En Çok Kim Kazanıyor?

Yönetici ücretleri her zaman merak konusu olmuştur... Ancak, bu konuda yeterli istatistikler yayınlanmıyor, şeffaflık da yok... Dolayısıyla, Türkiye’de yönetici ücretleri sadece tahmin ve sektör duyumlarıyla öğrenilebiliyor. Üstelik genel müdür ücretlerine ulaşmak ise neredeyse olanaksız. Ancak, Capital, şirketler, insan kaynakları uzmanları ve head hunter’ların yardımıyla her sektörün en çok kazanan genel müdürlerini ortaya koyan bir araştırma hazırladı.

Roma İmparatorluğu döneminde en yüksek maaşlardan birini ordu komutanı alırdı. Osmanlı İmparatorluğu’nda ise vezir-i azama çok sayıda altın kesesi verilirdi. Bütün bunların nedeni, ordu komutanı ile vezir-i azamın imparatorluğun yönetiminde, stratejik konumunda ve gelişiminde önemli roller oynamasıydı. Bugün dünyanın hiçbir yerinde imparatorluk yok.

Ama uluslararası şirketler veya çok büyük ölçekli ulusal şirketler var. Bu tür kurumlar üst düzey yöneticilerine yüksek miktarlarda maaşlar önerebiliyor. Hatta küçük ölçekli fakat sektöründe büyümeye çalışan kurumlar da aynı yöntemi uyguluyorlar. “Eğer en iyi ordu komutanını ya da en başarılı vezir-i azamı” istiyorsanız bedelini ödemelisiniz...

Türk ekonomisinde gündem her gün değişiyor. Son dönemde işsizlik de oldukça arttı. Uygulanan ekonomik program nedeniyle bütün şirketler tasarruf önlemleri alıyor. Bütün bu sıkıntılardan diğerlerine göre daha az etkilenen bir grup var: Genel müdürler. Çünkü durum ne olursa olsun “bir gemi kaptansız yürümez”. Konumları ve deneyimleri itibariyle büyük ‘değer’ taşıyan bu yöneticilerin ücretleri de becerilerine paralel olarak yüksek oluyor.

Gerek eğitimleri, gerek iş tecrübeleri, gerekse sahip oldukları kişisel özellikler genel müdürlere “değer biçmeyi” zorlaştırıyor.

Capital yaptığı araştırmada Türkiye’nin önde gelen on iki sektöründeki genel müdürlerin aldığı en yüksek maaşları tespit etti.

Genel olarak bakıldığında sektörler arasında büyük uçurumlar olmadığı görülüyor. Çoğu sektördeki genel müdür maaşlarının altı limiti birbirine yakın. En büyük fark ise tekstil sektörü ile bankacılık arasında göze çarpıyor.  Bankacılık sektöründe bir genel müdür  en yüksek 35 milyar lira aylık maaş alabiliyorken, tekstil sektörü için bu rakam yalnızca 7 milyar lira düzeyinde...

En zengin genel müdür! 

Banka genel müdürlerinin, ücret açısından diğer sektörlere göre daha şanslı olduğu görülüyor. Çünkü, maaşları ortalamanın çok üzerinde seyrediyor. Hem alt limit hem üst limit olarak bakıldığında, hiçbir sektör bankacılığın rakamlarını yakalayamıyor. İnsan kaynakları uzmanlarına göre bunun birkaç tane nedeni var.

Bunlardan birincisi, bankacılığın yoğun rekabet yaşanan bir sektör olması... Bir dönem, bankacılık sektöründeki genel müdürler transferlerle ücretlerini oldukça yukarı çekmişti. Fakat şimdi, son gelişmelerin sonucunda “herkes koltuğunu koruma derdine” düşmüş durumda. Sektörde, 10 bin dolar alan genel müdür de var, 50 bin dolar alan da...

Demirbank, Doğuş Grubu ve Çukurova Grubu profesyonellerine en çok para veren gruplar olarak biliniyordu. Demirbank, fon bünyesine girdi. Diğer iki grup hala oldukça yüksek  veriyor ama yönetimde yapılan değişiklikle genel müdürlerin yıllık milyon doların üzerinde kazanma dönemi kapandı...

Bankacılık sektöründe genel müdürler maaş yanında, yıllık jestiyon, yani kardan pay alıyor. Sektörün sunduğu yan ödemeler de genel olarak iyi ama Citibank Genel Müdürü Sebastian Parades’ye sunulan yan imkanların sektörde pek az kişiye sunulduğu söyleniyor.

Bilişimin şanslı yöneticileri

Genel müdür maaşlarının yüksek seyrettiği diğer bir sektör ise her yıl en az yüzde 30 büyüme gösteren bilişim sektörü... Tabi bilişim sektörünün alt kollarından biri olarak sayılabilecek telekomünikasyon sektöründe de maaşlar yüksek.

Bu sektörlerde genel müdürlerin ellerine geçen paranın yüzde 40’ı maaşlarından yüzde 60 ise primden kaynaklanıyor. Bu nedenle sektörde kesin rakamlardan bahsetmek oldukça zor. Bazı genel müdürlerin oldukça yüksek ücretler aldığı telaffuz ediliyor.

Sektör genel müdürlere çok çeşitli yan olanaklar da sunuyor. Microsoft Genel Müdürü Haluk Maga’ya sunulan yan ödemelerin listesinin kabarık olduğundan bahsediliyor.

Bilişim sektöründe de transferlerle yüksek maaşlar alanlar oluyor. “Marka” haline gelen bazı genel müdürler, yüksek maaşlarla, yeni açılan “.com” şirketlerine geçiş yaptılar. Bunlardan biri Ixir’in Genel Müdürü Babür Özden. Babür Özden’in sektör tavanını belirlediği söyleniyor. Bu arada “.com” şirketlerinin bir kısmının kapanması bir kısmının küçülmeye gitmesiyle piyonların yeri de değişti deniliyor.

Telekomünikasyon sektöründe Ericsson Genel Müdürü Ersin Pamuksüzer ve Turkcell Genel Müdürü Cüneyt Türktan’ın üst limiti oluşturduğu belirtiliyor. İlginç olan ise sektöre yeni katılan İş-Tim’in, genel müdürüne önerdiği maaşın oldukça yüksek oluşu.

İlaç sektörü krizlerden etkilenmediğinden ve daha çok yabancı firmaların hakimiyeti altında olduğundan, genel müdür maaşları da oldukça yüksek. Ayrıca, ilaç sektörü yapısı gereği oldukça iyi eğitimli, konusunda uzman ve tecrübeli genel müdürlere ihtiyaç duyulan bir sektör. Gerekli özelliklere sahip insanları bulmak da zor olduğundan, var olan genel müdürler yüksek maaşlar alıyorlar.

Ücreti neler belirliyor?

Genel olarak bakıldığında, genel müdürler şirketlere sağladıkları katma değerle orantılı maaş alıyorlar. Dolaysıyla daha büyük katma değer sağlayan, daha büyük kar yaratan şirketlerin ve sektörlerin yöneticilerinin de daha fazla ücret alması son derce normal. Egon Zehnder’den Murat Yeşildere bunu bir örnekle açıklıyor:

“Belki tam örnek olarak değerlendirmek yanıltıcı olabilir ama bankacılık sektörü bunlardan bir tanesi. Son yirmi yıla bakarsanız, özellikle kamu iç borçlanması politikaları nedeniyle hazine gelirlerinden yaratılan çok yüksek değerler var. Bu nedenle bu sektöründeki yöneticilerin aldığı ücret paketleri, diğer sektörlere göre oldukça fazlaydı. Ama bu biraz değişme gösteriyor ve önümüzdeki dönemde de değişme gösterecek.”

Bunun dışında, yüksek maaşlar biraz da arz-talep eğrisi ile ilgili. Bir takım sektörlerde, örneğin yeni ekonomi ile ilgili bilişim sektörü ve bilişim sektörünün alt kollarında yetişmiş insan sayısı maalesef henüz talebi karşılayacak boyutlarda değil. Bu nedenle mevcut yöneticiler diğer sektörlere göre daha fazla talep görüyor. Böylece, daha yüksek ücret paketleri almaya hak kazanıyorlar.

Yan ödeme paketine dikkat

Bir çok şirket genel müdürlerine maaş ödemelerini dolar karşılığı Türk Lirası şeklinde yapıyor. Tamamen döviz cinsinden ödeme yapan firmalar da var, ama azınlıkta.Genel müdürlere sunulan yan olanaklarda çok fazla çeşitlilik var. Özel araba ve cep telefonu standart olarak tüm genel müdürlere veriliyor.

Bunun ötesinde, genel müdürün özel hayatıyla ilgili bir çok masrafın üstlenmesi; kira, çocukların okul masrafları, çocuklarıyla ilgili ek masraflar, eşine araba tahsis edilmesi sunulan imkanlardan sadece bazıları... Birçok şirkette genel müdürün özel hayatıyla ilgili tüm masraflarının üstlenilmesi söz konusu.

YABANCI ŞİRKETLERİN YENİ ÜCRET POLİTİKASI

Yabancı firmalar genel müdürlerine ücret ödeme konusunda daha mı iyi?

Şirketine bağlı. Biliyorsunuz, özellikle çok uluslu şirketler, şimdi lokal şirketler de buna itina gösteriyorlar, ücret seviyesi olarak kendilerine sektörde belirli bir yeri hedefliyorlar. Bu tamamen o şirketin ücretlendirme politikası ile ilgili.

Şunu söylemek mümkün; çok uluslu şirketlerde hisse senedi almak gibi ilginç avantajlar gündeme gelebiliyor. Ayrıca, yurt dışı bağlantıların olması nedeniyle bir takım yurt dışı imkanları sunuyor. Yurt dışı eğitim fırsatları gibi yöneticinin kendilerini geliştirmesi için  bir takım imkanlar... Ama diğer taraftan bu bir arz talep meselesi. Eğer lokal şirketler bu yetkinliklere sahip üst düzey insanlara ya da stratejik yönetim kaynaklarına ihtiyaç duyuyorlarsa o zaman piyasada verilen imkanlara eş bir bedeli ödemek durumundalar. Sektörsel olarak sınıflandırma yapmak daha doğru.

BAZI SEKTÖRLERDE ÜCRET NEDEN DAHA YÜKSEK?

Bazı sektörlerde genel müdürlere verilen maaşların, diğer sektörlere oranla yüksek olduğu görülüyor. Bunu neye bağlıyorsunuz?

Bankacılık, bilişim ve  ilaç sektörü diğerlerine göre daha yüksek. İlaç sektörü insan kaynağı açısından, hem teknik hem de yönetsel becerileri çok şey taşıması gereken insan kaynağı yapısını barındırıyor. Artı Türkiye’de gelişmekte olan bir sektör. Krizlerden çok fazla etkilenmeyen bir sektör, dolayısıyla maaşlar daha yüksek.

Bilişim, Türkiye’nin en parlak sektörü şu anda. Çok yetenek gerektiriyor. Hem teknik hem yöneticilik açısından... Bir de arz talep çok dengeli değil şu aşamada. Şirket kuruluyor; daha çok pozisyonda insana ihtiyaç duyuluyor ama o kadar yetişmiş insan yok. Dolayısıyla yüksek. Bankacılık da eskinden öyleydi. Ama şimdi sektör küçülüyor. Böyle devam eder mi; orası soru işareti.

“EN ÇOK KAZANAN BANKACI DİYE BİR ŞEY KALMADI.”

Yıllardır bankacılık sektörüne, “çok kazanan” gözüyle bakıldı. Sektörün altın yıllarında yerleşen bu görüş, son dönemde biraz değişim eğilimine de girdi. Toprak Yatırım Bankası'nın genel müdürü Can Karaşıklı bu konuda şu değerlendirmeyi yapıyor:

"Evet, diğer sektörlere kıyaslarsak, maaşlarımız, gelirimiz daha yüksek. En çok bankacılar kazanıyor diyebiliriz. Fakat, en çok işsiz de bankacılar arasında. Kazanıyor ama riskli kazanıyor, her an işinden olabiliyor. Daha önce bir genel müdür, genel müdür yardımcısı, bölüm müdürü ayrılırken, elinde on teklifle dolaşırdı. Şimdi ise işini kaybetmemeye, koltuğunu koruma derdine düşmüş durumda.

Yabancı bankacılar için; Türkiye'de çok iyi para kazandıklarını zannetmiyorum. Yabancıların bu kadar cömert olmadıklarını biliyorum. Ancak, çok büyük bankalar gelir ve ona göre yönetici alırlarsa, durum değişebilir.  Şu ortamda en çok kazanan bankacı tanımı yapmak doğru değil, çünkü, kalmamıştır."

GENEL MÜDÜRE ÖZEL YAN ÖDEME PLANLARI

Türkiye’de genel müdür düzeyinde uygulanan yan ödemeler konusunda bilgi alabilir miyiz?

Türkiye’de genel müdür ve genel müdür yardımcısı düzeyinde uygulanan yan ödemeler ve içerikleri, sektöre ve firmaya göre değişiklik gösteriyor. Genel uygulamaların ötesinde farklı özel uygulamalar olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Prim ve/veya ikramiye ödemeleri firmalara göre büyük farklılıklar gösteriyor ve özel anlaşmalar olmaları nedeniyle açıklanmaması tercih ediliyor.

Uygulamalar genel olarak şu şekilde gerçekleşiyor:  Özel sağlık sigortası, çoğunlukla bütün aile fertleri için uygulanıyor yüzde 80 limitli oluyor.

Özel hayat sigortası sadece çalışana uygulanıyor. Yıl sonu prim ödemeleri ise şirket ve bireysel performansa göre hesaplanıyor.

Bunun yanında şirket arabası uygulaması da var. Tüm masrafları şirket tarafından karşılanan, genellikle 50 bin dolar düzeyindeki otomobiller veriliyor. Ayrıca, cep telefonu faturaları da limitsiz ödeniyor.

Alternatif yan ödemeler konusunda neler uygulanıyor?

Bilinen yan ödemelerin dışında kalan, özel ödeme uygulamaları da gündeme gelebiliyor. Ancak, bu tür ödemeler Türkiye’de yaygın olarak uygulanmıyor ve şirketin yapısına bağlı olarak farklı şekil alabiliyor.

Bunlarda biri şirket kredi kartıdır. Bazı şirketler yöneticilerine belirli bir limit dahilinde olmak üzere kredi kartı veriyor. Bununla birlikte, yöneticilerine, belli bir limite kadar şirket hesabına özel harcama (konaklama, seyahat, yemek, çiçek gönderme, vb.) yetkisi tanınıyor. Kira ve lojman ödemeleri, emeklilik planı, klüp üyelikleri, şirket hisse senedi (Stock Options); ağırlıklı olarak uluslararası şirketlerde uygulanıyor...