BÜYÜMENİN YENİ ROTASI

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Bu nedenle pek çok sektörde hareket için “ikinci yarı” işaret ediliyor. Otomotivden tekstile kadar pek çok sektörde hala dış pazarlar büyümede önemli bir role sahip. Araştırmamıza katılan 19 sektörden 12’si, 2023’te yurt dışı taleple büyüme hesabı yapıyor. 7 sektör ise umutlarını iç pazara bağlamış durumda. Fiyat artışlarının etkisiyle sektör ciroları artıyor, ancak miktar bazında büyümeler zayıf seyrediyor.

PwC’nin 26. Küresel CEO Araştırması’na göre CEO’ların yüzde 73’ü, küresel ekonomik büyümenin yavaşlayacağını düşünüyor. Türkiye’deki CEO’larda bu oran yüzde 77’ye ulaşıyor. Bu karamsar görünüm, 12 yıl önce bu soru ilk defa sorulduğundan beri CEO’ların küresel ekonomik büyüme konusunda sahip oldukları en kötümser bakış açısını gösteriyor. Türkiye özelinde ise yılın ilk yarısındaki seçim, beklentileri olumsuz etkiliyor. Pek çok sektörde büyüme veya hareket için ikinci yarı işaret ediliyor. Kayıp yıl olarak görülen 2023’te CEO’ların hedefi, mevcudu korumak ve büyüme yaratacak fırsat alanlarını tespit etmek olarak öne çıkıyor. Makineden alüminyuma, mobilyadan hazır giyime kadar pek çok sektörde büyümenin nereden geleceği merak ediliyor. Bu merakta küresel piyasalardaki bulutlu görünüm ve içeride yaşanan seçim havası etkili oluyor. Yaptığımız araştırma ise eskiden yurt dışı ağırlıklı büyüyen pek çok sektörde büyümenin itici gücünün iç pazar olacağını gösteriyor. Yeni fırsat alanlarının başında ise katma değeri yüksek, enerji verimli, çevreci, marka ve tasarımı başarılı ürünler bulunuyor. 

TAHMİNLER NE DİYOR?

Rusya-Ukrayna kriziyle küresel piyasalarda enerji ve hammadde maliyetlerinin artışı, bu yıla ilişkin büyüme tahminlerini olumsuz etkiliyor. Tekstilden kimyaya, hazır giyimden çimentoya kadar pek çok sektörde bu yılın ilk yarısında daralma bekleniyor. İyimser tahminlerde ise yılın ikinci yarısından sonrası için büyüme öngörülüyor. Bu yıl kimya sektöründe miktarda yüzde 4-5, değer bazındaysa yüzde 7 büyüme beklendiğini söyleyen İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Yönetim Kurulu Başkanı Adil Pelister, “Bu yılın ilk yarısında hem iç hem dış talepte yavaşlama olabilir. Buna karşın ikinci yarı daha pozitif olacak” diyor. Son çeyrekte daralma yaşayan hazır giyim ve konfeksiyon sektörü, geçen yıl büyüyemedi. 2022’de sektörün ihracat ve büyüme değerlerinde hız kaybı yaşadığını söyleyen Yeşim Grup CEO’su Şenol Şankaya, bu yılın ilk çeyreğinden sonra yukarı yönlü çıkış bekliyor. Şankaya, bu yıl sektörün 2022’ye göre yüzde 10’lar seviyesinde büyüme kaydedeceğini ifade ediyor. 2022’nin son çeyreğindeki resesyonun yılın ilk yarısındaki artıları eksiye çevirdiğini söyleyen ev tekstili üreticisi Cotton Box’ın yönetim kurulu başkanı Nuri Turgut, “Geçen yılın ilk yarısında ihracatta rekor kıran sektörümüz, yılın ikinci yarısında aldıklarını geri vererek devam etti” diyor. Turgut, bu yıl ev tekstili sektörünün yüzde 5 büyüyeceğini söylüyor. Geçen yılı yüzde 5,6 büyümeyle kapatan alüminyum sektöründe de bu yılın ilk yarısında daralma bekleniyor. Büyümenin yılın ikinci yarısından sonra gerçekleşmesini bekleyen Saray Grup Yönetim Kurulu Üyesi Talin Saraylı Dikici, büyümede itici gücün artan yurt dışı talep olacağını belirtiyor. 

DEĞER ARTIŞI

Fiyat artışlarının etkisiyle tekstilden temizlik ürünlerine kadar hemen her sektörde değer bazlı büyüme adetsel büyümeyi geçiyor. Hatta bazı sektörlerde satılan ürün adetleri düşerken cirolarda yüzde 70’in üzerinde artış yaşanıyor. Geçen yıl fiyat artışlarıyla tekstil sektörünün değer olarak yüzde 55-60 büyümesine karşın miktar olarak yüzde 30 küçüldüğünü söyleyen BLC Group Yönetim Kurulu Başkanı Şahin Balcıoğlu, bu yıl da adet bazlı büyümenin cirosal büyümenin gerisinde kalacağını belirtiyor. Şahin, “Bu yılın ilk yarısında durgunluk ve talep daralması devam edecek. Ancak ikinci yarıda oluşacak hareketle yıl sonunda miktar bazında yüzde 10-15 ve değer bazında yüzde 50 artış olacağını tahmin ediyoruz” diyor. Alım gücünün düşmesiyle adet bazında küçülme yaşayan temizlik ürünleri pazarında da artan enflasyonun etkisiyle değer bazında büyüme yaşanıyor. Temizlik ürünleri sektörünün 2022’yi ciro bazında yüzde 72 büyüme, miktar olarak yüzde 5’e yakın küçülmeyle bitirdiğini söyleyen Beyaz Kağıt Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Doğrul, “2022 yıl sonunu göz önünde bulundursak alımda düşüş olduğu kesin. Bu düşüş insanları ekonomik markalara itiyor” diyor. Müşterinin beklentisinin fiyat performans ürünleri olduğunu söyleyen Doğrul, tüketicinin alım gücünün düşmeye devam etmesi nedeniyle bu yıl da sektörde satışların adet bazında düşmesini beklediklerini ifade ediyor. Yıl sonunda sektörde ciro bazındaki büyümenin yüzde 63 seviyesinde gerçekleşeceğini ifade eden Doğrul, “Büyümenin yönü yurt dışı pazarlardan iç pazara yöneldi. Bu yıl da alım gücünün düşük olacağını, ekonomik markaların ve market markalarının payının artıracağını öngörüyorum” diyor. 

İÇ PAZARA DÖNÜŞ

Geçen yıl beyaz eşyadan tekstile kadar büyümenin yönü, yurt dışı talebin baskılanmasıyla iç talebe dönmeye başladı. Bu yıl da bu trendin devam etmesi bekleniyor. TÜRKBESD’in 2022 verileri beyaz eşyada iç satışların yılın büyük bölümünde düştükten sonra 4’üncü çeyrekte toparlamaya başladığını gösteriyor. Geçtiğimiz yıl kasımda 6 ana ürün grubunda iç satışların bir önceki senenin aynı dönemine göre yüzde 19 arttığını söyleyen TÜRKBESD Yönetim Kurulu Başkanı ve Arçelik Türkiye Genel Müdürü Can Dinçer, ihracattaysa yüzde 2’lik artış olduğunu belirtiyor. Dinçer, “Avrupa’da savaş sürerken yüksek enflasyona bağlı talep düşüşü, küresel ölçekte enerji fiyatları ve tedarikle ilgili sıkıntılar devam ediyor” diyor. Bu yıl yurt dışı talebin daralmasını beklediklerini söyleyen BSH Türkiye CEO’su Gökhan Sığın, yurt içi talebin büyümede itici güç olduğunu belirtiyor. İhracat pazarlarının küçülmesiyle bu yıl büyümenin iç pazardan geleceğini söyleyen Goldmaster CEO’su Sinan Bora, elektrikli küçük ev aletleri sektörünün miktar bazında yüzde 10-15, değer bazındaysa yüzde 50-60 büyüceğini söylüyor. Bora, “Airfryer gibi pişirici gruplarında, yeni nesil süpürgeler ve kişisel bakım ürünlerinde büyüme alanları görünüyor” diyor. 2022’de tekstilde yurt dışı talebin durma noktasına geldiğini söyleyen BLC Group Yönetim Kurulu Başkanı Şahin Balcıoğlu, iç piyasadaki taleple üretim hatlarını doldurduklarını söylüyor. Balcıoğlu, “Yurt dışında artan enerji maliyetleriyle nihai tüketicinin alım gücünün düşmesi ve tekstilin birincil öncelik olmaması bu daralmaya sebep oldu. En büyük pazarımız olan Avrupa’da işler istediğimiz gibi değil” diyor. 

HAREKET YURT DIŞINDA

Bu dönemde ihracatçılar sıkıntı çekse de dökümden otomotive kadar pek çok sektörde büyümede hala itici güç yurt dışı pazar olarak öne çıkıyor. Geçen yıl iç ve dış talepte daralmanın etkisiyle üretimin baskılandığı, iç pazarın daraldığı, ihracatın yavaşladığı vasat bir yıl yaşayan otomotiv sektöründe de yurt dışı öne çıkıyor. Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye Genel Müdürü Erdoğan Şahin, yurt dışında büyümeye odaklandıklarını ve yeni pazar arayışlarının sürdüğünü söylüyor. Değer bazında büyümenin yüzde 100’leri bulduğu, buna karşın miktar bazında bu yıl yüzde 15-20 artış beklentisi olan süt ve süt ürünleri pazarında da yurt dışı öne çıkıyor. Orta Doğu ülkelerinin yanı sıra Rusya ve Ukrayna’dan Türkiye’ye olan ilginin devam edeceğini söyleyen Teksüt Yönetim Kurulu Üyesi Arda Aksaray, “İhracat yapılan ülkelerde Türkiye’nin görece maliyet ve lojistikten kaynaklanan avantajlarının ihracata olumlu etkisi olacak” diyor. Bu yıl büyümenin yüzde 70’inin yurt dışından yüzde 30’ununsa iç pazardan geleceğini söyleyen Doruk Un Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Gürsel Erbap ise “Bu yıl hammadde fiyatlarının 2022’ye göre daha düşük olacağını varsayıyoruz. Bu nedenle sektör miktar bazında yüzde 5, değer bazındaysa yüzde 4 büyür” diyor. Mobilya, makine, çelik, döküm ve kimya sektörlerinde de bu yıl büyümede itici güç yurt dışı olacak. 2022’yi büyümeyle kapatarak cirosunu 10 milyar, ihracatını 7 milyar dolara taşıyan züccaciye sektörü de rotayı yurt dışına çevirdi. Bu yıl vites büyüterek 7,5 milyar dolar ihracat hedeflediklerini söyleyen Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Başkanı Mesut Öksüz, katma değeri yüksek ürünlere yöneldiklerini belirtiyor. 

YENİ ALANLAR 

2023’te büyümenin daha da zorlaşacak olması, özellikle ilk yarıda daralma beklenmesi, pazarı büyütecek yeni fırsat alanlarının belirlenmesini gerekli kılıyor. 2021’de tarihi rekor kırdıktan sonra geçen yıl artan maliyetler ve düşen fiyatlarla daralan çelik sektöründe de büyümede yeni fırsat alanları aranıyor. Seçim yılı olması nedeniyle konut satışlarına ve konut arzına yönelik ortaya çıkabilecek olası daralma nedeniyle katma değeri düşük inşaat demiriyle inşaata yönelik çelik tüketiminde düşüş yaşanacağını söyleyen Yükselen Çelik CEO’su Barış Göktürk, “Bu yıl vasıflı ve sanayi çelikleri alanında üretim ve tüketimde büyüme yaşanacak” diyor. Alüminyum sektöründe büyüme getirecek yeni fırsat ürünlerinin solar panellerle enerji tasarrufu sağlayan yalıtımlı kapı pencere sistemleri olduğunu söyleyen Saray Grup Yönetim Kurulu Üyesi Talin Saraylı Dikici, yeni nesil araçlarda artan alüminyum kullanımının da büyümede önemli olacağını belirtiyor. Otomotiv pazarının elektrikli araçlarla büyüme sağlayacağını söyleyen ASF Otomotiv CEO’su Zeynep Fidan, “Bu yıl biraz da olsa nakde erişimde ve bankaların kredi verme sürecinde bir artış olacağını düşünüyorum. Bu da araç alımını olumlu yönde etkileyecek” diyor. Araç kiralama sektöründe ise günlük araç kiralama alanında hızlı büyüme yaşanıyor. Europcar Türkiye CEO’su Fırat Fidan, “Araç bulunurluğu sıkıntısı altında dahi günlük araç kiralama sektöründe yüzde 25- 30’a yakın bir büyüme yaşanıyor” diyor. Geçen yıl yüzde 4 oranında büyümenin gerçekleştiği enerji sektöründe hidrojen yatırımlarını fırsat olarak gördüklerini söyleyen Akfen Yenilenebilir Enerji Genel Müdürü Kayrıl Karabeyoğlu, “Ayrıca enerjide yeni fırsat alanları; yenilenebilir enerji kaynaklarına bağlı olan elektrik şebekelerinde esnekliğe imkan veren batarya depolama yatırımlarıyla deniz üstü rüzgar enerjisi yatırımlarında olacak” diyor.