10 kez daha etkili büyüme mümkün mü?

Türkiye’de de dünyada da startup’ların sayısı çığ gibi artıyor. Bunlardan bazıları ise çok kısa sürede hızla büyüyor hatta köklü rakiplerine açık ara fark atıyor. Peki “geometrik büyüyen organizasyonlar” (exponential organizations) olarak adlandırılan ve büyümesi günden güne, yıldan yıla hızlanan bu şirketleri diğerlerinden ayıran özellikleri ne?

Geleneksel, lineer organizasyonların bunların karşısında hayatta kalma şansı var mı? Dünyada çok fazla ilgi gören “Exponential Organizations” adlı kitabın yazarlarından fütürist YURI VAN GEEST, tüm bu soruları yanıtladı. Geest yeni dönemin yükselen yaklaşımını anlattı ve şirketlere önerilerde bulundu.   

S&P 500 şirketlerinin ortalama ömrü 1920’lerden bu yana 67 yıldan 15 yıla indi. Fortune 500 şirketlerinin yüzde 40’ı 10 yıl sonra olmayacak.” Bu iddialı sözler son zamanların çok ilgi gören “Exponential Organizations (Geometrik Büyüyen Organizasyonlar) adlı kitaptan... Son 5 yılın hızla büyüyen 100 önemli” startup’ını inceleyen kitaba göre bu tip organizasyonlar aynı sektördeki geleneksel olanlardan 10 kat daha iyi performans gösteriyor.

“Exponential Organizations” kitabının yazarlarından Yuri van Geest’e son dönemde hızla büyüyen bu geometrik organizasyonların sırrını sorduk. Mobil teknolojiler, biyoteknoloji ve gelecek trendleri konusunda uzmanlaşan Geest, yeni teknolojileri işe adapte etmenin, inovasyonun ve yalın (lean) startup metoduyla yola çıkmanın en önemli etkenler olduğu görüşünde. Geometrik büyümenin yeni bir yönetim anlayışı gerektirdiğini de söyleyen Geest, şöyle devam ediyor:

“Bu organizasyonlarda liderlik daha farklıdır. Geleneksel strateji ölmüştür. Liderlik, çalışanları yönetmekten daha çok onları yetkilendirmektir. Çalışanlar gittikçe daha fazla inisiyatif alır, takım oyuncusu haline gelir ve girişimci gibi davranır. Tüm bu gelişmelerin sonucunda organizasyonlar aşağıdan yukarıya, yukarıdan aşağıya, hiyerarşikten network bazlıya, merkeziden dağınığa, kapalıdan da açık olmaya doğru gider.”

ING Bank Türkiye’nin inovasyon üzerine kurulu yeni dönem stratejisini açıkladığı özel toplantının ana konuşmacısı olarak Türkiye’ye gelen Geest ile hem Startup’lar için hızlı büyümenin yollarını hem geleneksel şirketlerin kurtuluş reçetelerini konuştuk. İşte kısaca bir GEO (EXO) olmanın yolları:~

Geometrik büyüyen organizasyon (exponential organization) tam olarak ne demek?
Bu, hızlı büyüyen teknolojilerin, devrimci yeniliklerin öne çıkarıldığı ve lineer rakiplerinden 10 kez daha ekonomik, hızlı/ etkili büyüyen bir organizasyonel modeldir.

Günümüzün bu geometrik büyüyen şirketleri ve geleneksel organizasyonlar arasında ne gibi farklar var?
Üç farktan bahsedebiliriz. Birincisi, değişik geometrik teknolojileri, yani yapay zeka, robot bilim, 3 boyutlu yazılım, sensörler gibi teknolojileri ana ürünlerini, yöntemlerini ve çalışanlarını yetkin hale getirmek için kullanmak. Bu; talep, üretim ve tedarikte sıfır marjinal maliyete doğru giden bir trend yaratıyor.

İkincisi hızlı büyümeye yol açan ve istikrar sağlayan faktörlere karşı dengeli bir bakış açısını benimsiyorlar. Onları farklı kılan üçüncü faktör ise hızlı değişimin sabit bir faktör olduğunu ve bu nedenle mükemmelliğe erişmenin imkansız olduğunu kabul ederek bunu bir alternatif olmaktan çıkarmaları...

Geometrik büyüyen organizasyon olmaya giden yolda en önemli etken nedir? Big data, hızlı teknoloji, inovasyon gibi...
Aslında bunların tümüdür. Biz geometrik büyümeye, teknolojinin geometrik büyümesi bazlı entegre bir bakış açısı getirdik. Bunu da son 5 yılın 100 en önemli startup’ını inceleyerek ve inovasyon konusunda önde gelen 70 düşünürün eserlerini çalışarak başardık.

Tüm önemli stratejik, yapısal, kültürel, sistemsel ve süreç bazlı değişimleri insani ve teknik bir bakış açısıyla inceledik. Geometrik büyüyen bir organizasyon olmada en önemli etken; yapay zeka, robot bilim, 3 boyutlu yazılım, sensörler, bitcoin (sanal para), crowdsourcing (kolektif zeka), mobil ve nöroteknoloji gibi geometrik teknolojileri adapte etmek.

En önemli insani faktör ise çalışanlara karşı daha kişisel bir yaklaşım geliştirmek. Organizasyonun performans kriterlerinde daha açık ve şeffaf, karar vermede radikal derecede az merkeziyetçiler.

Ayrıca kendi kendine organize olan ekiplere ve her süreç ve departmanda bilgi bazlı hızlı geri bildirim alışkanlığına sahipler. Bu organizasyonlarda liderlik daha farklıdır. Geleneksel strateji ölmüştür. Onlar için önemli olan amaç, iyi bir ürün vizyonu ve ürünler ve süreçlerde devamlı veri bazlı geliştirmelerdir.~

Liderlik, çalışanları yönetmekten daha çok onları yetkilendirmektir. Çalışanlar gittikçe daha fazla inisiyatif alır, takım oyuncusu haline gelir ve girişimci gibi davranır. Ve böylece organizasyonlar aşağıdan yukarıya, yukarıdan aşağıya, hiyerarşikten network bazlıya, merkeziden dağınığa, kapalıdan da açık olmaya doğru gider.

Geometrik organizasyonlara günümüzden örnekler verebilir misiniz?
Uber, GitHub, Airbnb, Quirky, Waze, Local Motors, Supercell, Xiaomi, Google Ventures... Bu şirketlerin farklı olmalarının sebebi radikal derecede değişik yapılara, inovasyon stratejilerine, kültürlere, süreçlere, insan kaynaklarına, performans kriterlerine ve sistemlerine sahip olmaları.

Ayrıca kolektif zeka, topluluk yönetimi, istendiğinde insan kaynağı, kiralık aktifler, lean (yalın) startup yaklaşımı ve sosyal teknolojiler gibi geleneksel şirketlerde olmayan başka önemli özellikleri de bulunuyor.

Kitabınızda “Amerika’nın en büyük 500 şirketinin yüzde 40’ı 10 yıl sonra olmayacak" iddiasında bulunuyorsunuz. Ayrıca S&P 500 şirketlerinin ortalama ömrünün 1920’lerden bu yana 67 yıldan 15’e indiğini de söylüyorsunuz. Bunun nedeni nedir?
Bu tablo internetin de etkisiyle değişimin hızının artması, küreselleşme, geometrik teknolojilerin birbirine yakınlaşması ve lineer organizasyonların geometrik bir dünyaya uyum sağlayamamasından kaynaklanıyor. 1955’te var olan 500 şirketten hiçbiri şu anda yok.

Geometrik organizasyonların bu kadar hızlı ve büyük çapta büyümesinin zorlukları/dezavantajları var mı?
Evet. Sadece büyümeye odaklanan, dengeyi ve entegrasyonu göz ardı eden kötü örnekler de gördük. Enron, Worldcom, AHOLD, ABN AMRO gibi. Ne kadar hızlı büyürsen kontrol ve risk yönetimi mekanizmaları, kültür, amaçlar, sosyal teknolojiler yani işbirliği teknolojileri gibi konuları o kadar göz önüne alman gerekir. Bu hem büyük şirketler hem de startup’lar için geçerli.

Bunları düşünmeden sadece geometrik büyümeye odaklanmak felakete gider. Eğer çok hızlı büyürsen ve amacını, kültürünü, risk kontrol mekanizmalarını özellikle finansal kısa geri bildirim faktörleri gibi önemli dengeleyici unsurları göz ardı edersen, fırsatçı, açgözlü, siyasi ve bölünmüş bir kurum kültürü yaratırsın.~

Geometrik büyüyen organizasyonların prensipleriyle büyüyen Startup’lar, bugünün büyük şirketlerinin yaptıkları hatalardan uzak durabilir mi?
Elbette. Haier, Google, Tesla, Xiaomi ve General Electric şirketleri bu hatalardan uzak durabildiler. Bu şirketlerin çoğu geometrik büyüyen şirketlerin prensiplerini uyguluyor. Ayrıca açık bir platform ve kolektif zeka (crowdsourcing) yoluyla da büyük olsalar bile yenilikçi kalabiliyorlar. Ve kendi evlatlarını devamlı yok etmekten, bir başka deyişle kendilerini rahatsız etmekten de geri durmuyorlar.

Bugünlerde Türkiye’de birçok startup’ın piyasaya girdiğini görüyoruz. Bunlar hızlı büyümek için ne yapmalı?
Ürün inovasyonu için yalın startup metodunu ve emsalsiz, kullanışlı ürünler yaratmak için de “tasarım odaklı düşünme” metodunu beraber kullanmalılar. Ürün stratejisi, tasarım ve mühendislik alanlarında değişik yetenekleri olan kurucu bir takım yaratmalı ve takım olarak bir amaç edinmeliler.

Takımlarını ve ürünlerini güçlendirmek için de güçlü topluluklar aramalılar. Tüm ana varsayımlarını test etmeliler. Ayrıca tüm geometrik teknolojileri kullanarak marjinal talep, üretim ve tedarik maliyetlerini azaltmalılar.

Gelecekte de aynı büyüklükte kalmak isteyen geleneksel büyük Türk şirketlerine tavsiyeleriniz nelerdir?
Söylediklerime ek olarak işe geometrik teknolojileri ve organizasyonları inceleyerek başlamalılar. Genç çalışanlara yatırım yapmalılar. Daha fazla risk almaya izin vermeliler ve en önemlisi; bugün denemeye başlamalılar!

GEOMETRİK ORGANİZASYONLARI BAŞARILI KILAN 5 ÖNEMLİ ÖZELLİK
1- YENİ OLMA ETKİSİ
Sıfırdan kuruldukları için atalet veya eskiden kalan bir yükleri, batık maliyetleri yok. Kurum içi politikaları da bulunmuyor. Kültürleri de daha açık, risk alan ve paylaşımcı değişik bir yapıda. Sadece kısa vadeli ve mali değil, eğitim ve verimlilik konusunda da ve uzun vadeli daha iyi performans kriterlerine sahipler.

Lineer organizasyonlar ise değiştirmesi çok zor eski alışkanlıklarının esiridir. Muhafazakar ve yeni yaklaşımlara kapalı bir bakış açısına, dikey yapıya, yukarıdan aşağıya hiyerarşik süreçlere, sadece finansal amaçlara, öğrenmek ve keşfetmek yerine optimizasyona odaklılar.

Bu kurumların radikal yeniliğe karşı güçlü bir bağışıklığı vardır ve yeniliğe karşı antikorlar geliştirirler. İnovasyon çoğu zaman halihazırdaki işlerine bir tehdittir.~

2- GERÇEKLERİ ANLAMA
Çevik olabilmek için sahip olmanız gereken meziyetler daha az sahiplik, daha fazla erişimdir ve rekabet avantajı için gereken insan kaynağıdır. Geri kalan her şeyi dış ağlar ve platformlar aracılığıyla halledebilirsiniz. Bunlara erişim en önemli şeydir. Geometrik büyüyen organizasyonlar bu gerçekleri iyi kavramıştır ve bu doğrultuda yollarını çizer.

3- YALIN STARTUP MODELİ
Geometrik büyüyen bu şirketler, devamlı yenilikçi ve deneysel bir kültürü canlı tutuyorlar. Yalın (Lean) Startup metodunu kullanarak müşterilerinin varsayımlarını ve müşterileri için yarattıkları çözümleri devamlı test ediyorlar.

4- VİCDANLI KAPİTALİSTLER
Çoğunun bir amacı vardır; dünyayı büyük çapta ve iyiye doğru değiştirmek istiyorlar. Çünkü, sadece para kazanmak artık çalışanlar, ortaklar ve yatırımcılar için yeterince ilginç değil. Artık konu; vicdanı kapitalizm. Yani onlar para kazanmayı ve aynı zamanda dünyayı daha iyi bir yer haline getirmeyi de hedefliyorlar.

5- YAZILIMI KULLANABİLME
Yazılım algoritmalarını yoğun kullanıyorlar (makinalar veya derin öğrenim, yapay zeka). Bunlar süreçleri, ürünleri ve çalışanları olabildiğince çok güçlendiren şeyler.

GELENEKSEL ŞİRKETLER İÇİN AYAKTA KALMA YÖNTEMLERİ
1- Liderleri (yöneticileri ve yönetim kurulunu), yıkıcı inovasyon konusunda eğitmeliler.
2- CEO’nun desteğiyle ve uzun vadeli performans kriterleriyle halihazırdaki iş yapısından uzaklaşarak sınırlarda inovasyon yapmalılar.
3- Uber, Twitter, Facebook, IBM Watson ve Google’ın yaptığı gibi açık bir programlama yüzü olan açık bir platform yaratıp, inovasyona uygun yarışmalar ve bir paydaş ekosistemi yaratmalılar. Bu platform yenilikçi fikirler gelmesini sağlayacak, bunun sonucunda inovasyon maliyeti azalacak ve inovasyonların verimliliği artacaktır.
4- Tüm şirketi gizlice rahatsız etmeleri de gerekiyor. Bugünün fırsatlarını göz önüne alarak ataleti veya kötü mirası olmayan içeriden ve dışarıdan insanlarla (önce ufak bir takımla) yeni bir organizasyon yaratmaya çalışmalılar.
5- Geometrik büyüyen startup’lar ile ortaklık kurmak veya onlara yatırım yapmak ve bunu yaparken onların bağımsızlığına her zaman saygı duymakda geleneksel şirketlerin ayakta kalmasını sağlayabilir. Bu şirketlerin startup kültürünü eski organizasyona entegre ederek öldürmemek gerek. Bırakın bağımsız kalsınlar.
6- Bu şirketler değişik özellikleri kullanarak tekrar tekrar geometrik büyümeyi yakalayabilecek bir kimliğe sahip. Büyümeye ivme katacak bu özelliklerin nasıl bir kombinasyon olacağı her şirketin ortamına ve ne noktada olduğuna bağlı...~

2014'TE NASIL ŞİRKETLER AYAKTA KALACAK?
YENİ TEKNOLOJİ KULLANIMI YÜKSELECEK
Sensörlerin, robot teknolojisinin ve yapay zekanın, özellikle derin öğrenimin çok daha fazla kullanıldığını göreceğiz. Özellikle Bitcoin güven sistemi otomasyon ve ölçek konusunda önemli hale geliyor.

FÜTÜRİSTİK ORGANİZASYON YAPISI
P2P (peer-to-peer, denkten denke) ve dağınık organizasyonların ortaya çıkması 2024’te daha da baskın hale gelecek. Tamamen algoritmalarla çalışan, içinde neredeyse hiçbir çalışanın olmadığı bir şirket hayal edin.

GOOGLE VE FACEBOOK ETKİSİ
Google, Facebook, Amazon gibi platform veya arka plan şirketler muhtemelen etkilerini artıracak ve vitrindeki şirketler, startup’lar daha dağınık ve çeşitli hale gelecek.

GELECEKTEKİ STARTUP NASIL OLACAK?
Bu startup’lar değişik arka plan şirketlerinin sundukları imkanları değerlendirecek, sadece web’de, mobilde veya sosyal medyada değil ama giderek daha çok bioteknoloji, sentetik biyoloji, DNA sıralama, nöroteknoloji, büyük veri, algoritmalar, derin öğrenme, robot bilim, 3 boyutlu yazılım, sensörler gibi alanlarda da etkin olacaklar.

İŞBİRLİĞİ ARTIŞI YAŞANACAK
Büyük şirketler ve startup’lar arasındaki işbirliği birçok seviyede artacak ve bir yandan da startup’ların büyük bir yerleşik şirketi zorladığı durumlar da olacak. Önce startup’lar büyük şirketlerle rekabet edecek ama giderek daha fazla işbirliği ve ortaklık göreceğiz.