Giyimin yeni kodu

Dünyanın en büyük yatırım bankalarından biri olan İsviçre merkezli UBS, geçtiğimiz aylarda 44 sayfalık bir kıyafet yönetmeliği yayınladı. Yönetmelik saç boyasından parfüme, etekten kravat seçimine kadar çalışanların genel görünümüyle ilgili her türlü detayı titizlikle düzenliyor. Bankanın kılık kıyafet yönetmeliğinde en önemli kurallar, kadın çalışanları kapsıyor. UBS, kadın personelinden sadece beyaz gömlek giymesini, etek renginin koyu siyah, lacivert ve antrasit olmasını istiyor. Etek boyunun dizin 5 santim üzerini geçmemesi, ayakkabı topuklarının 7 santimin üzerinde olmaması gibi kurallar da var. Gösterişli mücevherler takmak, renkli yapay tırnaklar, açık ve çok yüksek topuklu ayakkabılar da yasak. Bankanın kıyafet yönetmeliğinde, güneş gözlüğünün baş üzerine takılmaması konusunda uyarı bile yapılıyor. Kadın çalışanların kalçaları belirginleştiren çok dar etekler giymemesi, iç çamaşırların giysilerden görünmemesi veya giysilerden dışarıya çıkmaması isteniyor. Ayrıca kadınların çok sıkı ayakkabılar giymemesi gerektiği kaydedilirken, "Gergin bir gülümsemeden daha kötüsü yoktur" deniliyor. Bir diğer öneri de parfüm için yapılıyor. Parfümlerin öğle tatili sırasında yenilenmesi, öğleden sonra ve ofiste parfüm sıkılmaması isteniyor. Erkekler içinse "Düz kesim, iki düğmeli ceket ve klasik profesyonel bir takıma uyumlu pantolon giymelisiniz. Yüz kemiğinize uygun kravat takın ve üzerinde çizgi film motifleri olan çoraplar giymeyin" deniliyor. Hem kadınlar hem erkekler, "ağır kokular sürmemeleri, sarımsak, soğan ve sigara kokmamaları" konunda titizlikle uyarılıyor. Kurallar bunlarla da bitmiyor. Dövmelerin, piercing'lerin, halhalların profesyonellikten uzak olduğu belirtilirken "Çalışanlar eğer saçlarını boyatmışlarsa diplerden doğal renklerin görünmesine izin vermemeli ve fantezi, renkli takma tırnak takmamalı" deniyor.

HERKESİN KURALI KENDİNE
Örneklerden görüldüğü gibi UBS, çalışan personelinin tepeden tırnağa her detayıyla ilgileniyor. UBS'inki kadar ağır ve teferruatlı olmasa da pek çok şirket ve banka, çalışanlarının giyim kuşamı ile ilgili çeşitli kurallar oluşturuyor. Örneğin WalMart'ta yöneticiler dahil tüm çalışanlar, lacivert polo yaka tişört veya gömlek ile haki pantolon giymek zorunda. Amerikan profesyonel basketbol ligi NBA'in bile kendine özel giyim kuralları var. Basketbolcuların hip hop giyim tarzının NBA'in marka değerine zarar verdiği düşünülerek getirilen kıyafet kuralları uçak seyahatlerinden sahaya kadar tüm oyuncuların aynı stilde giyinmesini hedefliyor.
 Türkiye'de de Koç'dan Sabancı'ya kadar önde gelen büyük holdinglerin giyim kodları var. "Sakallı, bıyıklı adam katiyen almam. Kirli sakal da sevmem. Her gün tıraş olacak bir kere. İşe Cote D'Azur'e gider gibi gelinmez. Blue jean de giyilmez. Kadınlar da mini giyemez. Buranın da kendine göre bir ciddiyeti var." Rahmi Koç, grubun kurallarını, Hürriyet'e verdiği bir söyleşide bu şekilde anlatmıştı. Türkiye'nin en şık giyinen patronu olarak gösterilen Koç'un, işte hiç hoşlanmadığı kıyafetlerin başında ise parmak arası terlikler, kahverengi takımlar, tişört, kısa çorap ve sandaletler var. "İş aleminde çalışma saatleri içinde kahverengi elbise giyilmez" diyen Koç, bu konudaki görüşlerini şöyle aktarıyor: "İşte gri tonları ve lacivert giyilir.~
 Tişört olmaz. İşe gömlekle gelinecek. Mutlaka bir yakası olacak. Çorabı düşük adam da sevmem. Eti gözükmeyecek. Ayakkabılar da boyalı olacak. Kadın personelde düzgünlük isterim. Çok frapan olmasın."
Patronların sevmediği kıyafetleri görmek için görsele tıklayın

EN SIKI KURALLAR
Mehmet Aydın Müderrisoğlu'nun genel müdürlük yaptığı dönemde Erdemir'de de onun imzasıyla yayınlanan yönerge, kılık kıyafet konusunda sıkı bir dizi kural içeriyordu. Yönergede, "Ağır kokulu parfümün yanı sıra tıraş losyonları kullanılmamalı, ağız ve vücut sağlığına dikkat edilmeli, kötü kokulardan da kaçınılmalıdır. Saçlar temiz, bakımlı ve düzgün olmalı, kadınlar ise aşırı makyajdan kaçınmalıdır" şeklinde açıklama yapılıyordu. Şimdi birçok şirkette Amerikan iş tarzının etkisiyle rahat giyim tarzı benimsense de finans sektörü giyim konusundaki tutuculuğunu koruyor. Teknoloji, bilişim ve reklamcılığın aksine bankacılıkta Yapı Kredi'den Akbank'a, Finansbank'tan Garantiye kadar sektördeki oyuncuların hemen hepsinin kılık kıyafet ve genel görünümle ilgili detaylı kitapçıkları, DVD'li eğitim setleri bulunuyor. İmaj danışmanlarına hazırlatılan kişisel bakım setlerinde günlük bakımdan deodorant kullanımına, renk ve kravat seçimine kadar detaylı bilgilere yer veriliyor. Haftanın 5 günü resmi giyimin zorunlu olduğu bankalarda erkek çalışanların daima takım elbiseli olmaları ve kravat takmaları, bayan çalışanların ise etek-ceket veya pantolon-ceket giymeleri isteniyor.
Erol Aksoy'un ünlü İngiliz siyasetçi Churchill gibi kahverengi takım elbise giymeme yasağı hala birçok banka ve holding tarafından uygulanıyor. Milimetric'in kurucusu Kağan Gökalp ile ünlü stil danışmanı Myriam Markiewicz bankacılıkta koyu renk takım elbise ile beyaz gömlek dışına çıkılmadığı söylüyor.

MÜŞTERİYE GÖRE KIYAFET
Bankacılarla avukatların dışında kalan meslek gruplarında ise smart casual denilen rahat giyim tarzı yaygınlaşıyor. Kot pantolon, şort ve açık ayakkabı hariç spor şık kıyafetler giyilebiliyor. En önemli belirleyici ise müşteri oluyor. Müşteri rahat giyiniyorsa karşısına takım elbise giyip müfettiş gibi çıkılmıyor. Eğer müşteri resmi ise sadece sahada, birebir müşterilerle kontakta olan çalışanlar takım elbise giyiyor. Merkezde kalanlar isterlerse casual giyinebiliyor. "Bugün 10 yıl öncesinin katı kıyafet kuralları yok" diyen stil ve imaj danışmanı Özlem Çakır da şirketlerin büyük kısmında çalışanların giyim stilinin müşteriye göre belirlendiğini söylüyor. Amerika merkezli dünyanın en büyük yönetim ve danışmanlık şirketlerinden Accenture ile PwC'nin Türkiye ofisleri buna en iyi örnek. Her 2 şirkette de müşterinin giyim stili dikkate alınıyor. Accenture Türkiye Yönetici Ortağı Tolga Ulutaş, "Müşterimiz nasıl giyiniyorsa biz de öyle giyiniyoruz." diyor. Müşteri takım elbise giyiyorsa buna uyuluyor. Resmi giyinmemişse kravat ve takım elbise kuralı aranmıyor. Goodyear Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Tolga Görgülü "Çalışanlar, gün içinde ofiste bulunacaksa ve müşteri ziyaretleri yoksa yarı resmi giyinebiliyorlar" diyor.

DÖNEMSEL RAHATLIK
First Direct'in yaptığı araştırmaya göre de çalışanların kendilerini iyi hissettikleri kıyafetler içinde olmaları başarıyı ve verimliliği artırıyor. Bu yüzden giderek artan sayıda şirket haftanın son günü olan cumaları ile yaz döneminde smart casual tarzını uyguluyor. Örneğin Koç Holding'de cuma günleri ile 1 Haziran ile 15 Eylül arasına denk gelen yaz döneminde önemli toplantı yoksa işe takım elbiseyle gidilmiyor, kravat takılmıyor. Ancak smart casual da olsa kot giyilmiyor. ~
Kot pantolona ancak relax casual'ın uygulandığı Avivasa ve Avea gibi şirketlerde izin veriliyor. Bu şirketlerde de bazı bölümler için hariç kot giymek çalışanın tercihine bırakılıyor.
Boehringer Ingelheim Türkiye İK İş Ortağı ve Ücretlendirme Müdürü Filiz Kozcağız da serbest giyim kurallarına en uygun giysilerin canvas, keten, gabardin, kadife pantolon, etek ve elbiseler olduğunu söylüyor. Ayrıca bluz, gömlek, kazak, yelek, süveter, polo gömlek de casual smart giyimde tercih ediliyor. Resmi olmasa bile serbest giyimde pek çok şirkette spor pantolon-etek, kargo pantolon, kot pantolon-etek, kısa ve dar etekler, vücudu saran taytlar giyilmesi istenmiyor. Kozcağız, "Rahatlık ön planda olsa bile straplez ve askılı bluz, mesaj içeren tişörtler ile terlik, tokyo, spor ayakkabı ve lastik ayakkabı giyilmemesi gerekiyor" diyor.

İŞTE BUNLAR YASAK!
Şirketlerde uygulanan giyim kuşam yasaklarının en ağırları kadın çalışanlar için uygulanıyor. Kadın personelin cinselliği öne çıkaran, abartılı, dekolte ve göbeği açıkta bırakan kıyafetler giymesi istenmiyor. Karadeniz Holding CEO'su Selma Akdoğan, kadın çalışanlarda abartılı giyim, aksesuar ve makyaja karşı olduğunu söylüyor. Sadece Türkiye'de değil, yurtdışında da kadın çalışanların seksi kıyafetler giymesi yasak. Bu konuda en önemli örnek Citibank. Banka, geçtiğimiz yıl çok seksi kıyafetler giydiği gerekçesiyle 34 yaşındaki çalışanı Debrahlee Lorenzana'nın işine son verdi. Garanti Emeklilik İnsan Kaynakları Birim Müdürü K.Çağlayan Bakachan da "Çalışanların kurumsal kimliklerine uygun, sade bir kıyafette olması gerekir" diyor. Kadınlarda abartı ve dekolte istenmezken erkeklerin de işe sakal, dövme, piercing, uzun saç, terlik, şort ve açık ayakkabılarla gelmesi istenmiyor. Vestel İnsan Kaynakları ve Eğitim Müdürü Ebru Sunal'a göre de müşterilerle görüşen çalışanların
kadın erkek fark etmeksizin şirketi en iyi şekilde temsil etmesi ve iyi bir imaj yaratması gerekiyor. Sunal, "Bakımlı ve dış görünüşüne özen gösteren çalışan istiyoruz" diyor. Sunal'ın dediği gibi müşteri karşısında bakımlı, şık ve zengin duruş sergilemek başarıyı da getiriyor. Stil danışmanı Markiewicz, takı ve aksesuarla yaratılacak zengin görünümün müşteriye etkilemekte en önemli kural olduğunu söylüyor. Markiewicz, iş toplantılarında kendine güvenmeyenlere kırmızı aksesuar kullanmalarını öneriyor.

DEFİLELİ EĞİTİMLER
Şirketin giyim kodlarıyla ilgili ilk kurallar, çalışanlar ilk işe başladığı dönemde düzenlenen oryantasyon eğitimleriyle başlıyor. Kimi zaman giyim ve genel görünümle ilgili eğitimlerin süresi bir gün bile sürebiliyor.
KPMG İK Direktörü Seden Kundakçıoğlu, yeni işe alımlarda 3 günlük genel oryantasyon süresinin 24 saatinin giyim ve stil derslerinden oluştuğunu söylüyor. Yeni başlayan çalışan, bu konuda profesyonel bir uzmandan giyim ve stil dersleri alıyor. İşe ve kuruma alışmayı sağlayan oryantasyon dönemi bittikten sonra da giyimle ilgili kurallar, belli aralıklarla düzenlenmeye devam ediyor. Kılık kıyafetle ilgili en çok talep gören eğitimler ise çalışanları sıkmadan yapılanlar oluyor. Daha çok görsel unsurların kullanıldığı eğitimlerde, şirketin giyim kodları defileli sunumlarla anlatılmaya çalışılıyor. Bu eğitimlerde profesyonel yaşamda giyim nasıl olmalı, hangi renkler tercih edilmeli, iş ortamının dışında özel hayatınızda nasıl giyinmelisiniz gibi konularda bilgiler veriliyor.
Bilim İlaç'tan Yapı Kredi'ye kadar birçok kurumda giyim kodlarını anlatan defileli eğitimler düzenlediklerini söyleyen Çakır, "Çalışanlara renkleri, aksesuarları nasıl bir araya getirmeleri gerektiğini anlatıyoruz. En düşük bütçeyle en iyi renkler, en iyi giysi türleri nasıl yaratılır konularında 1-1,5 saat bilgi veriyoruz" diyor.