Gümrük Birliği’nin anlamı azalır

Avrupa Birliği ülkeleri ve ABD arasında serbest ticareti sağlayacak Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı anlaşması, görüşmeleri başladı. Anlaşma gerçekleştiği takdirde taraflar arasında tüm gümrük vergileri kaldırılacak. İkili ticarette AB’nin ihracatı yüzde 28, ABD’nin ihracatı yüzde 36 artacak. Türkiye, AB üyesi olmadığı için anlaşmanın dışında kalacak ve Gümrük Birliği’nin işlevselliği ise zarar görecek. Bu anlaşmayla ilgili merak edilenleri, TÜSİAD Transatlantik Görev Gücü Başkanı İLKEM ŞAHİN yanıtladı.

1- Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTYO) ne anlama geliyor? Anlaşmanın içeriği nedir?
TTYO, ABD ve Avrupa Birliği (AB) arasında oluşturulan bir ortaklık. Sadece ticarette tarifelerin kaldırılmasını değil, aynı zamanda tarife dışı engellerin kaldırılmasını, yatırımlarla ilgili kuralların uyumlaştırılmasını, düzenleme ve standartların aynılaştırılmasının yanı sıra araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde işbirliğini kapsıyor.

2- TTYO'nun gündeme gelmesinin başlıca nedenleri neler?
AB ile ABD arasında 2007’de Transatlantik Ekonomi Konseyi (TEC) adı altında bir işbirliği mekanizması oluşturuldu. Ortaklık vizyonu 2011’de ivme kazandı. Euro Bölgesi’nde yaşanan krizin, ABD’yi önemli oranda etkilemesi ile hem AB hem de ABD’de yaşanan ekonomik durgunluk ve işsizlik artışına ortak çözümler aranması ihtiyacı arttı. AB ve ABD’li şirketler, Çin gibi gelişmekte olan ülkelerle ticaret ilişkilerini giderek artırdı. Ancak Çin, nüfusu ve ekonomik büyümesiyle fırsat yaratırken yine aynı sebepten güçlü bir konuma yükseliyor. Üstelik bu kadar güçlü bir ülkede, ekonomide devletin söz sahibi olması, hammadde ihracatını sınırlayarak AB ve ABD’nin üretiminde ihtiyaç duyduğu hammaddeye erişimini zorlaştırması ve çeşitli kısıtlamalar nedeniyle AB ve ABD’li şirketlerin rekabet gücünü zayıflatıyor. Ayrıca üçüncü ülke pazarlarında Çin giderek AB ve ABD menşeli ürünlerin yerini alıyor. Tüm bunlar da AB ve ABD’nin ticari çıkarlarıyla çatışıyor.

3- TTYO, kaç milyar dolarlık bir ticaret hacmini kapsıyor?
AB ve ABD’nin milli geliri 33 trilyon dolar ile dünya milli gelir toplamının yaklaşık yarısını oluştururken bu iki blok arasındaki ticaret toplam dünya ticaretinin yaklaşık üçte birini oluşturuyor.

4- Anlaşmanın gerçekleşmesiyle yıllık tahmini kazanç ne olacak?
Businesseurope’tan aldığımız bilgiye göre anlaşmanın gerçekleşmesi halinde, AB milli gelirinin yüzde 0,48 ve ABD’nin milli gelirinin yüzde 0,39 artması bekleniyor. Bu da AB’de 86 milyar, ABD’de ise 65 milyar Euro’luk bir gelir artışı anlamına geliyor.~
İkili ticarette AB’nin ihracatının yüzde 28, ABD’nin ihracatının yüzde 36 artması bekleniyor. Bu da Atlantik’in her iki yakasında binlerce iş imkanı yaratacak. ABD Ticaret Odası’nın tahminlerine göre ise taraflar arasındaki tüm gümrük vergilerinin kaldırılması durumunda AB ve ABD GSYİH’si beş yıl içinde toplam 180 milyar dolar artış gösterecek.

5- Türkiye'nin ABD ile stratejik ortaklığı, AB ile Gümrük Birliği anlaşması hükümsüz mü kalacak?
Türkiye, TTYO sürecine dahil olmazsa bu anlaşmalar hükümsüz kalacak diyemeyiz. Ancak Gümrük Birliği’nin işlevselliği zarar görür. Bu ülkelerle ayrı ayrı yapılan anlaşmalar çerçevesinde ikili ticaret ilişkilerimiz, aynı mevzuata göre devam eder. Ama bu bloğun en büyük ticaret ortağıyla yaptığı anlaşmaya dahil olmazsak AB’de serbest dolaşıma girerek Türkiye’ye girecek olan her ABD menşeli ürüne karşı önlem almak durumunda kalmamız elbette Gümrük Birliği’nin ruhuna aykırı olur, anlamı azalır.

6- Türkiye, neden TTYO'nun dışında kaldı?
Türkiye, Gümrük Birliği’nin bir parçasıyken hala AB üyesi olamadığı için bu sürece dahil olamadı. Türkiye, ilgili tüm platformlarda bu sıkıntısını gündeme getirdi. Özellikle Güney Kore, Ukrayna ve Hindistan ile STA müzakereleri sırasında Türkiye bu endişelerini sıkça dile getirdi. Şimdi ise çok daha kapsamlı bir anlaşma söz konusu. TÜSİAD olarak anlaşmanın Gümrük Birliği ülkelerini kapsaması gerektiğini düşünüyoruz,

7- TTYO'nun Türkiye açısından nasıl yansımaları, etkileri olacak?
Türkiye’nin gümrük mevzuatı AB ile uyumlu olmak zorunda olduğundan, bu yeni oluşuma göre yeniden şekillenmek durumunda kalacak. Bununla birlikte özellikle yeni gelişen sektörlerde standartlar, yatırımlar ve diğer mevzuatlara ilişkin kural ve prensiplerin belirlendiği bir oluşumun dışında kalmanın veya bu oluşuma dahil olmanın Türkiye’ye etkilerinin iyi tartılması gerekiyor. Türkiye’de hangi sektörlerin nasıl etkileneceğine ilişkin henüz yapılmış bir çalışma yok. Almanya Ekonomi Bakanlığı’nın İFO Enstitüsü’ne yaptırdığı etki analizinde, diğer ülkelere etkisi bağlamında Türkiye’ye etkilerine ilişkin olarak yüzde 2,5 telaffuz edildi. Ancak Türkiye’nin de ayrıca bir etki analizi çalışması yapmasında fayda var.

8- En çok etkilenecek sektörler hangileri olabilir?
Elbette tarım, sağlık, bitki sağlığı, audiovisual (görsel-işitsel), kamu alımları başlıkları müzakerede en zorlayıcı alanlardan olacak.~

9- TTYO müzakereleri NAFTA'ya benzetiliyor. Siz ne düşünüyorsunuz?
TTYO daha önce yapılan hiçbir anlaşmaya benzemiyor, hepsinden daha kapsamlı bir ortaklığı hedefliyor. TTYO’yu diğer anlaşmalardan ayıran en büyük özellik, sadece ticaret ve yatırımı değil, var olan düzenleme ve standartların uyumlaştırılmasını ve yeni gelişen sektör ve teknolojilerde ise standartların ortaklaşa belirlenmesini amaçlamasıdır. Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso da bu işbirliği süreciyle ilgili 2012 Nisan ayında yaptığı bir konuşmada, “ortak değerler ve çıkarlar” ifadesine vurgu yapmıştır. H
Anlaşmanın Türkiye üzerindeki olumlu etkilerinin artırılması için TTYO müzakerelerinin katılımcı bir anlayışla yürütülmesi gerekiyor.

Bu bağlamda 4 temel strateji ön plana çıkıyor:
Müzakere sürecinde Türkiye ile düzenli diyalog halinde olmak, AB-ABD müzakerelerine Türkiye’nin gözlemci ülke olarak katılması, Türkiye-ABD serbest ticaret anlaşması müzakerelerinin eşzamanlı olarak sürdürülmesi ve AB-ABD arasındaki nihai anlaşmaya AB üyelik sürecinde olan ve Gümrük Birliği’ni tamamlamış ülkeleri kapsayan bir madde eklenmesi.

Türkiye’nin müzakere sürecine dahil edilmesi üzerine ilgili taraflar hemfikir. Ancak henüz bu yönde hangi modelin izleneceği kesinleşmedi. Konuyla ilgili inceleme ve görüş alışverişinin hızla ilerlemesi ve karara vardırılması gerekiyor. Aynı şekilde ABD-Türkiye arasındaki temasların ve olası bir STA üzerine ön çalışmaların ivedi bir şekilde yapılması gerekiyor.