Kıskançlık,
evrensel bir duygu. Ancak bazen şirketler için öldürücü olabiliyor.
Uzmanlar, yüzlerce yönetici ve organizasyon üzerinde çalışarak bu
ölümcül günahın, işte oynadığı rolü yıllardır keşfetmeye çalışıyor.
Bunlara göre adaletsiz yönetim, aşırı rekabet ve aşırı hırslı çalışanlar
iş yerinde kıskançlığı artırıyor. Çalışanlar, en çok iş arkadaşlarının
ücretini, aldığı terfiyi veya makamını kıskanıyor. Şirketler ise
kıskançlık yaratacak ortamları iyileştirmeye çalışıyor. Çünkü işte
kıskançlık, ciddi bir maliyet yaratıyor, verimlilik ve çalışan kaybına
neden oluyor. Terfi almış iş arkadaşınızın ofisine girdiğinizde,
masasında ailesiyle yeni tatil evinde çekilmiş güzel bir fotoğrafını
görüyorsunuz. Konuşma sırasında arkadaşınız kravatını düzeltirken
Davos'ta yapacağı konuşmanın hazırlıklarından bahsediyor. Bir taraftan
onun için gerçekten mutlu oluyor ve başarısını tebrik ediyorsunuz. Ancak
bir taraftan da Alpler'de ayağının kayıp bir buzul çukuruna düşmesini
umuyorsunuz... Kıskançlık, yani insanların kendi istedikleri şeyleri
başkalarında gördüklerinde hissettikleri sıkıntı, evrensel bir duygu.
Dünyanın dört bir yanında çalışanlar, kimi zaman gıpta ederek kimi zaman
kendilerini yıpratarak bu duyguyu yaşıyor. Geçtiğimiz 10 yılda birçok
uzman, yüzlerce yönetici ve organizasyon üzerinde çalışarak bu ölümcül
günahın iş yerinde nasıl bir rolü olduğunu keşfetmeye çalıştı.
Araştırmalara göre işte kıskançlık, verimlilik ve çalışan kaybına neden
oluyor. Universty of Chicago'dan Prof. Tanya Menon ile Profesör Leig
Thompson, kıskançlığın hem çalışanlar hem işverenler açısından kritik
bir problem olduğunu belirtiyor. Bu sorun nedeniyle ekiplerin
dağıldığını, insanların iş yerindeki odağını ve motivasyonunu
yitirdiklerini söylüyorlar. İş yerinde kıskançlık üzerine uzmanlaşan
University of Notre Dame'da yönetim profesörü Robert P. Cecchio, "En çok
kıskanılan insanlar, genellikle en gözde işleri yapanlar ve terfi
alanlar oluyor" diyor.
ÇALIŞMA ORTAMI ÖNEMLİ
Kıskançlık neredeyse hemen her ofiste kendini gösteriyor. Capital'in
Yenibiris.com üzerinden 2 bin 365 kişiyle yaptığı anket de iş yerinde
kıskançlığın net bir resmini çekiyor. Ankete katılanların yüzde 91,2'si
iş yerinde kıskançlık yaşandığını düşünüyor. Her ne kadar kıskançlık,
çok fazla önü alınabilen bir duygu olmasa da bazı ortamlar kıskançlığın
oluşmasını kolaylaştırıyor. Örneğin adil yönetimin olmadığı, bireysel
rekabetin yoğun olduğu, başarı ve kariyer hırsının normal standartları
aştığı ortamlarda kıskançlık ihtimali artıyor. Uzmanlar da bu noktanın
altını çiziyor. Msearch INAC Kurucu Başkanı Ali Midillili, iş gücü ne
kadar kalifiye olursa rekabetin yaratacağı dolaylı kıskançlığın da
ortaya o kadar hızlı çıktığını söylüyor. Egon Zehnder International
Danışmanı Tankut R. Şensürücü de ortak misyon bilincinin yok olması ve
egoların büyümesiyle kıskançlıkların körüklendiğini dile getiriyor.
Fortune Danışmanlık Yönetici Ortağı Ayşen Arıduru, bireysel ve yaşamsal
kalite, kişisel prezentasyon ve özel hayat zenginliği gibi konuların da
kıskançlığa neden olabildiğini ifade ediyor.~ DR. JAGDISH N. SHETH / EMORY UNIVERSITY
"KISKANÇLIĞI YENMENİN İKİ ÖNEMLİ YOLU VAR"
3 ANA NEDEN
İş yerinde kıskançlığın 3 ana nedeni var. Bunlardan birincisi, gıpta
etmekten kaynaklanır; sahip olmak istediğiniz her şeye başkasının sahip
olması, bu duruma yol açar. İkinci neden, haset. Bu duruma, diğerlerinin
liderlik halkasının bir parçasıyken sizin olmayışınız neden olur. Eğer
diğerlerinden daha iyi olduğunuzu ve o pozisyonu daha çok hak ettiğinizi
düşünüyorsanız bu işleri daha da kötüleştirir. Son neden ise siz ve
diğer kişi arasındaki terfi ve bonus rekabetidir. Bu rekabet de
kıskançlığı doğurur. ORTADA RİSK VAR
Kıskançlık, orta yönetim kademesinde daha sık ortaya çıkıyor. Ön
cephedeki çalışanlar, işbirliğine daha yatkın olur ve kendilerini bir
takımın parçası olarak görür. Üst düzey ise kıskançlıkla uğraşamayacak
kadar yoğundur. Herhangi bir duyguda olduğu gibi kıskançlığın da olumlu
ve olumsuz birtakım sonuçları söz konusu. Olumlu durum, hayranlık duyup
rol model olarak kullanıldığında ortaya çıkar. HIZLI MÜDAHALE
Kıskançlık, politik oyunları ve arkadan iş çevirmeyi beraberinde
getirdiğinde yıkıcı sonuçlar doğurabilir. Bazen de içeride kutuplaşma ve
gruplaşmalara neden olur. Bu durumda her iki grup birbirine düşman
kesilebilir. Kıskançlık doğal bir duygu. Bu nedenle işyerlerinde
rastlanılması kaçınılmaz. Şirketlerin bu durumu yönetmek için ilk olarak
kıskançlığın nasıl ortaya çıktığını ve büyüdüğünü gözlemleyip anlaması
gerekiyor. İkinci olarak olumsuz etkilerini ölçüp doğru ve hızlı
müdahalelerle ortadan kaldırılmasına çalışmalı.
NEDENLER ÇEŞİTLİ
Peki iş yerinde en çok kıskançlık yaratan konular neler? Ankete göre iş
yerinde en çok kıskançlık yaratan konuların başında ücret yer alıyor.
Katılımcıların yüzde 42,9'u, ücreti hedef gösterirken yüzde 13,8'i
terfilerin, yüzde 13,5'i de makamların kıskançlığa neden olduğunu
söylüyor. Daha prestijli işler verilmesi, yan haklar tanınması, esnek
çalışma imkanı ve birtakım ofis malzemesine sahip olmak da kıskançlığı
harekete geçiren diğer noktalar olarak sıralanıyor. Uzmanlar da anketin
sonuçlarını gözlemleriyle onaylıyor. 360HR İK Yönetimi Genel Müdürü
Funda Mesaroğlu, "Eğer şirkette adil bir performans sistemi yoksa
çalışanlar kendilerine haksızlık yapıldığını düşünebilir ve dolayısıyla
iyi ücret zammı ya da terfi alan kişiye karşı kıskançlık oluşabilir"
diyor.
Management Centre Türkiye Genel Müdürü Tanyer Sönmezer de yönetimdeki
kişilere ve üst düzey görevlilere yakın olma ve benzeri durumların
kıskançlık duygusunu ortaya çıkardığını anlatıyor. Sönmezer, "Şirket
arabaları, ofis masaları, odalar ve ofiste kullanılan teknolojiler,
çağrıldığınız ya da çağrılmadığınız toplantılar kıskançlığa sebep
olabiliyor. Ama böylesi duyguların ortaya çıkmasına neden olan asıl
sebep, tekrarlamak gerekirse yönetime ve güce yakın olma isteği" diye
konuşuyor.~
EN ÇOK KİM KISKANIR?
Kıskançlık duygusunun en yoğun hissedildiği pozisyonlara gelince. Ankete
katılanların yüzde 47,1'i, orta kademede kıskançlığın daha çok olduğunu
belirtirken yüzde 35'i üst kademede, yüzde 17,9'u da alt kademede
olduğunu söylüyor. Uzmanlar da genellikle 30 yaş sonrası kariyer
hedeflerine ulaşma hırsı daha yüksek seviyede olan kişiler arasında,
kıskançlığın daha yaygın olduğunu belirtiyor. Funda Mesaroğlu, "Bu da
genellikle orta kademeye tekabül ediyor. Bu kademede maaş ve yan
haklarla ilgili artışın daha belirgin olması da kıskançlığın yaygın
olmasının sebeplerinden biri" diyor. Kıskançlık duygusunun ilginç bir
şekilde üst düzey görevlerde bulunan kişiler arasında daha fazla
rastlandığını ifade eden Tanyer Sönmezer, şöyle konuşuyor:
"Birbirlerinin odasının metrekaresini ölçerek, benimki seninkinden ya da
onunki benimkinden daha küçük diyen şirket genel müdürleri tanıyorum.
Bir de benzer bir şekilde, bilgisayarlarının üstündeki etiketlerinin
farklılığını öne çıkaran yöneticiler gördüğüm için kıskançlığın üst
kademede daha çok olduğunu düşünüyorum." Hilmi Güvenal da performans
baskısı olan kademelerde kıskançlığın ortaya çıkma ihtimalini daha
yüksek buluyor.
5 ŞİRKET NELER YAPIYOR?
ETİK ÖNLEMİ
Şirketler kıskançlığın zararlı etkilerinden korunmak için birtakım
önlemler alıyor. Sarkuysan, kıskançlık ikliminin oluşmaması için iyi
işleyen iletişim kanalları ve herkese eşit uygulanan kuralların
gerektiğini düşünüyor. Sarkuysan İK Müdürü Oğuz Ergüngör, "Şirketimizde
uygulanan kurumsal ve etik yöntemlerle bu yıkıcı duygunun önlenmesine
özen gösteriyoruz" diyor. TORPİLSİZ SEÇİM
Bilkent Holding, özellikle performans değerlendirmesine önem veriyor.
Bilkent Holding CFO'su Önder Sezgi, performans değerlendirme sistemleri
çerçevesinde çalışanların bireysel iş performansıyla birlikte kurum
performansına yaptıkları katkıyı da ölçtüklerini ifade ediyor. Tüm
bunların yanı sıra kıskançlığın önüne geçmek için işe alımda torpilli
aday olmamasına özen gösterdiklerini söylüyor. AÇIK İLETİŞİM
Türk Henkel, çalışanlar arasında en sorunsuz ortamı oluşturmak için
tedbir alıyor. Türk Henkel İnsan Kaynakları Müdürü Mutlu Turpan, güven
ortamı oluşturmaya çalıştıklarını anlatıyor. "Açık iletişimi hem teşvik
ediyor hem pratiğini sağlayarak olası olumsuzluklara elimizden
geldiğince set oluşturuyoruz" diyor. TAKIM RUHU
Tesco Kipa'da çalışanların davranışlarına, iş yapış şekline yön veren
kılavuzlar var. Tesco Kipa İK Direktörü Remzi Kıraç, "Tüm
çalışanlarımızın sahip olmasını beklediğimiz 'kritik başarı unsurları',
yani 'yetkinliklerimiz' de kıskançlığı önlemek ve takım ruhunu
güçlendirmek üzerine" diye konuşuyor. YAKIN TAKİP
Tekfen İnşaat İnsan Kaynakları Koordinatörü Erhan Hersek kıskançlığın
temelinde iletişim eksikliği olduğunu düşünüyor. İK uzmanları olarak
yapabilecekleri en faydalı katkının çalışanlar arasında iletişimi
artırmak olduğunu söylüyor. Hersek, "Şirket içi uygulamalarını tüm
çalışanların ulaşabileceği ortam ve şekillerde bulundurulması bunun ilk
basamağı olabilir. Rekabet ortamını teşvik ederek şirket içi verimliliği
artırmaya çalışırken bunun kişiler üzerindeki etkilerinin yakından
takip edilmesi diğer bir basamak."~