İcrada sınırlar kalktı mı?

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Cumhuriyetimizin 100’üncü yaşını kutladık. Ancak hala iş hayatında cinsiyet eşitsizliğini konuşmak zorundayız. Her ne kadar kadın çalışan oranının arttığını gözlemlesek de birçok sektör ve alanda sorun varlığını koruyor. Yönetim Kurulunda Kadın Derneği’nin raporuna göre Türkiye’de halka açık şirketlerde kadın yönetim kurulu üye oranı 2022’de yalnızca yüzde 17,5. Kadınlar, üst düzey pozisyonlara terfi etme konusunda çeşitli zorluklarla karşılaşabiliyor. Ayrıca bazı pozisyon ve alanlarda “önyargılar” hala kadın istihdamını sınırlıyor. Capital 11. Kadın Dostu Şirketler araştırmasında işte bu nedenle “icrada kadın gücüne” odaklandı.

Milletimiz, güçlü bir millet olmaya azmetmiştir. Bunun gereklerinden biri de kadınlarımızın her konuda yükselmelerini sağlamaktır. Bundan dolayı kadınlarımız ilim ve fen sahibi olacak ve erkeklerin geçtiği bütün öğretim basamaklarından geçeceklerdir.” Cumhuriyetimizin 100’üncü yılını kutladığımız bugünlerde Atatürk’ün söylediği sözler, toplumsal cinsiyet eşitliğine ışık tutmaya devam ediyor. Üzücü olansa ne Türkiye’de ne dünyada tam bir eşitliğe ulaşılamamış olması. UN Women ve Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Departmanı (UN DESA), “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarında İlerleme: Toplumsal Cinsiyet Eşitliği 2023 Durum Raporu”nu yayımladı. Rapora göre mevcut hızda ilerlendiği takdirde 2030’a gelindiğinde dünya nüfusunun yüzde 8’ini oluşturan 340 milyondan fazla kadın ve kız çocuğu, aşırı yoksulluk içinde yaşayacak. Rapor, liderlik pozisyonlarındaki kadınların oranının da değişmediğini gösteriyor. Parlamentolarda yüzde 27,6, yerel yönetimlerde yüzde 35,5, iş dünyasında üst düzey pozisyonlarda yüzde 28,2 oranında kadın bulunuyor. Kadınlar ve erkekler arasındaki iş gücü ve gelir uçurumu da hala yüksek seviyede. Dünya genelinde erkeklerin kazandığı her 1 dolara karşılık kadınlar 51 sent kazanıyor. İş yaşamının en verimli dönemindeki erkeklerin yüzde 90’ı iş gücüne katılırken, bu oran kadınlarda 61,4. Mevcut ilerleme hızında, bir sonraki neslin kadınları ortalama olarak erkeklere göre günde 2,3 saat daha fazla ücretsiz bakım ve ev işi yapacak. Bu tabloda Capital’in gelenekselleşen araştırması “Kadın Dostu Şirketler”in 11’incisini açıklıyoruz. Araştırmamızda bu kez kadınların daha az yükselme şansı elde ettiği fonksiyonlara liderlik eden, bu pozisyonları dolduran kadınlara odaklandık. 

BİTMEYEN ÖNYARGILAR

Türk iş dünyasında kadın liderlere daha çok insan kaynakları, pazarlama ve kurumsal iletişim birimlerinde rastlıyoruz. BT, satın alma, finans, tedarik zinciri, satış, hukuk gibi fonksiyon liderlerine baktığımızdaysa erkek egemen bir dünyadan söz edebiliriz. Stanton Chase İstanbul Yönetici Ortağı Merve Yücealpan, kadınların bazı pozisyonlarda ve alanlarda daha az görülmesini şöyle açıklıyor: “Cinsiyet eşitsizliği, toplumsal normlar, cinsiyet temelli ayrımcılık, kadınların erkek egemen sektörlerde daha az temsil edilmesi, bu durumun nedenleri arasında. Bazı pozisyonlarda ve alanlarda kadınları daha az görmemizin beceri ve yeteneklerinden kaynaklı yanlış inançlardan kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz. Cinsiyete bağlı pek çok engel ve önyargı, yıllar içinde azalmış olsa da toplumsal cinsiyete bağlı kalıp yargılar, kadınların kariyerlerinde ilerlemelerinde engel yaratmaya devam ediyor. Mesleklerin ‘kadın işleri’ ve ‘erkek işleri’ olarak sınıflandırılmasından kaynaklı eşitsizliğin, organizasyonlar içinde fonksiyonlar ve yönetim seviyeleri açısından da eşit olmayan fırsatlarla sonuçlandığını gözlemleyebiliyoruz.” Bazı işlerin ve fonksiyonların cinsiyet bazlı etiketlenmesinin kadınların bu alanlarda az temsil edilmesine, liderlik potansiyellerini ortaya koymalarına ve üst düzey yönetici pozisyonlarına doğru ilerlemelerine engel olabildiğini açıklayan Yücealpan, “Diğer yandan kadınlar belirli pozisyonlara olan ilgilerini veya yeteneklerini keşfetmekte zorlanabiliyor. Şirketlerde cinsiyet eşitliği politikalarının uygulanması, iş yerinde verimliliği, yaratıcılığı ve yeniliği artırıyor. Bununla birlikte eşit ücret, terfi ve liderlik fırsatları sunan bir iş ortamı, kadınların kendi potansiyellerini gerçekleştirmelerine ve liderlik pozisyonlarına yükselmelerine olanak tanıyor” diyor. 

ÜÇ ÖRNEK ŞİRKET 

Toplumsal cinsiyet eşitliği alanında örnek ve lider bir diğer şirket Mey Diageo. Mey Diageo’da 7 kişilik icra kurulunun 4 üyesi kadınlardan oluşuyor. Mey Diageo İK Direktörü Ülfet Baykent Uysal, nasıl başardıklarını şöyle anlatıyor: “Spesifik örnekler vermek isterim. Mesela satış ve tedarik zinciri departmanımızla kadın aday havuzumuzu genişletmek ve fabrika çalışanlarımızın yüzde 50’sinin kadın çalışanlardan oluşması için çalışmalar yapıyoruz. Yeniden Biz Derneği tarafından düzenlenen Cumhuriyetin 100. Yılında 1000 Kadın Projesi’nde yer alarak yönetim seviyesinde liderlik havuzunu destekleyecek kadın çalışanlar için ek kadro yaratıyor ve iş hayatına ara vermek durumunda kalmış deneyimli kadınlara destek vererek rol model oluyoruz.” Boyner Büyük Mağazacılık, kadınların rol fark etmeksizin üst kademelerde temsil edildiği bir diğer şirket. Bu roller içinde e-ticaret, BT, İK, mali işler, iç denetim, planlama, mağazalar, pazarlama da yer alıyor. Boyner Büyük Mağazacılık Pazarlama ve Marka Yönetimi Genel Müdür Yardımcısı Nurçin Koçoğlu, şöyle anlatıyor: “Tavsiyem, kadınların kariyer yolculuklarında kendilerine güvenmeleri ve hedeflerine sadık kalmaları. Hala toplumsal cinsiyet normlarının baskısına maruz kalıyorsak bu fısıltıları kendimize olan inancımızla duymazdan gelebiliriz. Kırdığımız zincirlerimizi tekrar birleştirmek isteyenlere karşı başarılarımızla cevap verdiğimizi düşünüyorum.” QNB Sigorta Genel Müdürü Pınar Kuriş, QNB Sigorta’da genel müdürlük, bilgi teknolojileri, operasyon ve çözüm merkezi, insan ve kültürle sağlık fonksiyonlarının liderlerinin kadın olduğunu anlatıyor ve “Öncelikle toplumun çizdiği ‘Yapılamaz, yapamazsın’ sınırlarından kendimizi kurtarmamız gerektiğine inanıyorum. Tüm zorluklar karşısında pozitif düşünmenin, yeni bakış açılarına açık olmanın ve merak duygusunu her zaman koruyarak yeni yöntemler araştırmanın kariyer gelişimimi desteklediğine inanıyorum” diyor.

İCRADA KADIN EŞİTLİĞİ

Peki hangi şirketlerde icrada kadınlar eşit ya da daha ağırlıklı? Bu konuda ilaç sektöründen AbbVie, listede ilk sırada yer alıyor. 16 icra kurulu üyesinin 11’inin kadın olduğu AbbVie’de CEO Mete Hüsemoğlu, nasıl başardıklarını şöyle anlatıyor: “İşe alım süreçlerimizde aday havuzunda yüzde 50’ye yüzde 50 kadın-erkek eşitliği olmasını sağlamaya ve süreçlerimizde son aşamaya gelen kısa liste adaylarının da en az yarısının kadın adaylardan oluşmasına özen gösteriyoruz. Yetenek Kazandırma Ödülü uygulamamızı da önerilen adayın işe alınması durumunda hak edilen maddi ödülü, kadın adayın işe alınması halinde iki kat olacak şekilde yeniden düzenledik. AbbVie Türkiye’de çalışanlarımızın yüzde 47’si, yönetim ekibimizin yüzde 58’i, liderlik rollerimizinse yüzde 51’i kadınlardan oluşuyor.” Aktif Bank, bu alanda listenin ikinci sırasında yer alıyor. Aktif Bank Genel Müdürü Ayşegül Adaca Oğan, “C seviye yönetim kadromuz 11 kişi ve bu kadronun 7’si kadın yöneticilerimizden oluşuyor. Banka genelinde kadın-erkek çalışan dağılımımız sektörümüzün geneliyle paralel olarak neredeyse yarı yarıya olmakla beraber üst yönetime de bu dağılımın taşındığı yegane bankayız. Bankamızın C seviye yöneticilerinin de yüzde 50’si kadın. Tüm bankacılık sektörüne gerçek anlamda eşitlikçi bir yönetimin nasıl olabileceği konusunda örnek teşkil ediyoruz” diyor. Oğan, kadınların annelik rolünden dolayı iş yaşamında bazen dezavantajlı duruma düştüğünü anlatıyor ve “Hem toplumdaki kalıplaşmış algıları değiştirmeye çalışmak hem kadınların sürdürülebilir istihdamına fırsat yaratacak sektörel uygulamaları devreye almak gerekiyor. Kamu ve özel sektörde pozitif ayrımcılık uygulamaları yaygınlaştırılmalı” diyor. 

HEDEF KOYMAK DESTEKLİYOR

Kadınların liderlik pozisyonlarında daha görünür olmalarında şirketlerin hedef koyması çok önemli. Örneğin Vodafone, bu sayede önemli sonuçlar almış. Bireysel iş birimi, kurumsal iş birimi, bilgi teknolojisi, insan kaynakları, finans, hukuk ve kurumsal güvenlik, Vodafone Türkiye’de kadınların liderlik ettiği temel fonksiyonlar. İcrada kadının en güçlü olduğu 3’üncü şirket olan Vodafone Türkiye’nin CEO’su Engin Aksoy, “Liderlik koltuklarında çeşitliliği artırmak için başta gençlik programlarımızla tüm işe alım süreçlerimizde çeşitlilikle ilgili kendimize hedefler koyuyoruz, fırsat eşitliği sağlamak adına pek çok aksiyon alıyoruz” diyor. Aksoy, globalde de Vodafone Grubu’nun 2025’e kadar kadınlar için dünyanın en iyi işvereni olmayı, 2030 yılına kadar da yönetimde ve liderlik rollerinde kadın oranını yüzde 40’a çıkarmayı hedeflediğinden bahsediyor. İcrada kadının en güçlü olduğu bir diğer şirket, Ekol Lojistik. Şirketteki kariyerine kargo bölümü sorumlusu olarak başlayan ve inanılmaz bir başarı hikayesine imza atan Gülçin Poyraz, bugün şirketin insan kaynakları genel müdürü. Poyraz, hikayesini ve nasıl başardığını şöyle anlatıyor: “Aslında zor olan, önyargıların kırılması. Ekol’- deki iş hayatıma başladığımda kargo bölümümüzden sorumluydum. İnsan kaynaklarına entegre oluşum aslında olaylara verdiğim reaksiyonlara dayandı. 3 yıllık bir plan hazırladım ve buna ‘Çoban Yıldızı’ projesi dedim. Çoban yıldızı sadece güneş doğmadan ya da batmadan önce gözle görülür. Temelde bir dönüşümün habercisidir. Bu şekilde başlattığımız dönüşüme, gücünü kadınlardan alan bir ekip kurarak başladım. Şu anda insan kaynakları ve genel hizmetler bünyesindeki birimlerimizde ağırlıklı olarak kadın yöneticilerimiz mevcut. Kadınların karşılaştıkları zorluklar erkeklerle aynı ölçüde değil. Kadınlar işin zorluklarının yanında psikolojik baskılar gibi mental engellerle de yüzleşmek durumunda kalıyor.”