortalama yüzde 30 ara zam yaptı. Buradaki zam oranı sektörel ve şirketlerin kendilerini konumlandırdığı maaş politikasına göre değişkenlik gösteriyor. Bu araştırmaya katılan başlıca sektörlerinse üretim, otomotiv, tekstil, maden-metal sanayi ve teknoloji/internet olduğunu belirten Bal, şu bilgileri paylaşıyor: “Mercer Türkiye’nin yaptığı araştırmaya göre 2022 toplam artış bütçesinin en yüksek olduğu sektörler yüzde 67,5’le otomotiv tedarik sanayi, yüzde 62’yle sigorta, yüzde 61,5’le otomotiv ana sanayi, yüzde 60’la tüketici ürünleri ve üretim dışı sektörler olarak dikkat çekiyor.” 

ZAM BÜTÇELERİ ARTTI

TÜİK’in ağustos ayı verilerine göre enflasyon yıllık bazda yüzde 80,21’e yükselirken bazı araştırmalara göre bu oran yüzde 100’ün üzerine çıkmış durumda. Aslında asgari ücretin de artırılmasıyla hemen her şirket bir zorunluluk olarak bu yıl en az iki kez maaş zammı yaptı. Bazı şirketler de böylesi bir dönemde yaptığı yüksek zamlarla daha çok dikkat çekti. Şölen, 2022 yılının ilk ücret artışını, performansa bağlı olarak birinci çeyrekte terfiler hariç ortalama yüzde 53 olarak gerçekleştirdi. Mayıs ayında yüzde 20, temmuz ayındaysa yüzde 28’lik bir artış yapıldı. Bu üç kademeli artışla birlikte bir önceki yılla karşılaştırıldığında Şölen’in beyaz yaka çalışanları için ortalama yaklaşık yüzde 135 zam gerçekleştirilmiş oldu. Yüksek bir enflasyonla karşılaşınca bu yıl çalışanlarına normalin dışında iki kez zam yaptıklarını belirten Yıldız Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ali Ülker, zam oranlarının yüzde 96’yı bulduğunu söylüyor. Alarko Holding İK Direktörü Pınar Yamener, yıl başında ortalama yüzde 50’nin üstünde ücret artışı gerçekleştirildiğini, temmuz ayında da yüzde 42,35 ara dönem ücret artışı yapıldığını belirtiyor. Maaş artış dönemini öne çeken şirketler de oldu. Örneğin bu yıl şubat değil, ocak ayında zam yaptıklarını belirten Burgan Bank İnsan Kaynakları, Organizasyon ve Kurumsal İletişim Genel Müdür Yardımcısı Levent Ergin, “Ocak ayında ortalama yüzde 38 ücret artışı gerçekleştirdik. Temmuz ayındaysa yüzde 40 artışımız oldu” diyor. 

MAAŞ DENGESİZLİĞİ OLUŞTU 

Michael Page Genel Müdürü Fatih Cömert’in verdiği bilgiye göre bu yıl en yüksek zamlar, teknoloji sektöründe veya teknoloji rollerinde gözlemlendi. Bu şirketlerin gelirlerinin de ağırlıklı olarak döviz cinsinden olduğuna dikkat çeken Cömert, “Teknoloji şirketleri mevcut konjonktürden nispeten daha az etkilendikleri için çalışanlarına daha fazla yatırım yapabildi. Ayrıca iş sahası anlamında, özellikle yazılım konularında Türkiye’de ciddi bir teknik çalışan eksiği var. Bu da maaş dengesizliği oluşturdu” diyor. Şirketlerden aldığımız bilgiler de bunu doğruluyor. Örneğin PayTR Genel Müdürü Tarık Tombul bu yıl 2 kez, Sigortam.net Müşteri Hizmetleri, Operasyon ve İnsan Kaynaklarından Sorumlu Kıdemli Genel Müdür Yardımcısı Barış Açarı ise 3 kez zam yaptıklarını söylüyor. Enflasyonist ortamda ücret politikasında optimum seviyede bir formül bulmanın işverenler için hem finansal hem vicdanen oldukça zorlayıcı bir süreç olduğunu ifade eden IFS Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Dolunay İlgin Sarıoğlu, yıl başından bu yana minimumda yüzde 80 olacak şekilde çalışanların ücretlerinde farklı seviyelerde artış yaptıklarını belirtiyor. Samsung Electronics Türkiye İK Direktörü Semra Ergin ise şöyle konuşuyor: “Çalışanlarımıza bu yıl 6 ay süreyle maaşlarına belli oranlarda ek ödenek paketi sunduk. Global olarak düzenli yapılan performans ve zam dönemi dışında, ara dönem maaş düzenlemesini hayata geçirdik. Eylül ayında enflasyon oranı da göz önüne alınarak ilk kez ara dönem maaş düzenlemesi gerçekleştirdik.” 

YAN HAKLAR DA GELİŞTİRİLİYOR

Bu dönemde şirketlerin zam dışında yan haklarını da arttığı ya da uygulamalarını genişlettiği gözlemleniyor. Şirketlerin son dönemdeki iş ilanlarını değerlendiren Eleman.net Genel Müdürü Özlem Demirci Duyarlar, “İlanları incelediğimizde çalışanlara destek olmak için çocuk, erzak, yol yardımı, tamamlayıcı sağlık sigortası gibi yan hak uygulamalarının olduğunu görüyoruz. Önümüzdeki dönemde bireysel emeklilik, hayat ve ferdi kaza sigorta gibi yan hak uygulamalarının da artacağını öngörüyoruz” diyor. İnsan kaynakları departmanlarının da yan haklar konusuna odaklandığı bir gerçek… Örneğin Param, bu yıl 2 defa prim uygulaması gerçekleştirdi. Doğum günü, bayram, evlilik, doğum yardımı da yapan şirket, yemek ücretlerine yüzde 95, yol ücretlerine yüzde 76 zam yaptı. Hibrit çalışma paketlerini 1 Haziran itibarıyla devreye aldıklarını belirten Alaro Holding İK Direktörü Pınar Yamener ise belirli günler evden çalışılmaya başlanmasıyla birlikte uzaktan çalışma günleri için çalışanlarına internet desteği ve yemek kartı sağladıklarını söylüyor. Burgan Bank İnsan Kaynakları, Organizasyon ve Kurumsal İletişim Genel Müdür Yardımcısı Levent Ergin de yaptıkları yan hak geliştirmeleriyle ilgili şöyle konuşuyor: “Ücret dışında diğer yan haklarımızda da enflasyon oranı üzerinde artışlar gerçekleştirdik. Çalışanlarımıza sunduğumuz yemek ücretini, ocak ve haziran ayında olmak üzere iki kez revize ettik. Evden çalışan ekiplerimiz için ödemeye başladığımız iletişim desteğini enflasyon oranının üzerinde artış yaparak iyileştirdik.” 

YENİ DÖNEM HAZIRLIĞI 

Beklentiler önümüzdeki yıl için enflasyonun düşeceğine işaret etse de oranlar hala yüksek kalacak. Şirketler de bugünden pozisyon almaya hazırlanıyor. Örneğin ODE Yalıtım İnsan Kaynakları Müdürü Gizem Özgüney, “Enflasyon bazında piyasa durumuna bakarak ücret analizlerini yapmaya devam ediyoruz. Ayrıca çalışanlarımızın yan haklarını daha rahat ve esnek kullanabilmesi, yan hakların kişiye özel hizmet edebilmesi için de Esnek Yan Haklar uygulamasını kurum içinde başlatmak üzere hazırlıklarımızı sürdürüyoruz” diyor. Akça Kimya Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi Alp Sarıcı ise şöyle konuşuyor: “Şirketimizin yeni yapılanma sürecinde, holding yapısında olan İK grubunu iştiraklere entegre ederek en önemli değerlerimiz olan çalışanlarımızın hemen yanı başında olan ve çalışanlara daha yakın İK birimleri oluşturduk. İşin parasal kısmının dışında çalışanları motive edecek yapılar kurmaya ve takım çalışmasını güçlendirecek aktivitelerle motivasyonu en üst seviyede tutmaya devam edeceğiz. Bağımsız danışmanlık şirketlerinden aldığımız ücret verilerini kullanarak piyasadaki hareketleri yakından takip ediyoruz. Böylece doğru zamanda doğru hamleleri yaparak çalışanlarımızı bu süreçte korumaya devam etme ve aynı zamanda rekabet gücümüzü de artırma hedefimiz var. Yan haklar ve başarıya endeksli prim sistemleriyle çalışanların standartlarını yükseltecek aksiyonlar almayı hedefliyoruz.