Yenileme harekatı

Ayçe Tarcan Aksakal
[email protected] 

Son 1 yılda Capital500’deki Türkiye’nin en büyük ilk 100 şirketinin 24’ü CEO’larıyla yollarını ayırdı ve 23’ünün yerine yenileri atandı. Son 1,5 yılda ise bu sayı 31’e yükseldi. Uzmanlara göre yeni CEO atanmalarının hızlanmasının en önemli nedeni 2015’ten bu yana artan siyasi, ekonomik ve jeopolitik belirsizlikler. Artan hissedar ve yönetim kurulu baskısıyla karşı karşıya kalan yeni CEO’ların ajandasındaki en önemli başlıksa “büyümek”. Geçmişe kıyasla CEO pozisyonuna daha genç yöneticilerin atandığı ve şirket dışından transfer edilen yöneticilerin sayısının da yükselişte olduğu dikkat çekiyor. Ayrılan 24 CEO’nun yaş ortalaması 53 iken yeni gelenlerin ortalama yaşı 50. Ayrıca eski CEO’lar ağırlıklı üretim kökenliydi, sadece 5’i satış ve pazarlamadan geliyordu. Oysa yeni CEO’ların 8’i satış ve pazarlama ağırlıklı pozisyonlardan, 6’sı ise finanstan yükseldi.
Türkiye'nin büyük "HEAD HUNTER" (beyin avcısı) avcısı) şirketlerinden birinin genel müdürü, çok önemli bulduğu değişimi ortaya koyarken şunları paylaşıyordu: “Birkaç yıldır üst düzey yönetici bulmada, özellikle CEO’lar cephesinde önemli bir gelişme dikkati çekiyor. Bizden istenen CEO’lar, daha çok mevcutları değiştirme amaçlı… Eskiden daha çok boş pozisyonlar için CEO talebi alırdık. Şimdi iş başındaki CEO’ya, ağırlıklı olarak performans düşüşü gerekçesiyle alternatif buluyoruz.”
benzer bir eğilim Batı dünyasında da kendini gösteriyor. Performansı düşen ve yeni rekabet ortamına ayak uyduramayan CEO’lar, yönetim kurulları ve patronlar tarafından hızlı bir şekilde işten çıkarılıyor. PwC’nin strateji danışmanlığı şirketi Strategy&’in araştırmasına göre, 2015’te dünyanın halka açık en büyük 2 bin 500 şirketinde CEO değişiminde rekor kırıldı. 2014’te dünyanın en büyük 2 bin 500 şirketinin yüzde 14,3’ü CEO’sunu değiştirirken, bu oran 2015’te yüzde 17’ye yükseldi. Bir yılda dünyanın en büyük 2 bin 500 şirketinden 425’i CEO’sunu değiştirdi. Avrupa’da CEO’sunu değiştiren şirket sayısı ise daha fazla. 2015’te Avrupa’nın en büyük şirketlerinin yüzde 18’e yakını CEO’sunu değiştirdi. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu BRIC ülkelerinde ise en büyük şirketlerin yüzde 19’unda yeni CEO göreve geldi.

100’ÜN 24’ÜNDE DEĞİŞİM VAR
Türkiye’de de son bir yılda CEO’larda çok hızlı bir değişim yaşandı. Yaptığımız araştırmaya göre son bir yılda Capital500 listesindeki en büyük ilk 50 şirketin 18’i, Capital500’ deki en büyük ilk 100 şirketin ise 24’ü CEO ve genel müdürünü değiştirdi. Bunların, LC Waikiki hariç, 23’üne yeni CEO’lar atandı. Geçtiğimiz 18 aylık döneme bakıldığındaysa Capital500’deki en büyük 100 şirketin 31’inin CEO’su değişti. 2015’in ilk aylarında Turkcell, Arçelik, Shell, Nurol İnşaat’ta başlayan yeni CEO atamaları, geçen yılın ortasından itibaren artarak devam etti. 2016’nın ilk 8 ayında Tüpraş’tan Pegasus’a, CarrefourSA’dan Oyak Renault’ya, Enerjisa’dan Toyota’ya ve Vodafone’a kadar Türkiye’nin en büyük şirketleri CEO pozisyonlarına yeni yöneticiler atadı. Türkiye’nin en büyük şirketi Tüpraş da bu yıla yeni CEO’yla girdi. Tüpraş’ın 10 yıllık CEO’su Yavuz Erkut, yaş haddi nedeniyle görevinden ayrılınca yerine şirketin mali işlerden sorumlu genel müdür yardımcısı İbrahim Yelmenoğlu geçti. Son dönemin en çok konuşulan CEO değişimi ise Mehmet Nane’nin CarrefourSA’dan Pegasus’a geçmesi oldu. Mehmet Nane, 3 yıllık perakende deneyiminin ardından ani bir kararla havacılık sektörünün önemli oyuncusu Pegasus’a geçti. Assessment Systems Kurucusu ve CEO’su Levent Sevinç, son dönemde şirketlerin tepe yönetiminde yaşanan değişimde Türkiye’de ve bölgede yaşanan sıkıntıların etkili olduğunu belirtiyor. Sevinç, “Yaşanan jeopolitik ve ekonomik belirsizlikler iş dünyasını bir hayli yıprattı ve yıpratmaya da devam edecek gibi görünüyor. Bu durum CEO sirkülasyonunu artırıyor” diyor.~DEĞİŞİMİN TEMEL NEDENLERİ
Son 1 yılda yaşanan yeni CEO atamalarının yeniden yapılanmadan ekonomik konjonktüre kadar birçok nedeni bulunuyor. Ancak bu nedenler arasında siyasi ve ekonomik belirsizlikler, endüstriyel ihtiyaçlarda yaşanan değişimler ve finansal baskılar en önemlileri olarak öne çıkıyor. Son bir yılda değişen eski CEO’ların büyük bölümünü tanıdığını söyleyen Management Centre Türkiye CEO’su Tanyer Sönmezer, “Faaliyet gösterilen endüstride değişimin gerektirdiği yeni yetkinliklerin mevcut CEO’da olmadığını düşünen hissedarlar onları değiştirme yönüne gitti” diyor. Bu durumun değiştirilen CEO’nun geçmişte başarısız olduğu anlamına gelmediğini belirten Sönmezer, şunu ekliyor: “Gelirlerdeki düşüş ve maliyetlerdeki artış da yeni lider arayışını etkiledi.” Grant Thornton Türkiye Ortağı Cengiz Avcı, belirsizlik ve karmaşıklık dönemlerinin yeni CEO’ya talebi artırdığını belirtiyor. Avcı, “Belirsizlik ve karmaşıklığın olduğu ortamlarda ileriyi görebilen, esnek yöneticilere duyulan ihtiyacın artması tepe yönetimde değişime neden oldu” diyor. Assessment Systems CEO’su Levent Sevinç de “Risklerin fazla olduğu ve belirsizliklerin arttığı dönemlerde şirketlerin tepe yönetimlerinde hızlı değişimler yaşanması şaşırtıcı değil” diyor.

BASKI VE GERİLİM ARTTI
2015 ve 2016 yılları Türkiye’de ekonomik ve siyasi dalgalanmaların arttığı, büyümenin hız kestiği, belirsizliğin arttığı bir dönem oldu. Bu gerilimli ortam şirketlerin tepe yönetiminin de işini zorlaştırdı. Stanton Chase International Başkan Yardımcısı Çağrı Alkaya da dalgalı ve belirsizliğin olduğu dönemlerde yönetim kurulu ile CEO arasındaki ilişkilerin gerilebildiğine, bunun da CEO’nun değişimiyle sonuçlandığına dikkat çekiyor. Piyasaların son dönemde daha içine kapanık olması, yabancı yatırımcıların Türkiye’ye yatırım yaparken ekstra temkinli davranması da CEO’ların üzerindeki hissedar baskısını artırmış durumda. Alkaya, bu gidişatın CEO’ların şirketlerdeki verimliliklerini ve kısa dönemdeki hedeflerini gerçekleştirmelerini zorlayıcı hale getirdiğini söylüyor. Son yıllardaki CEO değişimlerinin en önemli nedenlerinden biri de kâr marjlarının düşmesi oldu.
Özellikle uluslararası şirketlerde çalışan Türk yöneticiler bölgesel merkezin ciddi takibi ve baskısı altına girdi. Pek çok yönetici de bu baskıya dayanamadı. Hatta bu baskı nedeniyle istifalar da arttı. Türkiye’de ilk mağazasını 2009’da açan Media Markt da istediği performansı gerçekleştiremeyince, son 7 yılda tam 6 kez CEO değiştirdi. Media Markt, 3 yıl önce Teknosa’dan transfer ettiği Bülent Gürcan’ın, geçtiğimiz yılın başında tekrar eski şirketine dönmesi üzerine Peter Leisten’ı getirmişti. Hemen ardından da sürpriz bir kararla uzun süre LC Waikiki'de yöneticilik yapan Yenal Gökyıldırım'ı CEO olarak transfer etti.~DEĞİŞİM DEVAM EDECEK Mİ?
Korn Ferry Türkiye Ofisi Direktörü Nilgün Langenberg, CEO değişimlerindeki hızın devam etmesini bekliyor. Langenberg, “Şirketler yeni bir alana yatırım yapıyor, yeni bir sektöre giriyor veya yeni ortaklıklar yapabiliyor. Yeni durumlar yeni yöneticiler gerektirebiliyor” diyor. AL Danışmanlık Genel Müdürü Ayşen Laçinel de CEO değişimindeki artışın devam edebileceğini belirtiyor. Laçinel’e göre birleşme ve satın almaların artmasıyla Türk şirketlerinin yeni düzene ayak uydurma çabaları, değişimin süreceğini işaret ediyor. CEO’lar üzerinde artan hissedar baskısını ve kâr odaklılığı Türkiye’nin en büyük gruplarında da görmek mümkün. Türkiye’nin en büyük holdingi Koç, son 18 yılda tam 5 kez CEO değiştirdi. Sabancı Holding’de de aynı dönemde 4 kez CEO değişliği yaşandı. Son 7 ayda ise iki büyük holding STFA ve Soyak mevcut CEO’larını değiştirdi. 7 yıldır Soyak Holding’in CEO’luğunu yapan Emre Çamlıbel, görevinden istifa edip başka bir şirkete geçerken Türkiye’nin en köklü holdinglerinden STFA’nın başına Enerjisa’nın eski CEO’su Yetik Kadri Mert geçti. Perakende, hızlı tüketim, otomotiv, enerji, teknoloji, finans ve ilaç gibi büyümenin ve rekabetin yüksek olduğu sektörlerdeki şirketler son bir yıllık süreçte diğerlerine göre daha sık CEO değiştirdi.

EN FAZLA KİM DEĞİŞTİRDİ?
En hızlı CEO değiştiren şirketler arasında sanılanın aksine küçük şirketler değil, büyük şirketler var. Capital500’de en büyük ilk 50 şirket içinde CEO değiştirenlerin sayısı daha fazla. Capital500’de ilk 50 şirketin 18’i, son 1 yılda CEO değiştirirken ikinci en büyük 50 şirketin 6’sında CEO değişimi yaşandı. Son 18 yılda en fazla CEO değişimi ise Tofaş, Ford Otosan, Türk Telekom, CarrefourSA gibi Türkiye’nin en büyük şirketlerinde oldu. Tofaş, 1998-2016 yılları arasında tam 7 CEO değiştirdi. 1994-2002 yılları arasında Tofaş’ın genel müdürlüğünü yapan Jan Nahum’un ardından bugüne kadar şirkete 3 İtalyan CEO, 3 de yerli CEO atandı. 1,5 yıl önce de makine mühendisi olan Kamil Başaran’ın yerine şirketin CFO’su Cengiz Eroldu geçti. Metro Toptan Marketleri’nin eski yöneticisi Ziya Hakan Ergin CarrefourSA’nın yeni CEO’su olurken şirket son 18 yılda Türkiye’de 7 kez CEO değiştirdi. Son 18 yılda Ford Otosan ve Türk Telekom’da ise 6 kez CEO değişimi yaşandı. Bankacılık ve finansta da CEO değişimi arttı. Son 15 yılda Vakıfbank ve Halkbank 6; Ziraat Bankası, Yapı Kredi ve Akbank 5 genel müdür değiştirdi. YENİ CEO’LARIN PROFİLİ Son 1 yılda CEO’luk koltuğuna oturan yeni yöneticilerin en önemli ortak özellikleri eskilere göre daha genç olmaları. Spencer Stuart’ın S&P 500 şirketleri arasında yaptığı araştırmaya göre şirketten giden eski CEO’ların yaş ortalaması 62 iken, yeni atanan CEO’ların yaş ortalaması 53 düzeyinde... Türkiye’de de son 1 yılda yapılan yeni CEO atamalarında gençleşme dikkat çekici. Eski CEO’ların yaş ortalaması 53 iken, yeni CEO’ların yaş ortalaması 50,6’ya geriliyor. 60 yaşın üzerinde sadece Oyak Renault, Türk Telekom ve Index’in CEO’ları var. En genç CEO ise Aksa Elektrik’in 37 yaşındaki CEO’su Murat Kirazlı. Yeni CEO’ların uzmanlık alanlarında da yenilere göre farklılıklar var. Eski CEO’ların çoğu üretim ve mühendislik kökenliyken, sadece 4’ü pazarlama ve satıştan geliyordu. Oysa son 1 yılda, Türkiye’nin en büyük ilk 100 şirketinin başına geçen 22 yeni CEO’nun çoğunluğu satış ve pazarlama kökenli. Yaptığımız araştırmaya göre yeni atanan CEO’ların 8’inin satış-pazarlama, 6’sının üretim, 6’sınınsa finans kökenli olduğu görülüyor. “Giden CEO’ların en temel ortak özelliği kendi dönemlerinde başarılı işler yapıp kendilerini kanıtlamış profesyoneller olmasıydı” diyen Stanton Chase Internationel Başkan Yardımcısı Çağrı Alkaya da yeni dönemde artan dinamizmi yakalamak için ağırlıklı yeni jenerasyon yöneticilerin tercih edildiğini belirtiyor. Alkaya, yeni CEO’ların ortak özelliklerini şöyle özetliyor: “Son yıllarda değişen hissedar yapısına bağlı olarak CEO pozisyonuna vizyon olarak uyumlu kişiler tercih edilmeye başlandı. Ayrıca yeni CEO’ların en önemli ortak özelliği aynı anda farklı riskleri yönetebilme becerileri. Yeni CEO’ların inovasyon ve stratejik planlama yetisi de güçlü.”~DIŞARIDAN ATAMALAR ARTTI
Eskiden CEO’lar daha çok şirket içinden çıkarken, şimdi dışarıdan transfer olanların sayısı artmaya başladı. Özellikle teknoloji, telekom ve perakendede yeni CEO atamaları rakip şirketlerden gerçekleşti. Strategy&’in araştırmasına göre, 2012- 2015 yılları arasında dünyanın en büyük halka açık şirketlerinde yeni CEO atamalarının yüzde 22’si şirket dışından gerçekleşti. 2004-2007 yılları arasında dışarıdan CEO atamaları yüzde 14 seviyesindeydi. Son bir yılda Avrupa’daki CEO atamalarında ise dışarıdan yapılan atamalar yüzde 38’e çıktı. Avrupa’daki CEO’ların yüzde 62’si şirket içinden atandı. Michael Page Türkiye Direktörü Merve Keskin, “Şirketlerin, artan oranda CEO’larını dışarıdan almak istemelerinin sebebi bu şekilde yeni yapılanmaya daha kolay gideceklerini düşünmeleri” diyor. CarrefourSA’nın eski CEO’su Mehmet Nane’nin Pegasus’un başına geçmesini farklı açıdan değerlendirenler de var. Nane, Pegasus’un geçmiş CEO’larının aksine bankacılık ve perakende kökenli.

YENİLERİN DEĞİŞEN AJANDASI
Avea Executive Yönetim Kurulu Başkanı İnci Özkul, Mehmet Nane’nin müşteri deneyiminin Pegasus’u havacılık dışında seyahat markası yapma hedefine hizmet ettiğini belirtiyor. Sadece Pegasus’ta değil, diğer şirketlerin CEO tercihlerinde de perakende ve bireysel müşteri tarafından gelen yöneticiler yükselişte. Yıllarca Turkcell’de yöneticilik yapan Emre Sayın, teknoloji ve telekom deneyiminin ardından Türkiye’nin en büyük kruvaziyer şirketinin başına geçti. Sektör değiştiren Sayın, Global Liman İşletmeleri’nin yeni CEO’su oldu. Son 1 yılda atanan CEO ve genel müdürlerin ajandalarının en önemli gündem maddeleri arasında ilk sırada ciro büyümesini sağlamak, kârlılık ve sürdürülebilirlik bulunuyor. Hyundai Assan’a bu yıl atanan Mong Hyun Yoon da Hyundai’nin patronunun çok güvendiği biri isim. Yoon, “Yeni modelleri ve yatırımları artırmak en önemli hedefim” diyor. Enerjisa’da Yetik Kadri Mert’in yerine gelen Kıvanç Zaimler’in de ajandasının en önemli ilk 3 maddesi arasında şirketini büyütmek bulunuyor. Dijital pazarlamada Türkiye’de pazar lideri olan Euromessage’ı yöneten ve son olarak Reidin Türkiye’ye ülke müdürü olarak atanan Kerim Alain Bertrand, “Hem yeni sektörlerde müşteri kazanmak hem yeni pazarlara açılmak başlıca hedeflerim arasında yer alıyor” diyor.~KIVANÇ ZAİMLER / ENERJİSA CEO’SU
“LİDERLİĞİMİZİ GÜÇLENDİRMEK İSTİYORUM”
YENİ CEO’NUN HEDEFİ
 Enerjisa, büyüyen ve gelişen elektrik piyasasında hayata geçirdiği fark yaratan çalışmalarla öncülüğünü ve liderliğini koruyor. Ülke kaynaklarının en etkin şekilde kullanımına katkı sağlamak üzere tüm paydaşlarımıza değer yaratmayı hedefliyoruz. Bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da rekabetçi piyasa ortamında liderliğimizi ve öncülüğümüzü koruyacağız ve daha da güçlendireceğiz. 
İLERLEME SÜRECEK
Her konuda daima daha iyiye ulaşmayı hedefledik. Bundan böyle de aynı hedef doğrultusunda ilerlemeye devam edeceğiz. Bu kapsamda elektrik üretimi, satışı ve dağıtımından oluşan üç ana iş kolunda, şimdiye kadar çok başarılı yatırımları hayata geçirdik ve zengin bir portföye ulaştık.

MEHMET NANE / PEGASUS CEO'SU
“HEDEFİM BÜYÜMEYİ 2 KATINA ÇIKARMAK”
 “2023 PLANLARIMIZ HAZIR”
Yönetici ve CEO’ların en az 10 yıllık planlarla çalışması lazım. Ben de Pegasus’a geçtikten sonra 10 yıllık planlarımızı belirledim. 2023 vizyonu doğrultusunda hedeflerimizi yaptık. Öncelikli hedefim büyümenin sürdürülebilirliğini sağlamak.
“SEKTÖRÜN ÜZERİNDE OLACAĞIZ”
Türkiye’de 2016’da havacılık sektörünün yüzde 8 büyümesi bekleniyor. Bizim Pegasus olarak hedefimizse şirketi pazar büyümesinin 2 kat üzerinde büyüterek bu yılı yüzde 16’lık büyümeyle kapatmak.

24 CEO NEDEN AYRILDI?
TRANSFERLER ARTTI
Son 1 yılda, Türkiye’nin en büyük 100 şirketinde CEO ve genel müdür ayrılıklarının en önemli nedeninin başka şirketlere transfer olduğu görülüyor. Son 1 yılda en büyük ilk 100 şirketin 7’sinin CEO’su başka şirketlere transfer oldu. Enerjisa’nın uzun yıllar CEO’luğunu yapan Yetik Kadri Mert, STFA Grubu’nun başına geçerken Mercedes-Benz Türk’ün Alman asıllı CEO’su Rainer Genes, hem sektör hem de şirket değiştirdi. Benzer şekilde CarrefourSA ve Tesco’nun eski CEO’ları da şirketleriyle bağlarını koparıp yeni gruplara transfer oldu.
YURT DIŞINA YA DA ÜST POZİSYONA ATANANLAR Son 1 yıldaki CEO ayrılıklarının ikinci önemli nedeni aynı grup içinde bir üst pozisyona yapılan atamalar oldu. Bu kapsamdaki CEO’lar ya yurt dışında bir üst göreve atandı ya da yönetim kurulu üyeliği pozisyonuna getirildiler. Özellikle Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı şirketler CEO’larını yurt dışında daha iyi bir başka göreve atadı. Hyundai, Oyak Renault, JTI, BASF ve Anadolu Efes’in CEO’ları grup içinde yurt dışı görevlere atandı.
EMEKLİLİK YA DA YÖNETİM KURULUNA
GEÇİŞ Pegasus, Aygaz ve Index’in eski CEO’ları ise yönetim kurulu üyeliğine atandıkları için mevcut görevlerinden ayrıldı. Son 1 yılda CEO’luk görevinden emeklilik nedeniyle ayrılan iki isim var. Bunlar Tüpraş’ın eski CEO’su Yavuz Erkut ile Toyota Otomotiv’in eski CEO’su Orhan Özer. Yavuz Erkut yaş haddini doldurduğu için Orhan Özer ise görev süresi dolduğu için görevlerini genel müdür yardımcılarına devrettiler.
 OLAYLI AYRILIKLAR
Son 1 yılda CEO ayrılıkları içinde yolsuzluk ve adli soruşturma nedeniyle de ayrılıklar yaşandı. Petkim’in eski CEO’su Sadettin Korkut tutuklandığı için görevinden ayrılırken Güneş Ekspres’in eski CEO’su Paul Schwaiger hakkındaki yolsuzluk iddiaları nedeniyle istifa etti. Büyük hedeflerle Gübretaş’ın başına geçen eski CEO’su Şükrü Kutlu da 1 yıl içinde görevinden istifa etti.