Terfi zammı gerçekleri

Türkiye’de yönetici terfilerinde yapılacak zam tutarı tamamen patronunun inisiyatifinde gerçekleşiyor.” Bu sözler Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş’e ait. Ateş, Türkiye’de terfilerde zam tutarını büyük kurumlarda bile patronun belirlediğini ve bu konuda sabit bir oranın olmadığını belirtiyor. Her patron, şirket ve pozisyon için farklı gerçekler devreye giriyor. Terfi zammı konusunda iş dünyasında belirli bir oran olmasa da alt, orta ve üst kademelerdeki terfilerde uygulamalar farklı. Yaptığımız araştırmaya göre Türkiye’deki birçok şirkette terfi zammını direkt patron veya CEO belirliyor. İnsan kaynaklarına yatırım yapan, ücret yönetim sistemi olan yapılardaysa önceden belirlenmiş terfi kuralları var. Terfi edene mutlaka zam yapılıyor ve bu oran ortalama yüzde 20 ile 30 arasında değişiyor. Alt ve orta kademelerdeki terfilerde ücret artışı daha düşük olurken, C level seviyesindeki üst düzey yönetici pozisyonlarındaki terfilerdeyse zam oranı daha yüksek tutuluyor. Ancak terfi zamlarında çok önemli bir kural var… Hiçbir zaman terfi eden kişiye, aldığı maaşın iki katı ücret ödenmiyor. En yüksek terfi zammı bile ortalama yüzde 50- 60 seviyesinde kalıyor. Terfi zamları konusunda avantajlı şirketler de var. Türkiye’deki çok uluslu yabancı şirketlerde ücretler ve terfilerdeki zam oranları daha yüksek. Büyümesi, kârlılığı yüksek şirketlerde de terfi edene daha fazla zam yapılıyor. Şirket kârlıysa, cirosunu, hedeflerini tutturmuşsa çalışanlara ortalama yüzde 30 ila 40 arasında terfi zammı ödeniyor. O yıl hedefler tutmamışsa, kârlılık da yoksa terfi edene zam yapılmıyor. Sektör bazındaysa çalışanına en yüksek terfi zammını enerjiyle telekomünikasyon şirketleri ödüyor. Terfi zammıyla ilgili yaptığımız araştırma konuyla ilgili yeni gerçekleri göz önüne seriyor. İşte terfi zammıyla ilgili günümüzdeki yeni kurallara, ideal oranlara, pozisyonlar ve sektörler arası farklara, konjonktürel değişimlere ve üstü düzeye özel uygulamalara ilişkin 7 temel trend…
PATRON VE İLİŞKİLER BELİRLEYİCİ
İnsan kaynaklarına yatırım yapan şirketlerde maaş ve yan haklardan oluşan ücret paketlerinin yanı sıra terfi zamlarına ilişkin kurallar da tanımlı. ABD ve Avrupa’daki terfilerde önceden belirlenen zam oranlarına ve şirketin bütçe hesaplarına sadık kalınıyor. Egon Zehnder Yönetim Danışmanı Burcu Bıçakçı Ersoy, “Türkiye’de yönetişim yapısı güçlü organizasyonlarda terfi zamları belirli bir sistemle yönetiliyor ve gelişmiş pazarlardan büyük bir farklılığı bulunmuyor” diyor. Buna karşın Türkiye’deki daha küçük yapılarla kurumsallaşamamış aile şirketlerinde terfi zamları daha çok kişilere bağlı. Özellikle Türkiye’deki birçok şirkette terfi zamlarını doğrudan patronlar belirliyor.~Ersoy, “Türkiye’de patron şirketi diye tabir ettiğimiz yapılarda terfi zamları çok daha kişisel kararlara bağlı oluyor. Pazarlıkla yukarı çekilebilen paketlerle karşılaşabiliyoruz” diyor ve ekliyor: “Gün geçtikçe bu konuda süreç disiplini getiren şirket sayısı artıyor, ancak daha gidecek çok yolumuz var.” Mazars Denge İnsan Kaynakları Direktörü Mehmet Eronat, Türkiye’de kurumsallaşmış şirketlerde bile terfilerin çoğu zaman duygusal çerçevede gerçekleştiğini belirtiyor. Eronat, “Bugün büyük ve kurumsal şirketlerde her ne kadar terfi prosedürleri, değerlendirme merkezi uygulamaları olsa bile günün sonunda terfi edecek kişilerin yöneticileri ya da şirketin üst yönetimleriyle olan kişisel ilişkileri etkili oluyor” diyor. Böyle bir durumda da terfilerdeki zam oranları kişiden kişiye değişiyor.
ZAMDA İDEAL ORAN NE?
Terfi zamları Türkiye’de patronlara göre değiştiğinden birçok şirkette terfi zamları konusunda ideal bir oran bulmak oldukça zor. İnsan kaynakları uzmanları da ideal bir terfi zammı oranının olmadığını belirtiyor. Çünkü, ideal terfi oranları şirkete, sektöre, çalışan sayısına, pazardaki riske, ülkeye, kişinin performansına ve pozisyona göre değişkenlik gösteriyor. Secretcv.com Genel Müdürü Okan Tütüncü, terfi zammının belirlenmesinde birçok farklı değişkenin rol oynadığını belirterek “Pozisyonun önemi, şirketin çevresi, piyasa koşulları gibi değişkenler sabit bir zam oranı olmasını engelliyor” diyor. Şirketin yapısı da terfi zamlarını etkileyebiliyor. Yatay yapılanmış şirketlerde terfi olmaksızın performansa bağlı olarak iddialı ücret artışları yapılabiliyorken buna karşın dikey yapılanmış şirketlerde birkaç kez terfi almış olmak bile anlamlı bir ücret artışı yaratmıyor. Egon Zehnder Yönetim Danışmanı Burcu Bıçakçı Ersoy da “Yatay yapılanmış şirketlerde dikey terfi çok büyük bir zamma yol açabiliyorken dikey yapılanmış şirketlerde çok daha kısıtlı zamlar söz konusu olabiliyor" diyor.~Terfi ile çalışan motivasyonu arasındaki ilişki de önemli. Ergene Consulting&HGA Group Türkiye Başkanı Murat Ergene, “Terfi ücret artışıyla desteklenmediği sürece beklenen verimlilik ve motivasyon uzun süreli olmuyor” diyor. Okan Tütüncü de ideal zam oranının, kişiyi motive edecek ve piyasadaki rekabete uyacak oranda olması gerektiğini vurguluyor: “Kişi unvan artışı aldığı zaman zaten oldukça motive olur ve yeni görevine dört elle sarılır. Ancak bu geçiş doğru belirlenmiş terfi zammıyla yapılırsa kişinin başarısı da performansı da artış gösterir.”
POZİSYONLAR ARASI FARK FORMÜLÜ
Şirketler, terfi zam oranlarının ne olması gerektiği konusunda ideal bir oran bulmakta zorlanıyor. Bu konuda daha çok şirket içindeki kademeler arası ücret aralıkları dikkate alınıyor. Genel müdür yardımcısı ve direktör seviyesindeki yöneticilerin, genel müdürün yüzde 70 ila 80’i kadar ücret alması ideal kabul ediliyor. Genel müdür maaşı baz alınarak, müdürlerin yüzde 40-50, yöneticilerin yüzde 20-30, uzman seviyesinde başlayan beyaz yakalıların ise genel müdür maaşına göre yüzde 10-15 seviyesinde bir ücrete sahip olması gerekiyor. Stanton Chase Dünya Başkan Yardımcısı Çağrı Alkaya, CEO ile yardımcısı arasındaki ücret farkının yüksek risk, yüksek kazanç ilişkisinin daha kuvvetli olduğu sektörlerde daha yüksek olduğunu söylüyor. Buna göre CEO ile yardımcısı arasındaki fark en az yüzde 50 oluyor ve çoğunlukla bunun üzerine çıkabiliyor. Artaş Perakende Grup Başkanı Muhsin Erkoç, perakende gibi genel müdürün tek adam olduğu sektörlerde genel müdürle yardımcıları arasındaki ücret farkının 2 katına kadar çıkabildiğini belirtiyor. Buna göre perakende ve alışveriş merkezleri sektörlerinde bir genel müdür yardımcısı genel müdürlüğe terfi ettiğinde minimum yüzde 50 maksimum da yüzde 100’e varan ücret artışı alabiliyor. AL Danışmanlık Genel Müdürü Ayşen Laçinel sektörel durumların terfi zammı konusunda ciddi farklılık yarattığı kanısında. “Perakendede olduğu gibi turizmde de pozisyonlar arası ücret aralıkları daha yüksek. Eğitim sektöründeyse pozisyonlar arası ücret aralıkları daha az” diyen Laçinel, bu durumun terfi zamlarına da yansıdığını belirtiyor. Mazars Denge İK Direktörü Mehmet Eronat da Türkiye’de bankacılıktan perakendeye bilişimden tekstile kadar birçok sektörde pozisyonlar arasında ortalama yüzde 30 ücret farkı olduğunu söylüyor. Özetle terfi zamları kademeler arasındaki  ücret farkı dikkate alınıp belirleniyor. Genel uygulamadaysa terfi zammı yüzde 20 ila 30 arasında değişiyor. Tekstil ve inşaat sektörlerinde faaliyet gösteren Akkuş Grup’un yönetim kurulu başkanı Abdülkadir Akkuş, bir üst pozisyona geçene yüzde 30 ila 60 arası zam yaptıklarını söylüyor.~CAPITAL500 ETKİSİ DE VAR
Ergene Consulting&HGA Group Türkiye Başkanı Murat Ergene de Türkiye’nin en büyük ilk 500 şirketini kapsayan Capital500 şirketlerinde terfi zamlarının yüzde 20 ila 40 arasında değiştiğini, küçük şirketlerdeyse terfi zammına iş sonuçlarına bakarak patronunun karar verdiğini belirtiyor. Ergene, “İşin büyüklüğüne, kişinin yönettiği ekibe ve sorumluluk alanına göre değişmekle birlikte terfi zamlarının minimum yüzde 20-25 bandında olması gerekiyor” diyor. Mehmet Eronat sektörel farlılıklar olmakla birlikte çoğunlukla bir üst pozisyona terfi eden kişiye yüzde 20’den fazla zam yapılmadığını söylüyor. Orka Holding İK Direktörü Sinem Cesur, Türkiye’de terfi edene ortalama yüzde 20 ila 40 arasında zam yapıldığını belirtiyor. Secretcv.com Genel Müdürü Okan Tütüncü, terfi zamları konusunda daha karamsar bir tablo çiziyor. Tütüncü, “Türkiye’de büyük ve kurumsal şirketlerde üst pozisyonlarda terfi zamları yüzde 15’lere kadar çıkabiliyor. Orta pozisyonlarda bu oran yüzde 10 seviyelerine düşerken alt kademelerde yüzde 3 ila 5 seviyelerinde seyrediyor” diyor. Aynı kademede bir terfi söz konusu olduğunda örneğin kişi pazarlama uzman yardımcısıyken, pazarlama uzmanı olmuşsa yüzde 5 ila 10 arasında terfi zammı alabiliyor. Farklı bir kademeye geçişlerdeyse terfi zamları daha yüksek olabiliyor. Tütüncü, “Kişi pazarlama müdürü iken pazarlama direktörü olmuşsa zam oranı yüzde 15-20 civarında oluyor” diyor.
EKONOMİ İYİYSE ZAM FAZLA
Terfi zammını belirleyen en önemli unsurlardan biri de şirketin cirosu ve kârlılığı oluyor. Satışların kötü olduğu dönemlerde terfi zamları az ya da hiç yapılmazken tam tersi durumlarda yüksek terfi artışları söz konusu oluyor. Mudo’nun CEO’su Barış Karakullukçu da terfi zamlarında belirleyici olan temel unsurun sektörün durumu olduğunu söylüyor. Şirketin cirosu ve kârlılığı da terfi zamlarının hangi oranlarda yapılacağı konusunda belirleyici oluyor. Karakullukçu, zor dönemlerde terfi zamlarını yüzde 10 ila 25 arasında tuttuklarını belirtiyor. Buna karşın ekonominin iyi olduğu dönemlerde terfi oranlarını yüzde 25 ila 40 aralığına yükselttiklerini söylüyor. Karakullukçu, “2015 zor bir yıl. Bu nedenle bu yıl terfi zamlarımız yüksek seviyelerde olmayacak” diyor. Piyasanın ve şirketin genel durumuna göre terfi zamlarını belirlemek de diğer şirketler tarafından sıkça kullanılan uygulamalar arasında… Güriş İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Müşfik Yamantürk, yönetici seviyesinde terfinin gerçekleşmesi durumunda zam oranını ekonominin ve şirketinin durumuna göre belirlediklerini söylüyor. Yamantürk, “Şirketin o günkü durumuna göre çalışanlarımıza terfi zammı veriyoruz. Aynı seviyede görev yapan meslektaşı ne ücret alıyorsa o da aynısını alıyor” diyor. 180 milyon TL cirolu Tema Yapı ve Banyo’nun genel müdürü Oğuz Odabaşı da terfi eden kişiye yüzde 30 zam yaptıklarını belertiyor. Tabiibunun için şirketlerinin hedeflerini ve büyümesini gerçekleştirmesi gerekiyor.~EN TEPEDE ARTIŞ YÜKSEK
Terfi zamlarının oranları konusunda belirleyici olan temel faktörlerden biri de şirketin cirosu oluyor. Cirosu 1 milyar dolar üzerindeki bir şirkette terfi zamlarının oranı C level denilen üst düzey pozisyonlarda yüzde 60’lara kadar çıkabiliyor. Amrop Türkiye Yönetici Ortağı Yeşim Toduk, CEO’larla yardımcıları arasında minimum yüzde 50 fark olduğunu söylüyor. Cirosu 100 milyon doların altındaki şirketlerde ise CEO ile yardımcıları arasındaki ücret farkı daha az oluyor. Bu şirketlerde genel müdür ve yardımcıları arasındaki fark yüzde 20 ila 40 arasında değişiyor. Terfi zammının en yüksek olduğu durumlar genel müdür yardımcılığından genel müdürlüğüne geçerken veya müdür pozisyonundan genel müdür yardımcısı pozisyonuna geçerken oluyor. Egon Zehnder Yönetim Danışmanı Burcu Bıçakçı Ersoy, “Üst düzey yönetici terfilerinde piramidin üstüne doğru çıkıldıkça zam oranı artıyor” diyor. Diğer bir deyişle C seviyesinden CEO seviyesine terfi eden bir yöneticinin alacağı zam, bir alt seviyeden C seviyesine terfi eden bir yöneticinin alacağı zam oranının çok üstünde. Mazars Denge İnsan Kaynakları Direktörü Mehmet Eronat da orta düzeyden üst kademeye geçişte prim ve yan haklarla birlikte kişinin ücret paketinde yüzde 50 artış olduğuna dikkat çekiyor.
ZAM HANGİ SEKTÖRDE FAZLA?
En yüksek terfi zammı hangi sektörlerde, hangi pozisyonlarda veriliyor? Ergene Consulting&HGA Group Türkiye Başkanı Murat Ergene, sektörlere göre en yüksek terfi zammını bankacılık, telekomünikasyon, hızlı tüketim ve bilişim sektörlerindeki şirketlerin yaptığını belirtiyor. Egon Zehnder Yönetim Danışmanı Burcu Bıçakçı Ersoy da çalışanına en yüksek terfi zammını enerji şirketlerinin yaptığını belirterek, “Enerji gibi sektörlerde arz talep dengesizliği sebebiyle terfi zam oranları daha yüksek seyrediyor” diyor. Yurtdışında da terfi zam oranları çok yüksek değil… Maaşı belirleyen esas unsur performans primleriyle bonuslar oluyor. Amerika’da orta ve büyük şirketlerde terfi zammı yüzde 16 ila 25 arasında değişiklik gösteriyor. Secretcv Genel Müdürü Okan Tütüncü, “Avrupa’da zam oranları alt pozisyonlarda yüzde 10’dan başlıyor, üst düzey yöneticilerde ise yüzde 20 seviyelerine kadar çıkabiliyor” diyor. Terfi zamlarındaki önemli bir konu da yönetici ücretleri. Ergene, bugün Türkiye’de genel müdür maaşlarının aylık net 40 ila 50 bin TL arasında değiştiğini ve 60 bin TL’ye kadar çıkabildiğini söylüyor. Orta düzey bir şirketin genel müdürü aylık net 25 ila 30 bin TL seviyesinde kazanırken büyük şirketlerdeyse aylık net genel müdür ücreti 30 ila 55 bin TL arasında. İhracat müdürü, pazarlama müdürü ise 12-20 bin TL seviyesinde kazanıyor.~ORHAN TURAN / ODE YALITIM YKB
“GENEL MÜDÜR DE OLSA 2 KATINI VERMİYORUZ”
ÜST KADEMEDE YÜKSEK 
Terfilerde yaptığımız zam oranları yüzde 10 ila yüzde 30 arasında değişiyor. Alt kademelerde gerçekleşen terfilerde daha az ücret artışı yaparken üst kademelerdeki terfilerde yaptığımız artışlar daha yüksek oluyor. 
YÜZDE 30 İDEAL 
Üst düzey yöneticimiz genel müdür bile olsa ücretlerine yüzde 100 oranında zam yapmıyoruz. Terfilerde bana göre ideal oran yüzde 30 ücret artışı yapmaktır. Ancak şirketin içinde bulunduğu duruma göre bu oranlar değişebiliyor. Kötü zamanda terfi edene hiç ya da az zam yaptığımız dönemler de oldu.

"İDEALİ YÜZDE 25 YAPMAK"
GAMZE CİZRELİ / BIG CHEF’S KURUCU ORTAK
DEĞİŞİKLİK YOK
Terfi zamlarında dikkat ettiğiniz en önemli konu, bir üst pozisyona geçişte mevcut pozisyondaki kişinin maaşına yakın olacak bir artış yapmak. Genellikle terfilerde ücret artışını yüzde 20 seviyesinde yapıyoruz. Son dönemde bu konudaki uygulamamız çok fazla değişmedi.
ÜST KADEMEDE YÜZDE 30
Alt ve üst kademe yöneticilerimize göre yaptığımız terfi zamları da değişiyor. Alt kademelerde terfi zamlarımız yüzde 20’ler seviyesinde kalabiliyorken üst seviyede bu oran yüzde 30’lara çıkabiliyor.
YÜZDE 35 FARK
Sektörümüzde pozisyonlar arası yüzde 35 ücret farkı bulunuyor. Bana göre normali de budur. Terfi zammı ise kişi yaşına ve tecrübesine göre değişebilir. Terfilerden kaynaklanan ücret artışlarda ideal ücret artışının yüzde 25 olduğunu düşünüyorum.
~"ÜCRET ARTIŞI OLMADAN TERFİ EDİLMEZ"
SİNEM CESUR / ORKA HOLDİNG İK DİREKTÖRÜ
ESKİYE GÖRE DEĞİŞTİ
Geçmiş yıllarda terfi sayılarındaki artışla eşit oranda artmayan terfi zammı oranlarını çok net görüyorduk. Son yıllarda durum daha farklılık göstermeye başladı. “Ücret artışı olmadan terfi edilmez” inancıyla tüm terfiler yeniden değerlendirildi.
YÜZDE 25-30 ARASI
Bir üst pozisyona geçtiğinde çalışanlarımıza ortalama yüzde 25 ila 30 arasında ücret artışı yapıyoruz. Geçen yıl ortama yüzde 32 oranında terfi zammı yaptık.
KADEMELERE GÖRE DEĞİŞKEN
Üst düzey kademeden beklediğiniz performans ile orta veya alt kademeden beklediğiniz performans hiçbir zaman eşit düzeyde değil. Kademelere göre beklenen performansın ve iş yapma biçiminin değiştiğine inanıyoruz.
EN YÜKSEK GMY SEVİYESİNDE
Yönetici adayı seviyesinde yüzde 20, yönetici seviyesinde yüzde 25 ila 30, direktör ve genel müdür yardımcıları seviyelerinde yüzde 30 ila 40 arasında terfi zammı uyguluyoruz.

"TERFİDE EN FAZLA YÜZDE 20 ZAM"
AYLA ÇETİNBORA / DHL EXPRESS TÜRKİYE İK VE KALİTE DİREKTÖRÜ
ÜCRET SİSTEMİ VAR
Bir üst pozisyona geçen çalışanımıza yaptığımız ücret artışının ücret yönetim sistemimize göre belirliyoruz. Bu konuda her pozisyonun kademelendirildiği bir aralığımız mevcut. Kişinin mevcut ücret durumu ve terfi ettiği pozisyona göre terfide yaptığımız ücret artışı yüzde 0 ila 20 arasında değişiyor.
KADEMELER ARASI FARK
Ücret yönetim sistemimizin temelini oluşturan ücret skalamızın aralıkları farklılık gösterebiliyor. Üst pozisyonlarda daha geniş aralıklar olabiliyorken alt pozisyonlarda biraz daha dar aralıklar mevcut. Kademe aralıklarımız ortalama yüzde 20 civarında.
İDEALİ NE?
Faaliyet gösterdiğimiz lojistik sektöründe kademeler arası ücret farkında piyasa ortalaması da yüzde 20 civarında. Elimizde bunu gösteren araştırmalar mevcut. Ben de kademeler arası sağlıklı ücret farkının yüzde 20 ila 25 arasında olması gerektiğini düşünüyorum.