Makas açılıyor

ABD’de bir CEO normal bir çalışandan 353 kat, Kanada’da 206 kat, Almanya’da ise 147 kat daha fazla kazanıyor. Türkiye’de ise bu kadar büyük bir uçurum yok. Giriş seviyesindeki beyaz yakalılarla CEO arasındaki ücret makası 30 kat civarında seyrediyor. Asgari ücretle kıyaslandığında ise aradaki fark 80 katı buluyor. Türkiye’de en büyük fark CEO ile yardımcıları arasında yaşanıyor. Türkiye’de bir CEO yılda ortalama primler hariç 1 milyon TL kazanırken, genel müdür yardımcılarının yıllık geliri 450 bin TL’ye kadar düşüyor. Aradaki ücret farkı 2 katını geçiyor. Organizasyonda aşağıya doğru inildikçe kademeler arası fark yüzde 30’lara kadar geriliyor.

Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Dünyanın en büyük perakendecilerinden J.C Penney’nin CEO’su Ronald Johnson, yıllık 53,3 milyon dolarlık geliriyle ABD’nin en fazla kazanan CEO’larından biri. Geçtiğimiz aylarda düşen satışlarla başa çıkabilmek için 2 bin 200 kişiyi işten çıkarmayı planladığını açıklayan Johnson, şirketindeki çalışanlardan ortalama bin 795 kat daha fazla kazanıyor. Abercrombie&Fitch’in CEO’su Michael Jeffries’in de yıllık maaşıyla çalışanlarınki arasında bin 640 kat fark bulunuyor.

Nike’ın CEO’su Mark Parker ile Wal-Mart’ın CEO’su Mike Duke da çalışanlarından yaklaşık bin kat daha fazla kazanıyor. Nike’da yılda 35,2 milyon dolar kazanan Parker’a karşı çalışanlar yılda ortalama 33 bin 500 dolar kazanıyor. Çalışan sayısı arttıkça en tepeyle alt kademeler arasındaki ücret makası açılıyor. Bankacılık, perakende gibi çok çalışanın olduğu sektörlerde CEO’nun ücreti diğerlerinden daha yüksek oluyor.

CEO ücretiyle diğer kademeler arasındaki gelir dağılımını belirleyen bir diğer faktör de şirketin cirosu. 1 milyar dolar cirolu bir şirketin CEO’sunun yıllık kazancı 1 milyon dolar seviyesinden başlıyor. Ciro büyüyüp kârlılık artıkça CEO ile alt kademeler arasındaki fark açılıyor. Geminin tek kaptanı olan CEO ile yardımcıları arasındaki ücret farkı 2 katını geçiyor.

İDEAL MAKAS
Organizasyon içinde CEO ile alt kademeler arasındaki ücret farkının ne olması gerektiği konusunda ideal bir oran bulmak çok zor. İnsan kaynakları uzmanı Pembe Candaner, tüm dünyada tartışmalara yol açan bu sorunun ideal bir oranın olmamasından kaynaklandığını söylüyor.~
Çünkü CEO ile alt kademeler arasındaki ücret farkı şirkete, sektöre, çalışan sayısına, pazardaki riske ve hatta ülkeye göre değişkenlik gösteriyor. Candaner, “Ücret tamamıyla performansa bağlı ve kişiye özel belirlenmeye doğru gidiyor” diyor ve ekliyor: “Kuruma ve markaya katkı sağlayan, inovasyon yapan, fark yaratan CEO’lar altlarındaki yöneticilerle aralarındaki ücret makasını açıyor.” Şirketler ideal bir oran bulmakta zorlansa da insan kaynakları danışmanlarına göre, genel müdür yardımcısı ve direktör seviyesindeki kişilerin, genel müdürün yüzde 60-70’i kadar ücret alması ideal. Genel müdür maaşı baz alınarak, müdürlerin yüzde 40-50, yöneticilerin yüzde 20-30, uzman seviyesinde başlayan beyaz yakalıların ise genel müdür maaşına göre yüzde 10-15 seviyesinde bir ücrete sahip olması gerekiyor. Türkiye’de mevcut durum ise biraz farklı. Human Group’un verilerine göre Türkiye’de CEO ücretleri 100 endeks puan olarak kabul edildiğinde CEO yardımcısı ve direktörler 40-50, müdür 2025, yönetici 10-13, işe yeni başlayan uzman seviyesi ise 5-8 baz puan maaş alıyor.

ABD'DE BİNİ GEÇTİ
CEO ile çalışanlar arasındaki ücret farkının en fazla olduğu ülke ise kuşkusuz ABD. ABD’nin İşçi Sendikaları Federasyonu AFL-CIO’nun yaptığı araştırmaya göre ABD’de büyük bir şirketin CEO’su yılda ortalama 12,2 milyon dolar kazanıyor. Normal bir çalışanın yıllık kazancının 34 bin 600 dolar olduğu düşünülürse ABD’de büyük bir şirketin CEO’sunun yıllık kazancıyla normal bir çalışanınki arasında 353 kat fark bulunuyor.

Büyük ve kârlılığın yüksek olduğu şirketlerde ise ücret makası daha çok açılıyor. S&P 500 listesindeki en büyük ilk 100 şirketi yöneten CEO’larla çalışanları arasında 400 katın üzerinde ücret farkı bulunuyor. Nike, Wal-Mart, Oracle gibi dünyanın en büyük şirketlerinde ise CEO ile çalışanlar arasındaki ücret farkı bin katın üzerine çıkıyor. Maaş karşılaştırmaları yapan PayScale’e göre Oracle’m CEO’su Larry Ellison’ın yıllık geliriyle çalışanlarınki arasında bin 257 kat fark bulunuyor.

CEO MAAŞI YÜZDE 100 ARTTI
Türkiye’de CEO’ların ücret paketlerindeki artışa paralel olarak 5 yıl öncesine göre kademeler arasındaki maaş farkı açılıyor, Ancak Türkiye’de ABD’deki gibi CEO ile çalışan ücretleri arasında 300 katı geçen astronomik farklar yok. Uzmanlara göre bu durum Türkiye’deki CEO maaşlarının ABD’deki gibi çok yüksek olmamasından kaynaklanıyor. Türkiye’de CEO’lar primler hariç yıllık 1 milyon ila 2 milyon TL arasında kazanıyor. Hugent İş Geliştirme Direktörü Özlem Veryeri Taşkaya, primlerle birlikte Türkiye’nin öndegelen holdinglerinde yıllık CEO ücret paketlerinin maksimum 10 milyon TL’ye kadar çıktığını söylüyor.~
Adecco Genel Müdürü Tibet Eğrioğlu da “Çok istisnai birkaç CEO dışında en yüksek CEO gelirlerinin primler hariç 1 milyon ila 1,8 milyon TL aralığında kaldığını görüyoruz” diye konuşuyor. Yıllık asgari ücretin 12 bin TL seviyesinde olduğu düşünülürse Türkiye’de CEO ile en alt kademedeki çalışan arasında yaklaşık 83 kat ücret farkı bulunuyor. Ancak CEO ile giriş seviyesindeki beyaz yakalı çalışanlar arasındaki fark daha az. Türkiye’de büyük bir şirketin CEO’su yıllık ortalama 35 bin TL kazanan giriş seviyesindeki beyaz yakalı bir çalışandan 25 ila 30 kat daha fazla kazanabiliyor. Odgers Berndtson Türkiye Yönetici Ortağı Ayşe Öztuna Bozoklar da Türkiye’de CEO ile çalışan ücretleri arasında ortalama 25 kat farkın olduğunu söylüyor.

Bozoklar, 5 yıl öncesine göre en büyük farkın CEO ücret paketlerindeki artıştan kaynaklandığına dikkat çekiyor ve ekliyor: “Son 5 yılda CEO ücretlerinde gerçekleşen artışlar. CEO’larla ona direkt raporlayan yardımcıları arasındaki ücret farkını açtı, Bir milyar TL ve üzeri cirosu olan şirketlerde yıllık CEO maaşları 5 yıl önce 500 bin TL seviyesindeydi. Bugün bu rakam primler hariç 1 milyon TL’ye kadar çıktı. 5 yılda CEO maaşı yüzde 100’ün üzerinde arttı.”

YÜZDE 50 DAHA AZ
Türkiye’de en tepeyle en alt kademe arasında ABD’deki gibi büyük bir uçurum olmasa da organizasyon içindeki farklı kademeler arasında en büyük ücret farkı CEO ile ona direkt raporlayan yardımcıları arasında yaşanıyor.

Uzmanlara göre, bu durum, CEO gelirlerinin diğer çalışanlarınkine göre daha hızlı artmasından kaynaklanıyor. Stanton Chase Dünya Başkan Yardımcısı Çağrı Alkaya, 5 yıl önce 600 bin TL seviyesinde olan CEO maaşının bugün minimum 1 milyon TL’nin üzerine çıktığını ancak CEO yardımcılarının maaşlarının yıllık 450 bin TL civarında kaldığını belirtiyor. Alkaya, CEO ile ona direkt raporlayan yardımcısı arasında minimum 2 katın üzerinde ücret farkı olduğunu söylüyor. Alkaya’ya göre CEO ile yardımcısı arasındaki ücret farkı, yüksek risk yüksek kazanç ilişkisinin daha kuvvetli olduğu bütün sektörlerde daha yüksek oluyor.

Adecco Türkiye Genel Müdürü Tibet Eğrioğlu da şirketin yapısına ve rapor eden fonksiyona göre değişmekle birlikte Türkiye’de CEO ve yardımcıları arasında minimum yüzde 50 ücret farkı olduğunu söylüyor. Eğrioğlu, “CEO ile yardımcıları aradaki fark, 3 ila 5 katına kadar çıkabiliyor” diye konuşuyor. Özcan da hızlı büyüyen, kârlılığın yüksek olduğu sektörlerde CEO’ların yardımcılarına göre 2,5 kat daha fazla kazandığını belirtiyor.~
Amrop Türkiye Yönetici Ortağı Yeşim Toduk ise CEO’larla yardımcıları arasında minimum yüzde 50 fark olduğunu söylüyor. Toduk’a göre CEO’nun aldığı başarı primlerine göre aradaki ücret farkı 10 katına bile çıkarabiliyor. Cirosu 100 milyon doların altındaki şirketlerde ise CEO ile yardımcıları arasındaki ücret farkı daha az. Toduk, “100 milyon dolara kadar cirosu olan şirketlerde genel müdür ve yardımcıları arasındaki fark yüzde 20 ila yüzde 40 arasında değişiyor” diyor.

KADEMELER ARASI FARK
CEO’dan sonra genel müdür yardımcıları arasında en iyi ücreti, şirketin bulunduğu sektöre göre ana iş alanında rol alanlar alıyor. TAV Havalimanları İK Direktörü ve Peryön Başkanı Yiğit Oğuz Duman, “Finansal hedeflerin öne çıktığı şirketlerde CEO’dan sonra en iyi ücreti CFO’lar kazanır” diyor. Eğrioğlu ise yıl içindeki primlerle birlikte CEO’dan sonra en iyi ücretin satıştan sorumlu genel müdür yardımcılarına ödendiğini söylüyor. Satış ve pazarlamadan sorumlu başkanların ücreti primler hariç yıllık 350 milyon TL seviyesinde gerçekleşiyor.

CEO ve CEO yardımcılarından sonra organizasyonda aşağı doğru inildikçe direktörler de neredeyse bir üst pozisyonun yarısını kazanıyor. Özcan, Türkiye’de direktörlerin, genel müdür yardımcılarının ücretinin yarısını kazandığını söylüyor. CEO ile direktör ve müdür ücretleri karşılaştırıldığında bu seviyedeki yöneticiler, CEO’ların kazandığının yüzde 20 ila 25’i oranında daha Orta kademede ise direktörle yönetici seviyesindeki fark üst yönetime göre daha az. Orta kademe yöneticilerle direktörleri arasında yüzde 20 ila 30 arasında ücret farkı bulunuyor.

Towers Watson’in araştırmasına göre Türkiye’de kademeler arasında ortalama yüzde 27 ücret farkı bulunuyor. Yani bir kademe daha üstte yer alan bir pozisyon altındakine göre yüzde 27 daha fazla ücretlendiriliyor. Araştırmaya göre özellikle mühendislik, bilişim, ürün geliştirme, yazılım, pazarlama departmanları baz ücrette daha fazla kazanıyor. Uzmanlar da kademeler arasında yüzde 20 ila yüzde 30 arasındaki farkın ideal olduğunu söylüyor.

FİNANSTA MAKAS BÜYÜK
Kademeler arası maaş farklarının en yüksek olduğu sektörlerin başında ise bankacılık, finans, perakende, hazır giyim, tekstil, telekomünikasyon, ilaç, otomotiv gibi cirosu ve çalışan sayısı yüksek sektörler bulunuyor. Bu sektörlerde pazarın güçlü şirketleri üst düzey yöneticilerine alt kademelere göre daha iyi ücret ödüyor. Finans sektöründe bir bankanın genel müdürü primlerle birlikte yardımcısının en az 3 katını kazanıyor. Bankacılıkta sektör içinde bile genel müdür ücretleri arasında büyük uçurumlar olabiliyor.~
Özellikle bankacılıkta Garanti Bankası’nın genel müdürü Ergun Özen, sektördeki rakiplerinin en az 3 katını kazanıyor, Hatta bazen bu oran 5 katına kadar çıkabiliyor. Bankacılıkta Garanti’yi Akbank, Yapı Kredi ve TEB izliyor, Kurumsallaşma ve yurtdışına açılmanın arttığı perakende sektöründe en iyi ücret üst yönetime ödeniyor, Perakende sektöründe de bir genel müdür, yardımcısının üç katını kazanıyor. Otomotiv ve beyaz eşyada da CEO ile yardımcıları arasındaki ücret farkı iki katına çıkıyor.

Alkaya, “Hızlı büyüyen sektörlerde CEO’nun sorumluğu ve bireysel katkısı arttığı için, doğal olarak altındaki yönetici kademeleriyle arasındaki ücret makası açılıyor” diyor. Odgers Berndtson Türkiye Yönetici Ortağı Ayşe Öztuna Bozoklar ise hızlı büyüme ve yeni yatırımların olduğu sektörlerde rekabetin CEO talebini artırdığını bunun da CEO ile yardımcıları arasındaki ücret makasını açtığını belirtiyor. Bozoklar, finansta tepe yönetimle diğer kademeler arasında yaşanan ücret uçurumunu çalışan sayısına da bağlıyor. Bozoklar, “Çalışan sayısının fazla olduğu yapılarda CEO’ların maaşı genele göre daha yüksek oluyor” diyor.

ÇAĞRI ALKAYA / STANTON CHASE INTERNATIONAL
"UST YÖNETİMDE FARK ARTIYOR"
10 MİLYON TL
Türkiye’de bugün en yüksek maaşı büyük holdinglerle bankalar veriyor. Türkiye’nin en büyük holdinglerini ve bankalarını yöneten CEO’ların primlerle birlikte yıllık kazancı 10 milyon TL’yi buluyor.
YÜKSEK ÜCRET
Ücretlerde geçmişe göre yaşanan en büyük farklılık yüksek CEO ücretlerinin diğer sektörlerde de yaygınlaşması. Eskiden en iyi ücreti alan CEO’lar finanstaydı. Şimdi bu durum diğer sektörlerde de yaygınlaşıyor.
2 KATINA ÇIKTI
Türkiye’de genel müdürlerle yardımcıları arasında ise ABD’deki gibi 10 katına varan farklar yok. 2 katına varan bir makas söz konusu. Birçok şirkette genel müdürle genel müdür yardımcısı arasında primler hariç yüzde 60 fark bulunuyor.
PAKET ARTACAK
Türkiye’de tepe yönetimde az sayıda yetenek olduğu için üst düzeyde CEO’ların ücret paketleri artmaya devam edecek. Uzun dönemli primler, yan haklar daha yaygınlaşacak.
BONUSLAR ARTTI
Üst düzey yöneticilerin baz maaşlarında muazzam artışlar olmamakla birlikte, özellikle bonus tarafında ciddi artışlar oldu. Yabancı yatırımcıların pazara girişi maaşları artırdı.~
TİBET EĞRİOĞLU/ ADECCO DOĞU AVRUPA VE BALKANLAR BÖLGE DİREKTÖRÜ
"YÜKSEK RİSK MAKASI BÜYÜTÜYOR"
FARK 2 KATI GEÇTİ
Türkiye’de CEO ücretleri yıllık prim hariç 1 milyon ila 1 milyon 800 bin TL bandında seyrediyor. Genel müdür yardımcılarının ücretleri ise yıllık 450 bin ila 1 milyon TL arasında değişiyor. CEO ile yardımcısı arasında 2 katını geçen fark yaşanıyor. CEO, yardımcısına göre minimum yüzde 80 daha fazla kazanıyor.
SATIŞTA YÜKSEK
Türkiye’de yönetici ücretleri yabancı sermayeli şirketlerde göreceli olarak daha yüksek. Lokal patron şirketlerinde ise ücretler genel olarak ortalamanın altında yer alıyor. CEO’dan sonra en çok ücreti şirketin organizasyon yapısına göre değişiklik göstermekle birlikte satış, pazarlama ve finans yöneticileri alıyor.
SİRKÜLASYON ETKİLİYOR
Türkiye’de ücret makasının en fazla açıldığı sektörlerin başında ilaç, finans, bankacılık, telekomünikasyon ve bilişim geliyor. Rekabetin ve riskin çok yüksek olduğu bu sektörlerde yüksek sirkülasyon ücret makasını büyütüyor. Şirketler, yetişmiş insan gücünü elde tutmak için üst yönetime daha fazla ücret ödüyor. Buna karşın alt kademeye yapılan gelir artışları daha sınırlı kalıyor.

SÜHA ALICI / TOWERS WATSON GENEL MÜDÜRÜ
“ÜCRET UÇURUMU SÜRÜYOR"
ÜCRET UÇURUMU
Türkiye’de ücret uçurumu oldukça yüksek. Özellikle üniversiteden yeni mezun olup iş hayatına başlayanların ücretleri ile şirketlerin tepe yönetiminde yer alan üst düzey yöneticilerin ücretleri arasındaki fark belirgin olarak öne çıkıyor. Gelişmiş ülkelerde CEO/genel müdür maaşları, yeni işe giren üniversite mezunlarının 4-6 katıyken Türkiye’de bu oranın 13 katı seviyelerinde olduğu gözlemliyoruz.
İYİLEŞTİRME YAPILIYOR
Şirketler, özellikle kritik ve kilit öneme sahip görevlerde bulunan üst düzey yönetici konumundaki çalışanlarını rakiplerine kaybettirmemek adına pek çok önlem alıyor. Yönetim kurulları üst düzey yöneticilerin toplam ödül paketlerinin yeniden yapılandırılması yoluna gidiyor.~
TEPE YÖNETİMDE ARTACAK
Orta ve uzun vadeli kurum hedeflerini hayata geçirme konusunda önemli role sahip tepe yönetim kademeleri için, uzun vadeli kurum hedefleriyle uyumlu farklı ödül ve yetenek yönetimi programlarının uygulamaya geçmesini bekliyorum. Bu da önümüzdeki dönemde üst yönetimde ücretlerin artmasına yol açacak.