Herkes yollarda

Coca-Cola İçecek, son fabrikası için Elazığ’ı, Algida, son yatırımı için Konya’yı seçti. Son 5 yılda Migros, Anadolu’da 230 market açtı. Aynı zaman diliminde hazır giyim perakendecileri Kiğılı, Aydınlı, Mudo, İpekyol ve Damat’ın açtığı 350 mağaza da Anadolu’da. Zincir özel okullar ve özel hastaneler, Anadolu’ya yayılıyor. Turizmciler, 3,5 milyar dolarlık otel yatırımı yapmaya hazırlanıyor. Özetle Anadolu’nun her sektördeki payı artıyor. Yatırımlar Anadolu’ya kayıyor. İşte tüm detaylarıyla Anadolu’nun yükselişi... Aslında iş dünyası uzun süredir Anadolu’daki potansiyele işaret ediyor. Anadolu’daki yatırım iştahı anlatılıyor, büyüyen ve tüketime istekli orta gelir grubuna dikkat çekiliyor. İşadamları ve şirketler, birbiri ardına burada yeni yatırımlara hazırlandıklarını açıklıyor. Peki ne oldu da şirketler, Anadolu’ya gidiyor? Son 20 yılda Anadolu sermayesinin kat ettiği yol, burada bir sermaye birikimine neden oldu. Bu birikim, tüketim ve yatırım potansiyeline olumlu etki yaptı. Orta sınıfı güçlendirdi. Güçlenen orta sınıf, önemli bir tüketim hacmi yarattı. Orka Group Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, büyük şehirlerle Anadolu arasındaki sosyal gelişmişlik farklılığının giderek azalmasının Anadolu’ya olan ilgiyi artırdığını düşünüyor, Türkiye ekonomisinin bel kemiğini oluşturan hedefteki KOBİ’lerin yarısından çoğunun Anadolu’da olduğu düşünülüyor. Pek çok sektörün hedefinde yer alan bu KOBİ’ler, Anadolu’ya olan ilginin başka bir nedeni. İş gücü ve lojistik gibi maliyetlerin Anadolu’da daha düşük olması da yatırım iştahını artırıyor. Ocak 2012’de geçen Yeni Teşvik Yasası ise ilgiyi artıran başka bir etken...
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Özetle Türk iş dünyasında Anadolu’ya kayış başlamış durumda. Bunu bankacıların açıklamalarında da görüyoruz. Akbank Genel Müdürü Hakan Binbaşgil, “Zamanımın büyük bölümü şubelerde geçiyor. İş dünyası özellikle Anadolu’da çok motive; Anadolu’da yatırım iştahı çok yüksek” diyerek ilgiyi doğruluyor. Garanti Leasing Genel Müdürü Ünal Gökmen de “Anadolu’da yatırım inanılmaz artıyor. Bugün bizim toplam işlem hacmimizde Anadolu’dan gelen pay yüzde 50. Bundan 5 yıl önce bu oran yüzde 40’tı. Sanayi ve yatırımlar Anadolu’ya kaydıkça leasingin hacmi de büyüyecek” diyor.

Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
~
BÜYÜK YATIRIM ATAĞI
Bu gerçeklerden yola çıkan pek çok şirket, yatırım için Anadolu’ya gidiyor. Bunlar arasında çok uluslu şirketler ve büyük holdingler de var. Özellikle enerji yatırımları öne çıkıyor. Anadolu Holding’in Sinop Gerze, Saran Holding’in Bursa, Erzurum, Mersin ve Tunceli’de enerji yatırımları bulunuyor. Coca-Cola İçecek de ürünleri taşıma maliyetlerini göz önüne alarak Türkiye’deki son fabrikasını Elazığ’da açtı. Unilever’in lider dondurma markası Algida, son yatırımı için Konya’yı seçti. Algida Pazarlama Direktörü Özgür Kölükfakı, “Hammadde tedariğinde kolaylık ve bölgenin ekonomik gelişimiyle lojistik avantajı Konya’yı seçmemizde etken oldu. Yüksek ve nitelikli iş gücü, sanayi altyapısı, deprem riskinin az olması da önemli etkenlerdi” diyor. Ocak 2012’den itibaren geçerli olan Yeni Teşvik Yasası’nın da yatırımlarda rolü var. Örneğin Dizayn Grup Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Mirmahmutoğulları, “Firma olarak bu teşviklerden yararlanacağız” diyor. Dizayn Group’un bağlı bulunduğu Mir Holding’in CEO’su Celalettin Döver, planlarını şöyle anlatıyor: “Ülke içinde ve ihracatta alıcılara daha çabuk ve daha az maliyetle ulaşmak amacıyla Anadolu’da yatırım kararı aldık. İş gücünde nispeten daha düşük maliyetlerin de etkisi oldu. 2012 yılı bitmeden Güneydoğu’da bir yatırım planlıyoruz.” İnşaat alanında tanınan Taşyapı da Anadolu’da sanayi yatırımlarına soyunuyor. Taşyapı Yönetim Kurulu Başkanı Emrullah Turanlı, “Anadolu’nun yüzde 60’ı sanayi yatırımlarına uygun. Turizm ve enerjide 100 milyar dolar finansman geliştirdik” diye konuşuyor. İç Anadolu’da yatırım için yer arayan şirketlerden biri de Ode Yalıtım. Yönetim kurulu başkanı Orhan Turan, “Lojistik maliyetler para ve zaman açısından işimizi çok etkiliyor. Kampüs kurmak için İç Anadolu’da 3 ili inceliyoruz, teşviklerin bizim için avantajlı olan kısımlarına bakacağız. İlk etapta 50-60 milyon TL yatırım planlıyoruz” diyor. Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği Başkanı Turgut Gür de 2012 yılı sonuna kadar Anadolu’ya 3,5 milyar dolarlık otel yatırımı yapılacağını açıklıyor.

PERAKENDENİN YENİ ROTASI
Aslında Anadolu’daki potansiyeli ilk keşfeden perakende sektörü oldu. Son 5 yılda perakendenin her alanında Anadolu’da mağaza açan şirket sayısı artıyor. Organize perakendenin önemli oyuncusu Migros’un İstanbul, İzmir ve Ankara dışında Anadolu’da 417 mağazası bulunuyor, bunun 230’u son 5 yılda açıldı. Migros Genel Müdürü Özgür Tort, “Anadolu illerinde son 10 yıl içinde gelişen nüfus, artan sanayileşme ve yatırım rakamları ve bunlara paralel yeni yerleşim bölgeleri bizim de dikkatimizi bu bölgelere çevirmemize etki etti” sözleriyle ana yaklaşımlarını ortaya koyuyor. Migros, bu nedenle 2016 sonuna dek yeni mağazaların yüzde 60’ını Anadolu’da açacak. Aynı şekilde CarrefourSA da son 5 yılda büyük şehirler dışındaki illerde 60’ın üzerinde mağaza yatırımı yaptı. Car-refoursa Kurumsal İlişkiler ve Hukuk Direktörü Merter Özay, 2011 satışlarının yüzde 25’inin büyükşehir statüsünde olmayan illerde gerçekleştiğini ve bu oranı artırmayı hedeflediklerini belirtiyor. Tüketici elektroniği sektörü de Anadolu’da yükseliyor. İstanbul dışında 26 mağazaya sahip olan Electro World Türkiye’nin genel müdürü Bahadır Özbek, “Yatırımlarımızın Anadolu’ya kayması kaçınılmazdı” diyor ve devam ediyor:~
“Anadolu’da büyüme için seçtiğimiz model yerinde ve Anadolu insanının kendine güveni tam. 2012 mali takvimin sonuna kadar 30 ilde 45 mağazaya erişeceğiz. Anadolu mağazalarımızın bugün yüzde 60 olan ciro payını kendi mağazalarımız ve franchise’larımızla büyütmeyi öngörüyoruz.” 75 ilde 280 mağazası bulunan Teknosa Genel Müdürü Mehmet Nane, cirolarının yarısının İstanbul, Ankara ve İzmir harici Anadolu mağazalarından geldiğini ve gelecekte bu rakamın Anadolu’nun lehine gelişeceğini öngördüğünü açıklıyor. Teknosa, yakın zamanda Bingöl, Ardahan, Tunceli, Şırnak, Hakkari ve Artvin’de yeni mağazalar açmayı planlıyor.

ŞAŞIRTAN BÖLGESEL TALEP
Hazır giyim perakendeciliğinde de Anadolu, yeni büyüme alanı sunuyor. Öyle ki pek çok şirket, Anadolu’daki satışlarının beklentilerinin üzerinde olduğunu dile getiriyor. Örneğin, 2007’den bugüne Anadolu’da 90 mağaza açan Kiğılı’nın CEO’su Hilal Suerdem, “Özellikle bayram günlerinde Anadolu’da satın alma ciddi artıyor. Mesela Gaziantep ve Van şubelerimiz çok önemli” diyor. Kiğılı’nın cirosunun yüzde 65’i, Anadolu illerinden sağlanıyor ve 5 yıl içinde açılacak 110 mağaza ile bu payın yüzde 70’e çıkacağı tahmin ediliyor, İpekyol Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Ayaydın da Adana, Gaziantep, Trabzon, Kayseri’deki mağazalarının büyükşehirlerdekilerle başa baş gittiğini ifade ediyor. “Ciromuzun yüzde 55’i İstanbul dışından geliyor, Bu oran 5 yılda yüzde 60’a çıkar” diyen Ayaydın, satışlara örnek olarak “Ajda Pekkan for Twist” koleksiyonunun ilk hafta Anadolu’da yok satmasını gösteriyor. “Gıda dışı organize perakende sektörü, son 5 yıla kadar İstanbul merkezli bir pazar hacmine sahipti. Ülkemizin büyümesine paralel sektör, Anadolu illerimize taştı” diyen Mudo Genel Müdürü Barış Karakullukçu, özellikle son 2-3 yıldır yatırımlara ağırlık verdikleri Karadeniz bölgesinden olumlu tepkiler aldıklarını dile getiriyor. Türkiye çapında potansiyel olduğuna inandıkları illerin peşinden gittiklerini söyleyen Aydınlı Grup Genel Müdürü Osman Şentürk, cirolarının yüzde 30’unun Anadolu mağazalarından geldiğini ve gelecekte bu oranın yüzde 60’lara çıkabileceğini öngörüyor. Gıda tarafında da Anadolu zincir restoranlar için umut vadediyor. Dominos Pizza Türkiye Genel Müdürü Aslan Saranga, Anadolu’daki tüm şubelerinden beklentilerinin üzerinde geri dönüşler aldıklarını, örneğin Karadeniz şubelerinin birçok İstanbul şubesinden çok daha iyi satış yaptığını belirtiyor.

AVM SİZ 29 İL KALDI
Perakendenin Anadolu’daki bu gelişimi, yeni AVM projelerine paralel ilerliyor. Son yıllarda alışveriş mer-
kezlerinin Anadolu’daki sayısı hızla tırmanıyor. Bugün İstanbul’da 102 AVM bulunuyor. Anadolu’da ise bu sayı 207’ye çıkmış durumda. Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği Başkanı Hakan Kodal, “Sektörümüzde büyüme, ağırlıklı olarak Anadolu’da devam ediyor. 81 ilin 52’sinde AVM mevcut. Bugün toplam nüfusun yüzde 83’üne ulaşılıyor. Bu kapsama alanı daha da büyüyecek, küçük illerde bile AVM’ler göreceğiz” diyor. Anadolu illeri, ziyaretçi sayılarında da İstanbul’u geride bırakıyor. 2012 yılında toplam 1,5 milyon olarak beklenen ziyaretçi sayısının 930 milyonunun Anadolu’da gerçekleşmesi öngörülüyor. Hakan Kodal, 2012 yılında AVM’lerin toplam cirosunun 48,5 milyar TL olacağını ve bunun 26,5 milyar TL’sinin Anadolu tarafından geleceğini öngörüyor.~
Bugün 10 yatırımından 8’i Anadolu’da bulunan Multi Development Türkiye’nin CEO’su Hulusi Belgü, Anadolu’daki gelişimi şöyle aktarıyor: “İstanbul belli bir doygunluğa ulaştıktan sonra dikkatimizi Anadolu’daki şehirler çekmeye başladı. Anadolu, AVM’lerde alışveriş alışkanlığını yeni kazanıyor ama çok hızlı bir değişim var. 3 yıllık verilere bakarsak m2 bazındaki ciro 315 TL’den yüzde 55 oranında artarak 574 TL’ye ulaştı. Geçen yıl harcama miktarında İstanbul ve Anadolu eşitti. Bu yıl Anadolu’nun payı çok ciddi arttı ve daha da artarak devam edecek.” Bu öngörüyle Multi Development, gelecek projeleri Elazığ, Çorum, Gaziantep, Çanakkale, Diyarbakır ve Adana’da başlatıyor. AYD, 2013 sonuna kadar Anadolu’da 20 AVM daha açılacağını öngörüyor. Bu projeler Batman, Çanakkale, Çorum, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kayseri, Kütahya, Muğla, Niğde, Siirt ve Tekirdağ’da olacak.

İSTANBUL DIŞINA ÇIKIŞ
Konutta da Anadolu’nun payı artıyor. TÜİK verilerine göre 2010’da konut satışlarında Anadolu’nun payı yüzde 55,5 iken 2011’de yüzde 58,3’e yükseldi. Bu artışta İzmir, Bursa, Kocaeli, Antalya ve Gaziantep’te artan konut satışlarının etkisi büyük... Sahibinden.com’un verilerine göre Türkiye’deki 1.800 markalı konut projesinin 720’si Anadolu’da gerçekleşiyor. Eroğlu’nun Bursa’da, Sinpaş’ın Gaziantep’te, Mesa’nın İzmir’de yeni projeleri mevcut.
Adı daha önce İstanbul’la birlikte anılan pek çok şirket, Anadolu’ya yöneliyor. Örneğin Yeşil GYO’nun dahil olduğu Yeşil Şirketler Grubu’nun yönetim kurulu başkanı Engin Yeşil, İzmit Körfez bölgesinde yapılacak Innovia Körfez Villaları’nın ardından Anadolu’ya yatırımlarını artıracaklarını açıklıyor. Engin Yeşil, hedef illerini de Edirne, Silivri, Çanakkale, Adana, Ankara, Gaziantep, İskenderun, Kayseri ve Konya olarak sıralıyor. GYODER Başkanı Işık Gökkaya, son dönemde İzmir, Ankara, Bursa, Kocaeli, Antalya ve Gaziantep’te geliştirilen konut projelerinde ciddi artış yaşandığına dikkat çekiyor. Konut kredilerinde İstanbul, Ankara ve İzmir dışında kalan illerin payının artması da bu anlamda çok belirgin bir gösterge. Anadolu’nun konut kredilerindeki payı, 2012’nin ikinci çeyreğinde yüzde 53’ten yüzde 58’e çıktı. Gökkaya, “Önümüzdeki dönemde konut ihtiyacının yüksek olacağı illerin başında Bursa, Antalya, Kocaeli, Tekirdağ, Muğla, Kayseri, Yalova, Eskişehir, Balıkesir, Denizli, Manisa ve Kahramanmaraş gelecek” diyor.

İKİ SEKTÖRE ÖZEL İLGİ
ZİNCİRLER ANADOLU’DA
Anadolu’daki gelir artışı, kaliteli eğitime olan talebi artırıyor. Özel Okullar Birliği Derneği Başkanı Cem Gülan, anaokulundan liseye kadar tüm özel okulların üçte birinin İstanbul’da bulunduğunu, 3 bin kurumun ise Anadolu’ya yayıldığını belirtiyor. Gülan, “Anadolu’da insanlar şehirlerinden ayrılmak istemiyor, ancak çocukları için iyi eğitim arzu ediyor. Bu da özel eğitime talebi artırıyor” diyor. Gerçekten de özellikle zincir eğitim kurumlarının Anadolu’da giderek daha çok ilde okul açtığı görülüyor. Örneğin Bahçeşehir Koleji’nin Mersin, Kocaeli, Kayseri, Gaziantep, Edirne ve Bursa illerinde liseleri bulunuyor. Bu yıl Van, Edremit ve Adana Ceyhan’da yeni kampüs açan Doğa Koleji’nin CEO’su Uğur Gazanker, “Esas çekim gücünü Anadolu’dan gelen talebin kendisi oluşturuyor.~ Şu anda toplam bütçenin önemli kısmı, Anadolu’da yaptığımız yatırımlardan geliyor. İleride bunun artacağını öngörüyoruz” diyor. Doğa Koleji, 2013-2014’te Anadolu’yu da kapsayan 20 yeni kampüs açmayı hedefliyor.
SAĞLIKTA HEDEF İLLER
Benzer bir gelişme sağlıkta da yaşanıyor. Büyük sağlık grupları Anadolu’da yeni illerle büyüyor. Acıbadem Sağlık Grubu’nun Bursa, Kayseri, Adana, Kocaeli, Eskişehir ve Muğla Bodrum’da merkezleri bulunuyor. Universal Hastaneler Grubu da İstanbul’un dışında Bursa, Diyarbakır, Konya, Kuşadası, Manisa ve Malatya’da hizmet veriyor. Hastaneleri Adana, Antalya, Aydın, Eskişehir, Konya ve Kütahya’da bulunan Medline Sağlık Grubu, Anadolu’nun sağlık anlamında taşıdığı büyük potansiyeli göstermesi açısından önemli bir örnek. Medline Sağlık Grubu CEO’su Gürkan Ergenekon, “2010 yılında gelirimiz 85 milyon TL’ydi. 2011’de yüzde 33 büyümeyle 112 milyon TL’ye ulaştık. 2012 yılını ise yüzde 18 büyüme ile 132 milyon TL ile kapamayı öngörüyoruz. Anadolu’da büyüme dikkat çekici ve Türkiye’nin büyüme hızının üstünde büyüyoruz” diyor.

EBRU ÖZDEMİR / LİMAK YATIRIM YKB
NEDEN ANADOLU'DAYIZ?
Anadolu’da enerji, çimento, ulaşım ve turizm sektörlerinde birçok büyük yatırımımız var. Bizi Anadolu’da yatırıma çeken en önemli faktör, gelişmeye devam eden bir bölge olduğu için sürekli yatırım ihtiyacı olması ve doğal kaynakların zenginliği... Yatırım kararlarımızda birçok faktörü göz önünde bulunduruyoruz. Yatırım yeri tahsisi, KDV istisnası, vergi indirimi gibi önemli teşviklerin tabii ki fizibilitelerimizde etkisi oluyor.
İŞ GÜCÜ MALİYETLİ
Yalnız Anadolu’da ortalama iş gücü maliyeti göreceli olarak daha düşük olsa da uzun süreli yatırımlar için kaliteli iş gücünü buraya çekip çalıştırmanın maliyeti yüksek oluyor. Su anda Türkiye’nin hem doğu, güneydoğu gibi teşviklerin en yoğun olduğu bölgelerinde hem güney ve kuzey batı gibi daha fazla gelişmiş, teşviklerin az olduğu bölgelerinde yatırımlarımız var.
YATIRIMA DEVAM
Anadolu’da sosyo-politik dengenin daha sağlam olduğu şehirler, uzun dönemde daha çok yatırım çekecek diye düşünüyorum. Türkiye, 2023 ulusal hedefleri doğrultusunda, dünyanın en iyi 10 ekonomisinden biri olmayı hedefliyor. Bu hedefe ulaşabilmemiz için altyapı sektöründe çok büyük yatırımların devlet ve özel sektör ortaklığında yapılması gerekiyor. Her yıl yaklaşık 10-20 milyar dolar arasında yatırım ihtiyacının doğacağını tahmin ediyoruz. Bu anlayışla uzun vadede Anadolu’nun yatırım ihtiyaçlarına paralel önemli altyapı projelerine yatırımlarımızı sürdürmeyi planlıyoruz.~

HANGİ İLLER YATIRIM ÇEKİYOR?
ESKİSEHİR
Eskişehir Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Savaş Özaydemir, bugün ESO’nun üye sayısının 603 olduğunu ve 2011 toplam cirolarının 7 milyar doları bulduğunu açıklıyor ve şu bilgileri veriyor: “Yatırım teşvik istatistiklerinde 2012’nin ilk 6 ayında 16 yeni yatırım için toplam 267 milyon TL tutarında yeni yatırım teşvik belgesi düzenlendi. 2012 yılının ilk 6 aylık döneminde 6 yeni komple yatırım gerçekleştirildi. Eskişehir OSB’de süren en büyük yatırım 107 milyon Euro ile Anadolu Cam Sanayi’ne ait. Eti Maden İşletmeleri’nin kapasite artırımı amaçlı 173 milyon TL’lik yatırımı da var. Bunun yanında ilimizde gıda, havacılık ve savunma, makine imalat ile ileri seramik ürünler sanayinin gelişmesini bekliyoruz.”
ÇANAKKALE
Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Bülend Engin, ilin son dönemde çektiği yatırımları şöyle anlatıyor: “Çanakkale’ye son dönemde büyük yatırımcı ilgisi var. Ülkemizde konumuyla İstanbul’a eşdeğer tek coğrafya Çanakkale... Yoğunlaşan altyapı yatırımları ve yat limanı, kurvaziyer iskelesi gibi projelerle Çanakkale adını duyurmaya başladı. Gıda, tarım, süt ve orman ürünleri, turizm, lojistik, teknoloji, enerji, madenciliğe dayalı sanayide yatırımın adresi olmaya başladı. Gelecek yatırımlar tek bir sektörden olmayacak, domino etkisi yaratacak. Sanayi yatırımını turizm, eğitim, sağlık gibi diğerleri takip edecek.”
KAYSERİ
Kayseri Sanayi Odası Başkanı Mustafa Boydak da ilin yükselen yatırım gücüne dikkat çekiyor. Boydak, “Bugün Kayseri’de tarımdaki iş gücü tamamen sanayiye, ticaret ve hizmetler sektörüne kaydı. Kayseri’nin özellikle sanayide farklı alternatiflerinin oluşması da önemli bir gelişme oldu. Risklerimizi biraz daha azaltma anlamında üretim çeşitliliğine gittik. İlin ihracatını 1 milyar doların üzerine çıkardık. Son 3 yılda ulusal markalar yarattık. Madencilikte kapasitenin son 10 yılda 10 kat arttığını görüyoruz. Sanayimiz ile yan sektörler de gelişiyor. Sağlık sektöründe ciddi bir atak söz konusu, önemli bir merkez olduk. Civardaki 13 ilin buradan sağlık hizmeti aldığını görüyoruz” diye konuşuyor.