İkinci bir yaşamın hızlı yolu

Günümüz trenlerinde kullanılan malzemelerin her geçen gün artan bir yüzdesi geri dönüşümlülerden oluşuyor.

1.05.2012 00:00:000
Paylaş Tweet Paylaş
İkinci bir yaşamın hızlı yolu
Siemens bu gerçeğin farkında olarak, geri dönüşüm oranları ile süreçler hesabının çok daha şeffaf olmasını sağlayan rehber yönetmelik uyguluyor. Avusturya, Viyana'daki Siemens Mobilite'de, devasa bir montaj alanı yarım yamalak trenler ve demiryolu araçlarına eklenebilecek yedek parçalarla dolu. Bu bileşenlerin içinde fiber izolasyonlu bir panel ile alüminyüm folyolu plastikle birleştirilmiş duvarlardan ibaret olan Avusturya devlet demiryolları şirketi için yapılmış bir tren kabini de var. Çevre dostu ürünler geliştirme uzmanı olan Dr. Walter Struckl, "Her geri dönüştürücünün en büyük kabusu, ayrıştırılması neredeyse imkansız olan malzemelerle ilgilenmek zorunda kalmaktır" diyor. Bu üretim alanının sadece birkaç metre ötesinde Struckl, bu işleri daha iyi yapmanın bir yolu olduğunu gösteriyor. Burada Güney Kore'nin Uijeongbu şehrine gitmekte olan insanlara ait bir resim gösteriliyor. Bu trenin alüminyum kasası kolaylıkla ayrıştırılabilecek ve çok dirençli altıgen vidalarla birbirine tutturulmuş ve dış panelleri de kasa ile iç mekan arasındaki sarsıntıları emebilecek şekilde tasarlanmış. Bugünlerde demiryolu endüstrisinin yüzleştiği en önemli sorunlardan biri de geri kazanımla enerji etkinliği. Yeni metrolar veya tramvaylar yapılması gündeme geldiğinde müşteriler artık bu işi yapacak tedarikçilerden kullanılacak bütün malzemelerin yeniden kullanılabilir ve geri kazanılabilir olmasını talep ediyor. Oysa Siemens bir adım daha ileriye giderek, bir trenin fren hidrolik yağından plastik parçalarının ufalanıp ayrılmasına ve çeşitli bileşenlerinden nasıl ayrıştırılmasına kadar, meraklı tüketicilere yönelik adım adım bir imha planı sunuyor. Söz konusu geri dönüşüm konseptinin en muhteşem örneklerinden biri de muhtemelen dünyanın en çok kaynak tasarrufu yapan demiryolu sistemi olan Oslo metrosu. Şehrin demiryolu araçlarında kullanılan metallerin pek çoğu, zaten en azından bir kez geri dönüştürülmüşlerden oluşuyor. Bu geri kazanım aşamasını bir konsept tanımlamasıyla açıklayan ilk şirket Siemens. Sonuçta ortaya çıkan bilgiler, müşterilerin bakım ve onarım el kitapçıklarının bir parçası haline gelmiş durumda. ISO 22628 geri kazanım standardının getirilerinden faydalanan otomotiv endüstrisinin aksine, demiryolu endüstrisi daha birkaç yıl öncesine kadar geri kazanım vagonuna binmemişti bile. Bu kadar geç kalmasının sebebi ise bütün bir sektör için geri kazanım oranlarını ve zorunlu geri dönüşüm süreçlerini hesaplayan bağlayıcı bir yönetmeliğin olmamasıydı. Siemens işte bu nedenle Brüksel'deki Avrupa Demiryolu Endüstrisi Derneği'nde (UNIFE) tekdüze bir geri kazanım yönetmeliğinin oluşturulması girişimini başlattı. Siemens, Bombardier ve diğer önemli rakipler de dahil olmak üzere 73 asil üyesi olan bu derneğin toplam pazar payı yüzde 80 civarında. Bu şirketler, Uluslararası Demiryolları Sendikası (UIC) tarafından onay verilir verilmez bu yılın sonlarına doğru Avrupa yönetmeliği için bir temel olacak teknolojik tavsiye kararlarında bulunmak istiyor.~

Geri kazanım şampiyonu.
Siemens'e göre Oslo metrosunda yüzde 95'in hemen altında rekor bir geri kazanım oranı var. Kullanılan malzemelerin yaklaşık yüzde 85'inin maliyet etkin süreçlerle geri kazanılması mümkün. Geriye kalan yüzde 10'luk kısım ise yakılıp enerji üretilmesinden geliyor. Ancak günümüz trenlerinden biri yaklaşık 40 yıl içinde ıskartaya ayrılırsa o zaman yükselen hammadde fiyatlarının da kaynakların yeniden kullanımını cazip hale getirmesi durumunda bu geri kazanım oranı daha da artabilir. II. Dünya Savaşı sırasında olağanüstü bir kaynak kıtlığı sorunu yaşadığı için tek tek vidaların bile titizlikle geri kazanıldığı Japonya'daki benzer bir demiryolu sisteminde bu geri kazanım oranı muhtemelen çok daha yüksek. Prensipte geri kazanım oranı arzu edildiği kadar yüksek olabilir. Ancak burada önemli olan, geri kazanım sürecinin maliyet etkini olmasıdır. Hatta yeni yönetmelik çıktıktan sonra ilk aşamada geri kazanım oranı azalabilir bile çünkü geri kazanım hakkında hiçbir tartışmanın yapılmasına izin vermeyeceği için şirketlerin suni yollardan kendi oranlarını şişirmelerini engelleyecektir. Struckl, "Bu yeni yönetmelik rekabet gücümüzü artıracak çünkü hesaplarımız zaten oldukça gerçekçi" diyor. Gerçekten de reklam broşürlerinde ne yazarsa yazsın Siemens'in rakiplerinden neredeyse hiçbiri geri dönüşümde Siemens kadar ilerleme kaydedebilmiş değil. Bugün tehlikesiz olarak değerlendirilen bazı malzemeler belki gelecekte yasaklanarak geri dönüşümlü olma vasıflarını kaybedecek. Bunun bir örneği de bir zamanlar tamamıyla güvenilir ve geri dönüşümlü olarak görülen ama sonra sağlığı tehdit ettiği anlaşılan asbesttir. Zaten işte bu nedenle ürün tasarımcılarının geliştirme aşaması kadar erkendönemlerde olası en yüksek geri kazanım oranını hedeflemeleri çok önemlidir. Viyana'daki fabrikada dahili donanım ekibinin lideri olan Ernst Ille, geri kazanım uyumlu tasarımın sunduğu olasılıkları açıklıyor. 2013 yılında Münih'te hizmete girecek yeni metro trenlerinin zeminleri için desen hizmeti görecek bir bloğu gösteriyor. Bu aslında yürürken çıkarılan sesleri engellemek için yapılmış üç santimetre kalınlığında olan ve 18 metrelik birtreni boydan boya kaplayan mantardan üretilmiş bir pano. Bu panonun alt ve üst yüzeylerine alüminyum bir folyo yapıştırılmış. Bu folyoların üzerine de mavi benekli plastik bir kaplama var. Bu kaplama söküldüğünde, yapışkan katmanı tıpkı bir deri gibi soyularak çıkartılabiliyor. Ille'nin departmanıyla Alman oto üreticisi BMW ile bağlantılı California merkezli bir düşünce kuruluşu olan BMW Designworks, mantar gibi yenilenebilir hammaddelerin kullanılması fikriyle ortaya çıkmışlardı.

Yaratıcılık gerekli.
Yeni Inspiro platformunun içinde, geri kazanım süreçlerini daha da kolaylaştırmak ve Oslo Metrosu'ndakinden bile daha yüksek geri kazanım oranlarını tutturabilmek hakkında çeşitli fikirler var. Ancak müşteri bir platformu temelinden değiştirirse o zaman buradaki meydan okuma çok daha ürkütücü bir hale geliyor. Mesela Inspiro özelliklerine sahip tren siparişleri veren ancak onları kendi tasarımcılarının belirlediği kıstaslara göre monte eden Münih şehrinde olan biten de bundan ibaret. Ille, "Bu gibi durumlarda en iyi sonucu elde etmek, geri kazanım olasılıklarını önceden belirlemek için müşteriyle birlikte çalışmanız gerekir" diyor. "Ağırlıktan tasarruf geri dönüştürülebilirlikten çok daha önemli olduğu için bazen tasarımcılar çıkar çatışmalarıyla bile yüzleşebiliyorlar" diye ekliyor. İşte bu nedenle salınan CO2 gazının çoğu faaliyet sırasında üretiliyor ve bu nedenle bunu azaltmanın en iyi yolu aracın ağırlığının düşürülmesinde yatıyor. Örneğin bu makalenin girişinde bahsedilen tren kabininin ön tarafında lifli malzeme yerine çelik kullanılmış olsaydı, geri kazanımı çok daha kolay olurdu. ~
Ancak çelikten yapılmış bir ön taraf kaplaması birkaç kilogram daha ağır olacağından faaliyet sırasında daha çok enerji tüketilecekti. İyi ki geri kazanımla CO2 salınımı birbirlerini dışlayan kavramlar, çünkü bir trenin sökülmesi ne kadar kolaysa onun montajı da genellikle o kadar kolay olur. Bunun bir örneği Uijeongbu'da yolcu taşıyan trenin gövdesidir.Kolay geri dönüştürebilirlik, imalat ve sökülme aşamalarında CO2 salınımlarıyla işçilik maliyetlerini azaltır. Ve geri kazanım şirkete de karbon kredileri kazandırır çünkü eğer yeni hammaddeler üretilmek zorunda kalınmazsa ve enerji üretmek için de plastiklerin olduğu geri kazanılmayan malzemeler yakılırsa o zaman sera gazı salınımları da azalır. Oslo metrosunda yüzde 40'ı geri kazanılabilir malzemelerden oluşan çelik kullanılıyor. Alüminyum kısımların ise yüzde 60'ı geri kazanılabilir malzemelerden yapılıyor. Bu geri kazanılabilir metaller muhtemelen sökülmüş trenlerden değil ama çok çeşitli endüstrilerdeki ürünlerden geldikleri için Oslo trenleri asla Siemens'in Viyana tesisine uğramıyor.

Geri kazanım 101.
Iskartaya çıkarılan trenlerin geri kazanımı genellikle uzman şirketler tarafından yapılır. Ortaya çıkan malzemeler ise dört farklı yoldan işlenirler:
- Tekrar kullanım: Belirli bileşenler hiçbir işleme tabi tutulmadan aynı amaçla yeniden kullanılabilir. Örneğin havacılıkta bilgisayar devrelerinin yeniden kullanılması gibi.
- Alternatif kullanım: Tekrar kullanıma benzer ancak örneğin bir uçakta PC mikrodevrelerinin kullanılması gibi farklı bir amaçla kullanılır.
- Benzer kullanım için geri kazanım: Bu süreçte ürünler benzer bir ürün için başlangıç malzemesi olacak şekilde parçacıklar halinde ufalanır.
- Alternatif kullanım için geri kazanım: Dört yöntem için de en yaygın olanı budur ve ardından park bankları veya yol yüzeyleri gibi daha basit ürünlerde kullanılmak için ürünlerin kendilerini oluşturan hammaddelere ayrıştırılmasıyla ilgilidir.

Bernd Müller

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz