AR-GE'de yeni rota

Pandemide yatırım bütçelerinin tamamında frene basıldı. Uzmanlara göre bu konuda tek istisna Ar-Ge oldu...

10.11.2020 20:23:000
Paylaş Tweet Paylaş
AR-GE'de yeni rota

Pandemide yatırım bütçelerinin tamamında frene basıldı. Uzmanlara göre bu konuda tek istisna Ar-Ge oldu. Tümüyle değişen koşullar şirketleri, ürün ve iş yapış şekillerini yeniden gözden geçirmek zorunda bıraktı. Bu nedenle birçok alanda kısıtlamaya giden şirketler Ar-Ge yatırımlarını sürdürdü. İlk 6 aylık verilere tam olarak yansımasa da yıl sonunda Ar-Ge bütçelerinde artış yaşanacağı öngörülüyor. 29 grup ve şirketten 13’ünün Ar-Ge bütçesinin ilk yarıda artmış olması da bunun bir göstergesi… Bütçesini sabit tutup artırmayanlarda ise Ar-Ge gündemindeki radikal değişim dikkat çekiyor.

Aslı Sözbilir

[email protected]

Ekim 2020 tarihli sayıdam 

İlk 6 aylık dilimde toplam net hasılatta yüzde 25’lik bir düşüş yaşanmış olmasına rağmen Ar-Ge yatırımlarımızı 2019’un üzerinde gerçekleştirdik.” Bu cümle mart itibarıyla pandeminin en çok darbe vurduğu sektörlerden otomotivin önemli bir temsilcisine ait. Anadolu Isuzu Genel Müdürü Tuğrul Arıkan pandemide Ar-Ge yatırımlarına tam gaz devam ettiklerini belirtirken, “Ar-Ge harcamalarının net hasılat içindeki payına baktığımızda geçen yıl ilk 6 aylık dönemde yüzde 4’lerde olan oran, bu yıl yüzde 5,5’i aştı” diye konuşuyor. Aslında diğer şirketlerde de durum pek farklı değil. Pandeminin yoğun yaşandığı yılın ilk 6 ayına bakıldığında şirketlerin Ar-Ge harcamalarını 2019’un aynı dönemine göre ya belli belirsiz azalttığını ya da aynı seviyelerde tuttuğunu görüyoruz. Tabii Peyman gibi “bekle-gör” yapmayıp Ar-Ge harcamalarını bir önceki yılın aynı dönemine göre 3 puan birden artıran şirketler de var. Ancak genel trend Ar-Ge’nin bütçesinden çok içeriğini değiştirmek yönünde. Ford Otosan’dan Tofaş’a, Danone Türkiye’den Aksa Akrilik’e tüm şirketler kendi alanları olsun olmasın pandemi döneminin ihtiyaçlarına uygun ürün ve servisler geliştirerek talebi canlandırmaya çalışıyor. 

DEĞİŞİMİN BOYUTU

2020’nin ilk yarısı geçtiğimiz yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında çok az sayıda şirketin Ar-Ge harcamalarını kıstığı görülüyor. O da belli belirsiz oranlarda… Örneğin Panasonic Life Solutions Türkiye’de Ar-Ge’nin ilk 6 ayda cirodan aldığı pay bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,07 puan azaldı. COVID döneminde Ar-Ge’ye devam eden şirketin Türkiye İcra Kurulu Üyesi Orhan Ünal, “Pandemi süreciyle birlikte tüketicilerin hijyen konusunda yükselen hassasiyetine cevap vermek üzere yeni bir elektrik anahtar-priz serisini çok yakında pazara sunacağız” diyor.Tofaş’ta da ilk 6 ayda Ar-Ge harcamalarında 0,5 puanlık az bir düşüş var. Tofaş CEO’su Cengiz Eroldu, “Ar-Ge harcamalarımız son 10 yılın ortalamasında, ciromuzun yüzde 3’üne karşılık geliyor. Bu yıl için de 90,6 milyon Euro tutarında Ar-Ge harcaması planlıyoruz” diye konuşuyor. Şirket bu yıl Egea model ailesinin yenileme çalışmalarını sürdürdü. Pandemi sürecinde ise yetkinlikleriyle toplum sağlığı için fayda yaratmaya odaklandı. Eroldu, bu çalışmalarını şöyle özetliyor: “Mart ayında Ar-Ge merkezimizde sağlık personelleri için toplam 1.300 adet biyolojik örnek alma ve entübasyon kabini ile 50 bin adet siperlikli maskeyi üreterek; 61 ildeki, 308 sağlık kuruluşuna teslim ettik. Pandemide toplum sağlığını korumaya yönelik bir diğer Ar-Ge faaliyetimiz ise özel bir izolasyon ve koruyucu hava filtresi sistemiyle sürücülerle yolcuları virüsten korumaya yönelik bir çözüm olan ‘Egea Kabinli Taksi’ projesi oldu.” 

DÜŞÜŞÜN NEDENİ

Sağlık sektöründe de Ar-Ge’ye harcanan bütçenin içeriğinde pandemiyle birlikte çeşitlenme dikkat çekiyor. Abdi İbrahim de bu şirketlerden biri. Şirketin 2020 yılında Ar-Ge harcamalarının cirodan aldığı pay yüzde 1,90 olarak seyretti. Abdi İbrahim CEO’su Dr. Süha Taşpolatoğlu, Ar-Ge bütçesinde geçtiğimiz yıla göre az da olsa bir düşüş olmasına rağmen şirketin Ar-Ge gündeminin pandemi döneminde çeşitlendiğini söylüyor ve ekliyor: “Üniversitelerle ve sektörümüzden farklı şirketlerle COVID-19 tedavisine yönelik iş birlikleri gerçekleştirdik. Örneğin Novelfarma tarafından geliştirilen ve COVID-19 tedavi protokolüne giren Favipiravir etken maddeli ilacın üretimini 1 hafta gibi kısa sürede gerçekleştirdik.” 2020’nin ilk yarısında birçok yeni ilacın geliştirilmesi yönünde süreçleri başlatan şirketin bir diğer önemli çalışması ise molekül keşfi alanında... Abdi İbrahim bu doğrultuda, ABD’de Ocugen adlı bir start up şirkete yatırım yaptı. Taşpolatoğlu, “Bu ürünleri Türkiye’de üreterek tüm dünyaya ihraç edeceğiz” diyor. İlk yarıda Ar-Ge harcamalarını 0,1 puan düşüren Saray Holding Yönetim Kurulu Başkanı Sami Özdağ ise Ar-Ge gündemlerine ilişkin, “Porsiyonlamaya yönelik 100 kalori ürünlerin yanı sıra farklı tatları barındıran hibrit ürün çalışmalarımız var” diyor. Savunma sanayinin devlerinden Roketsan, işinin doğası gereği Ar-Ge’ye her dönem büyük kaynak ayıranlardan... Şirket bu yıl ilk yarıda “Uydu Fırlatma Sistemi”, “Hava Savunma Füze Sistemleri”, “Yönlendirilmiş Enerji Silah Sistemleri” gibi pek çok başlıkta yeni projelere yoğunlaşmış durumda. Roketsan yetkilileri Ar-Ge’deki mevcut durumu şöyle açıklıyor: “2020’nin ilk yarısı özkaynak Ar-Ge harcamamız 2019’a göre yüzde 20 arttı. Ar-Ge harcamalarının bir önceki yıla oranla yüzde 20 artmasına rağmen ciroya oranının düşmüş olmasının nedeni 2020’nin ilk 6 ayında cironun yüzde 172 artmış olması.” 

YENİLİKÇİLİĞİN ADRESİ 

Birçok şirket Ar-Ge harcamalarına ayırdığı payı pandemiye rağmen korudu. Üstelik bu şirketler Ar-Ge’den aldıkları güçle belli noktalardaki kayıplarını hızla telafi etmeyi başardı. Ciroda yenilikçi ürünlerin payını da artırdı. 2019 yılında olduğu gibi 2020 ilk yarıda da Ar- Ge’ye cirodan yüzde 1 oranında pay ayıran Danone Türkiye, pandemide iyice güçlenen “bağışıklığı güçlendirme” trendine bağlı olarak sağlıklı sütlü atıştırmalıklar geliştirmeye odaklandı. Danone Türkiye Sütlü Ürünler Ar-Ge Direktörü Arda Diribaş, “2020’nin ilk çeyreğinde ciromuzun yüzde 21’inin yalnızca inovasyonlardan geldiğini söyleyebiliriz” diyor. Pastavilla ise bu yıl Ar-Ge bütçesini yüzde 60 civarında artırdı. Ancak 2019 ve 2020’de yılın ilk yarısında Ar-Ge’nin cirodan aldığı pay pandemi etkisiyle aynı yani yine yüzde 2’de kaldı. Pastavilla Genel Müdürü Dilara Arslan Ünlü, pandemide tüketicilerin doğal gıdaya yönlenmesiyle buğday içermeyen ürünlere yoğunlaştıklarını söylüyor. Teksüt de hem 2019 hem 2020 ilk 6 ayında Ar-Ge’sine cirodan yüzde 1-1,5 pay ayırdı. Teksüt Yönetim Kurulu Üyesi Arda Aksaray, salgın döneminde yeni ürün geliştirmekten çok var olan ürünlerinde sunum değişikliklerine gittiklerini anlatıyor. Aksaray, konuya şöyle açıklık getiriyor: “Bu dönemin yükselen olgularından biri ‘evde yemek yapmak’ oldu. Biz de evdeki aşçıların hayatını pratikleştirmek için evde kullanabilecekleri kolaylaştırıcı ürünleri sağlamak istedik. Süzme yoğurdumuzu ve Mozarella peynirimizi ev tüketimine uygun hale getirdik.” 

AJANDADA NE VAR? 

COVID-19 koşulları pek çok şirketin Ar-Ge bütçesini değiştirmese de Ar-Ge gündemini ciddi boyutlarda değiştirdi. Her iki yarı yılda Ar-Ge’ye cirosundan yüzde 1 pay ayıran Edenred Türkiye de salgında tüketicilerin temassız ödemeye yönelmesiyle geliştirmelerini bu yöne çevirdi. Edenred Türkiye Genel Müdürü Selçuk Boztepe, “Bu öngörüyle, nisan ayında yeni nesil mobil temassız ödeme yöntemi EdenredPay’i kullanıcılarımızla buluşturduk” diye konuşuyor. İlaç sektörünün öncülerinden Amgen Türkiye ve Gensenta, COVID-19 ile beraber lokalleşmeye daha fazla odaklandı. Şirket pandemiye rağmen 2020’nin ilk yarısında aynı 2019’daki gibi cirosundan Ar-Ge’ye yüzde 3 civarında pay ayırdı. Amgen Türkiye ve Gensenta Genel Müdürü Güldem Berkman, “Pandemi döneminde tüm şirketlerin tedarik anlamında endişeleri oluştu. Aktif madde üretim tesisimizi daha etkin kullanabilmek üzere çalışmalara odaklandık” diyor. Ar-Ge’ye cirosundan yüzde 1-3 aralığında pay ayıran Yaşar Topluluğu, pandemide geliştirme yatırımlarına hız kesmeden devam etti. Pınar ile gıda ve içecek kolunda sağlıklı yaşam trendiyle paralel Ar-Ge çalışmaları yapan topluluk, DYO ile boya kolunda çok farklı amaçlara hizmet eden ürünler geliştiriyor. Yaşar Holding İcra Başkanı Dr. Mehmet Aktaş, “İç mekan hava kalitesini iyileştiren DYO Oxymax, savunma sanayi için geliştirilen Dyoguard ve yeni nesil ısı yalıtım ürünü Dyotherm Isolteco 110 ve Dyotherm Thermnator Ar-Ge merkezimizde geliştirerek sektöre sunduğumuz ürünler” diyor. 

GLOBAL HEDEFLER

Ar-Ge harcamalarını değiştirmeyenler arasında Türkiye’den inovasyonlarla globale ulaşmayı hedefleyenler var. DHL Supply Chain Türkiye ve Prometeon Türkiye bunların başında geliyor. DHL Supply Chain Türkiye, her iki yarı yılda Ar-Ge’ye cirosundan yüzde 2-2,5 bandında pay ayırdı. Şirketin son dönemde ürünleşme süreci bitmek üzere olan inovasyonları şunlar: “Artırılmış Gerçeklik ile İnteraktif İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi”, “Depo Envanteri Sayım Aracı” ve “Akıllı Depo/Nakliye Çözümleri”. DHL Supply Chain Türkiye ve Ortadoğu Operasyonel Mükemmellik Direktörü Ahmet Güleç, “Bu inovasyonları yurt dışı operasyonlarda da kullanmak üzere çalışıyoruz” diyor. Ar-Ge’ye cirosundan yüzde 3 pay ayıran ve pandemide de bu faaliyetine ara vermeyen Prometeon Türkiye “çevre dostu” ürünler peşinde. Prometeon Türkiye, Orta Doğu, Afrika, Rusya, Orta Asya ve Kafkaslar CEO’su Antonio Dolgetta, “Kocaeli fabrikamız hem tüm dünyada kullanılabilecek hem Türkiye şartlarına özel lastikler geliştiriyor. Ar-Ge departmanımızda, yakıt tüketimini ve karbondioksit salınımını düşüren yeni teknoloji lastikler üretmek üzere de çalışıyoruz” diyor. Yataş, ürünlerini uluslararası platforma taşıma hedefiyle pandemi sürecinde Ar-Ge çalışmalarına devam etti. Şirketin Ar-Ge çalışmalarının cirodan aldığı pay 2019 ve 2020 ilk yarıda yüzde 0,6 oldu. Yataş Grup CEO’su Nuri Öztaşkın, üniversite sanayi iş birliğinde uyku kalitesini artırma odaklı projelere başladıklarını söylüyor. Öztaşkın, “Ayrıca yenilikçi omurga destek sistemleri üzerine çalışmalarımızı sürdürüyoruz” diyor. 

PANDEMİDE “ARTIRANLAR” 

Tekfen Grubu, Beta Kimya, Brisa, Doğtaş, Sun Tekstil, Lila Group, Zade Vital geçtiğimiz yarı yıla göre 2020’nin ilk yarısında cirodaki Ar-Ge payını artırmayı başardı. Tekfen Grup Şirketleri’nin Ar-Ge çalışmalarının aslan payı tarım alanında yoğunlaşıyor. Grup bünyesindeki Toros Tarım ve Tekfen Tarım’da bu yılın ilk yarısında Ar-Ge’nin cirodan aldığı pay bir miktar artış gösterdi. Toros Tarım’da yüzde 0,12 olan pay yüzde 0,14’e yükselirken, Tekfen Tarım’da da yüzde 15,17 olan pay yüzde 15,72’ye çıktı. BETA Kimya pandemiyle birlikte Ar-Ge’de “dezenfektan ürünlerine” yoğunlaştı. Şirketin genel müdürü Cihat Sayacı, “Geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre, bir miktar daha fazla Ar-Ge harcaması yaparak faaliyet planımızı değiştirmedik” diyor. Son 3 yılda Ar-Ge’ye 77 milyon TL yatıran Brisa ise COVID-19 döneminde bu yatırımlarını güçlendirdi. 2019 ilk 6 ayda şirketin cirosunda Ar-Ge yatırımlarının payı yüzde 0,93 olurken, 2020’nin aynı döneminde bu oran yüzde 1,05’e yükseldi. Brisa Teknoloji Direktörü Serhat Özkan, son dönemdeki Ar-Ge faaliyetlerini şöyle özetliyor: “İzmit fabrikamızda 17 milyon dolar yatırımla hayata geçirdiğimiz, otomotiv üreticilerine dünya standartlarında lastik geliştirmek üzere devreye aldığımız özel karışım teknolojisi meyvelerini vermeye başladı. ‘Karbon Nanotüp kullanılarak yenilikçi lastiklerin üretilmesi’ projesi için de çalışmalar devam ediyor.” 

“ANTİ-BAKTERİYEL” ÇABA

Şirketlerin son dönem Ar-Ge çalışmalarında “sağlık” odaklı hareket etmeleri göze çarpıyor. Doğtaş Kelebek Mobilya Grup CEO’su İsmail Doğan, pandemi nedeniyle “sağlık odaklı” yatırımlara ağırlık verdiklerini belirtiyor ve ekliyor: “Antibakteriyel kumaş kullanarak yeni bir koleksiyon yarattık.” 2020’nin ilk yarısında Ar-Ge’nin cirodan aldığı payı bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,5 puan yükselten Lila Group’un CEO’su Alp Öğücü, pandemide hijyen ihtiyacıyla temizlik kâğıdı tüketiminin 4 kat arttığına dikkat çekiyor. Öğücü, şöyle devam ediyor: “Bu dönemde virüslere karşı oluşan bilincin de etkisiyle sık kullanılan bu ürünlerin cilde zarar vermemesi ya da virüs ve bakterilere karşı daha etkili olması gibi farklı beklentiler oluştu. Biz de bu beklentiler doğrultusunda ürünler geliştirmeye gayret ediyoruz.” Doğal sağlık destek ürünleri alanında iki Ar-Ge merkezine sahip olan Zade Vital’in genel müdürü Taha Büyükhelvacıgil, “2019 yılının son çeyreğinde ciromuzun yüzde 4,5’ini Ar-Ge’ye ayırdık. 2020’nin son çeyreğine kadar bu payı daha da artırmayı hedefliyoruz” diyor. 2020’nin ilk yarısında Ar-Ge’nin cirodan aldığı payı bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,35 puan artıran Sun Tekstil de Ar-Ge rotasını COVID- 19’la şekillendirenlerden. Sun Grup Yönetim Kurulu Başkanı Sabri Ünlütürk, “Pandemide medikal cerrahi ürünleri ticarileştirme safhasına getirdik. Koruyucu giysi çalışmalarına hız verdik” diyor. 

BÜYÜME İNOVASYONDAN GELDİ 

Pandemide Ar-Ge harcamalarını artıran şirketler arasında Assan Foods, Kütahya Porselen, Anadolu Isuzu, Peyman ve Bomaksan var. Assan Foods’un Ar-Ge odaklı yatırımlarını, 2020’nin ilk 6 ayında yüzde 50 artışla 3 milyon TL düzeyinde gerçekleşti. Assan Foods Genel Müdürü Hakan Koçoğlu, “Bağımsız endüstri raporları, tüm dünyada doğru tarımla üretilen ve immün sistemi güçlendiren, fonksiyonel gıdalara talep artışına işaret ediyor. Bunlar odaklandığımız katma değerli ürünler” diyor. Kuruyemiş sektörünün liderlerinden Peyman, Ar-Ge harcamalarına cirodan yüzde 7 pay ayırırken pandemide bu oranı yüzde 10’a çıkardı. Peyman CEO’su Kaan Baral, “Fabrikamızda ‘glütensiz’ üretime geçtik. Böylece 2020’nin ilk iki çeyreğinde, büyümemizin yaklaşık yüzde 50’si inovasyon yatırımlarımızdan geldi” diyor. Kütahya Porselen, geçen yılın ilk yarısında cirodan yüzde 2 pay ayırdığı Ar-Ge faaliyetlerine bu yılın aynı döneminde yüzde 3 pay ayırdı. Kütahya Porselen Yönetim Kurulu Başkanı Sema Güral Sürmeli, “Kişiye özel porselen kapaklı ürünlerle sunumların yapılabileceği yeni koleksiyonumuz otel ve restoranların güvenle kullanacağı bir ürün olacak” diyor.


8 ŞİRKETİN YENİ ROTASI

HEDEF YÜKSELTMEK
Daikin Türkiye CEO’su Hasan Önder, bu yıl ilk çeyrek Ar-Ge yatırımlarını yüzde 50 artırdıklarını söylüyor. “Ar-Ge giderlerinin ciromuza oranı yüzde 0,5’ten yüzde 0,7 seviyesine yükseldi. 2021 yatırım planlarımızda da bu seviyeyi aynı oranda yükseltmeyi hedefliyoruz” diyor. Cargill Gıda Orta Doğu, Türkiye ve Afrika Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Murat Tarakçıoğlu, ilk yarıda Ar-Ge yatırımlarını yüzde 5’ten yüzde 10’a çıkardıkların belirtirken, “Pandemide 30 milyon dolar değerinde ek yatırım yaptık” diye konuşuyor.
GİYİLEBİLİR TEKNOLOJİLER Hava temizleme şirketi Bomaksan’ın Ar-Ge bütçesi de 4 kat arttı. Bomaksan Genel Müdürü Bora Boysan, durumu şöyle açıklıyor: “COVID-19’un hava yoluyla bulaşma riskini kapalı ortamlarda minimuma indirebilmek için BOA AIR markamızla ürün gamımıza Temiz Hava Dolapları ekledik.” Yapı Kredi Genel Müdür Yardımcısı (COO) Cahit Erdoğan da Ar-Ge yatırımlarının yüzde 12,5 oranında yükseldiğini dile getiriyor. Erdoğan, “Giyilebilir teknolojiler insanların bekledikleri hizmeti almaları açısından son derece stratejik bir öneme sahip. Bu yönde sürekli bir Ar-Ge çalışması söz konusu” diyor.
YÜZDE 54’LÜK ARTIŞ Aksa Akrilik, 2020’nin ilk yarısında Ar- Ge bütçesini yüzde 54 artırdı. Şirketin genel müdürü Cengiz Taş, “Korona virüs nedeniyle zorunlu hale gelen maskenin yanı sıra giyimden ev tekstiline çok geniş bir yelpazede kullanım için antimikrobiyal elyaf özelliğine sahip Everfresh’i ürettik” diyor. Kastamonu Entegre de Ar-Ge bütçesini yüzde 50 artırdı. Kastamonu Entegre CEO’su Haluk Yıldız, salgınla mevcut teknolojilerini bir adım ileri taşıyarak ürünlere antiviral özellik kazandırmayı hedeflediklerini söylüyor.
SÜRDÜRÜLEBİLİR HAMLELER Anadolu Motor Genel Müdürü Yutkun Tok, Ar-Ge gündemlerinde sürdürülebilir üretim anlayışları çerçevesinde dizel motorlarda emisyon değerlerinin düşürülmesine yönelik projeler geliştirdiklerini anlatıyor. Kordsa CEO’su Ali Çalışkan, yeni nesil lastik güçlendirme teknolojileriyle yakıt kullanımını ve karbon ayak izini azaltan ürünler hedeflediklerini açıklıyor.



“SİPERLİK VE TULUM ÜRETTİK”
HAYDAR YENİGÜN / FORD OTOSAN GENEL MÜDÜRÜ

1.400 MÜHENDİS 
Türkiye otomotiv sektörünün en büyük Ar-Ge yapılanmasına sahibiz. 2019 yılında üzerinde çalıştığımız çeşitli ürün geliştirme projelerine ilişkin olarak yaklaşık 420 milyon TL tutarında Ar-Ge harcaması gerçekleştirdik. 2010’dan bu yana toplam mühendislik ihracatımız 697 milyon dolara ulaştı. Yaklaşık 1.400 Ar-Ge mühendisimizle çalışmalarımıza tüm hızıyla devam ediyoruz.
SOSYAL AR-GE Pandemi döneminde de Türkiye’nin korona virüs mücadelesinde kritik rol oynayan sağlık çalışanlarının güvenliğine yönelik çalışmalar yaptık. Bu kapsamda 31 bin adet siperlik üretildi ve 158 hastaneye dağıtıldı. 10 bin 120 adet tulum üretilerek 52 hastaneye sevkiyatı gerçekleşti. Hastaları entübe ederken bulaşmayı engelleyen aerosol kutu 1.150 adet üretilerek 148 hastaneye dağıtıldı. Hepa filtreli plastik maske seri üretime hazır hale getirildi.


Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz