Normalleşme göstergeleri

29 sektörün normale dönüş takvimi nasıl?

6.07.2020 20:53:000
Paylaş Tweet Paylaş
Normalleşme göstergeleri

Nilüfer Gözütok Ünal/ [email protected]

Haziran 2020 tarihli sayıdan

Aslında herkes bu sorunun yanıtını merak ediyor: “Normalleşme başladı mı?” Devamında ise “İlk işaret ne olacak” ve “Normale dönüş ne zaman” soruları geliyor. 29 sektörü işte bu nedenle inceledik. Gerçek şu ki her sektörün gözü farklı bir göstergede. Kimi satıştaki artışa, kimi kapasite kullanım oranına, kimi tüketici güven endeksine odaklanmış durumda. İhracata, fabrikalara, işlem sayılarına bakan da var. Normalleşme için çok aşamalı dönüş planını uygulamaya başlayan şirketlerin gözü ise bu göstergelerde. Normale dönüş takvimi de her sektör için farklı. Kimi 2020’nin son çeyreğinde kimi ise 2021’de normale dönebileceğini öngörüyor.

Hiç kuşkusuz salgından en derin yarayı havacılık aldı. Pegasus Genel Müdürü Mehmet Nane, normale dönüş sürecinin geçici süreyle durdurulan uçuşların kademeli olarak tekrar gerçekleşmesiyle başlayacağını söylüyor. Nane, “Başlayacak diyorum, çünkü bu aslında uzun bir süreç. Birçok yabancı kaynak, 2021’e gelindiğinde havacılıkta ancak 2019 seviyelerinin tekrar yakalanabileceğini öngörüyor. Bildiğimiz bir tek şey var: O da uçuşlar başladığında bazı şeylerin eskisi gibi olmayacağı... İşte tam da bu nedenle şimdiden normalleşme konusuna odaklanıyoruz” diyor. Aslında havacılık gibi diğer sektörler de normalleşmeye odaklanmış durumda. Ancak normalleşmenin nasıl olacağı konusu, herkes için büyük bir soru işareti. Her sektörün normalleşme göstergesi farklı. Peki hangi göstergeler, normalleşmenin işareti sayılacak? Örneğin turizmde haziran ayında birçok otel sezon açılışı yapacak. Ancak Hilton Türkiye Üst Sınıf ve Lüks Otellerden Sorumlu Bölge Müdürü Armin Zerunyan, önümüzdeki 3 ay dolulukların yüzde 50-60 seviyesinde olması durumunda normalleşmenin başlayacağını düşünüyor. Sun Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Sabri Ünlütürk ise mayıs ayının ilk haftasında tekstil sektöründe kapasite kullanım oranının yüzde 40’a ulaştığını belirtiyor. Bu oranın haziran sonunda yüzde 50 olabileceğini tahmin eden Ünlütürk, “Ancak yüzde 80’lere ulaşmadan normalleştik demek zor. Bu da 3-6 ay arasında değişen bir zaman alacak” diyor. İki sektördeki normalleşme göstergeleri bunlar, peki diğer sektörlerde durum nasıl?

DÜŞÜŞ AZALMALI

Yeni normalin ilk göstergesinin ne olduğunu ortaya koymak için yaptığımız araştırmada 29 sektörü inceledik. Bunlardan biri de ağaç ürünleri… AGT CEO’su Sevdil Yıldırım, yeni normale dönüşün ilk göstergesinin bir önceki aya kıyasla ciroların en az yüzde 30 artması olacağını söylüyor. “Bu yıl kâr değil ar yılı. Kârlılıklarda krizin yarattığı bozulmanın yerine gelmesi ise biraz daha arkadan gelecek” diye konuşuyor. Sodexo Avantaj ve Ödüllendirme Hizmetleri İcra Kurulu Başkanı Eda Uluca Özcan, yemek kartı sektörünün ofise geri dönüş süreciyle birlikte kart yükleme oranlarında en az yüzde 10 artış yakalamasının normale dönüşün ilk sinyali olacağını ifade ediyor. Takım tezgahları yatırım malı olduğundan savunma, havacılık, otomotiv, beyaz eşya ve makine sektörlerine hizmet ediyor. Tezmaksan Genel Müdürü Hakan Aydoğdu, Türkiye’de normal koşullarda aylık 250-300 adet takım tezgahı satışı yapıldığını, ancak bugün bu sayının aylık 120-150 adetlere gerilediğini açıklıyor. “Normalleşmeden söz etmek için yüzde 50’lik düşüşün yüzde 30’lara çekilmesi gerekir. Öngörümüze göre sektörde normalleşme dördüncü çeyrekte ya da 2021 ilk çeyrekte başlayabilir” diye konuşuyor. PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu, tüketici güven endeksinin tekrar yükselmesinin normalleşmeyle ilgili en önemli verilerden biri olduğuna dikkat çekiyor. “Nisan ayında 33,4’e gerileyen endeks, birkaç ay üst üste 50 eşik değerini aşarsa normalleşmenin en belirgin işareti olacak” diyor. Kozmetik sektörü adına konuşan Sinoz Kozmetik Yönetim Kurulu Başkanı Yasin Çörekci, önümüzdeki süreçte satışlarda yüzde 30 artışla birlikte normale dönüşün başlayabileceğini dile getiriyor. Assan Food Genel Müdürü Hakan Koçoğlu da “Bizim bakış açımızda HORECA kanalında normale dönüş eğrisini, zincir restoran şubelerinin yüzde 60, otellerin de yüzde 60-70 oranında açılması ve bu kanalda geçen yılın aylık satış rakamlarına ulaşmamız olarak tanımlıyoruz” diye konuşuyor. 

KAPASİTEYE BAKILIYOR

İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Adil Pelister, kapasite kullanım oranlarını yakından izlediklerini açıklıyor. Nisan ayında bu oranının yüzde 68,44 seviyelerine indiğini, normalleşme için yüzde 73,26’ya ulaşmak gerektiğini dile getiriyor. Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Kutlu Karavelioğlu, normalleşmeyi kapasite kullanım oranının yüzde 80’leri bulması olarak tanımlıyor. “Halihazırda makine sektörü yüzde 50 kapasiteyle çalışıyor. Yaşanan düşüşleri telafi etmek için üretimde yüzde 30, kapasite kullanım oranında yüzde 60, ihracatta yüzde 100 artış gerekiyor” diyor. Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, son 2 ayda kapasitelerin yüzde 60’a düştüğünü belirtiyor, kapasitenin tam kullanımıyla normalleşmenin olacağını ifade ediyor. Çaycı, “Bu da ancak bu yılın son çeyreğinde mümkün olacak” diyor. Silverline Ankastre Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Mustafa Laçin, normalleşme verilerinin kapasite kullanımı, ihracat ve iç piyasa satışlarında büyüme rakamları olacağını söylüyor. Laçin, buralarda ulaşılması beklenen rakamları da şöyle açıklıyor: “İhracat nisanda yüzde 43 daraldı. Bu rakamın tekrar çift haneli büyümelere dönmesi, iç piyasada yüzde 50 daralan talebin bir önceki yıl aynı döneme göre artışa geçmesi ve kapasite kullanım oranının yüzde 90’ın üzerine çıkması normale dönüşün önemli göstergeleri olacak.” İç giyimde normalleşmenin nasıl olacağını da Yeni İnci Yönetim Kurulu Başkanı Furkan Atakan, şöyle değerlendiriyor: “İlk ayda kapasite kullanım oranında yüzde 60- 70’i yakalamak, ilk ay cirosunda pandemi öncesi oranın yüzde 70’ine ulaşmak ve ilk ayda talebin yüzde 5-10 artması dönüşün ilk adımları olabilir. Tam anlamıyla normale dönüş için önceki yıllardaki cirolara ulaşılmalı.” 

HAREKETİN SEYRİ

Peki sektörler normalleşmenin hangi aşamasında? Mayıs ayında AVM’lerin açılışıyla birlikte ilk veriler, AVM sektöründen geldi. Carousel İcra Kurulu Üyesi Orhan Demir, AVM’lerin açılışıyla birlikte ilk haftanın sakin geçtiğini belirtiyor. Mağazaların cirolarının pandemi öncesi rakamlarla kıyaslandığında yaklaşık yüzde 35-40 civarında seyrettiğini ifade eden Demir, “Bu veriler yeni normal olarak belirttiğimiz sürecin ilk göstergeleri. Ancak önümüzdeki 3 ayın çok önemli olduğunu düşünüyorum” diye konuşuyor. Kastamonu Entegre CEO’su Haluk Yıldız, küresel salgının başlamasını takiben mağazaların kapanması ve birçok mobilya üreticisinin tesislerini kısmen ya da tamamen kapatmaya başlamasıyla iç talebin azaldığını hatırlatıyor ve “Siparişler ertelendi. Düşen piyasa taleplerine istinaden üretim tesislerimizde stoklara göre zaman zaman haftalık duruşlar yaşanıyor. Normale dönüş başladığında bu duruşları yaşamayacağız” diyor. Gülman Group CEO’su Polat Gülman, konut sektöründe normale dönüşün ilk işaretinin tapuda yapılan işlem sayılarıyla belediyelerce çıkarılan veya yapılan ruhsat başvuruları olduğunu açıklıyor. Gülman, “Şu aralar ruhsata başvuru az. Ancak az da olsa tapularda bir hareketlenme var” diye konuşuyor. Arzum Yönetim Kurulu Başkanı Murat Kolbaşı, küçük elektrikli ev aletlerinde nisan ayında bile hedef cirolarının yarısı kadar ciroya ulaşabildiklerini belirtiyor. Mağazalar tamamen açıldığında da yüzde 100 satış hedeflerine ulaşılacağını ifade ediyor. “Bu tam olarak ne zaman olur derseniz; eylül ayında eğer ikinci bir dalga olmazsa tam normalleşme bekliyoruz” diyor. 

AŞAMALI GEÇİŞ

Sektörler normalleşmeyi beklerken tüm şirketlerin ajandasındaki en öncelikli konu, yine normalleşme. Hatta bu konuda birçok şirket çok aşamalı bir planla hareket ediyor. Intercity Yönetim Kurulu Başkanı Vural Ak, yeni normale dönüş planlarının 4 aşamadan oluştuğunu söylüyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: “İlkini otomobil fabrikalarının yeniden üretime başlamasıyla gördük. Şu an yeni normale dönüş için hazırlık aşaması dediğimiz ikinci kısım da bitti. Şubat ve mart ayında siparişlerini verdiğimiz araçların bize ulaşması ve bizden nihai kullanıcılara teslim edilmesiyle yeni normal duruma geçiş aşamasını da kendi adımıza gerçekleştirmiş olacağız.” Penti Yönetim Kurulu Başkanı Sami Kariyo, 10 maddeyi kapsayan hareket planlarını 11 Mayıs tarihinden itibaren 4 ya da 5 aşamada hayata geçirmeye başladıklarını söylüyor. “Hareket planımız içerisinde öne çıkan başlıkları; genel koordinasyon, nakit akış yönetimi, iş geliştirme, lojistik süreçleri yönetimi, bilişim sistemleri ve SAP altyapı sistemleri yönetimi, tedarikçi yönetimi, insan kaynağı yönetimi, yasal süreçlerin takibi ve uygulama süreç yönetimi, açılış öncesi ve sonrası hazırlıklarla iç ve dış iletişim oluşturuyor” diyor. Ariş Yönetim Kurulu Başkanı Kerim Güzeliş, haziran ayında kapasiteyi zorlamadan üretime geçiş ve tüketiciyle buluşma sürecini planladıklarını söylüyor. Bu süreçte fiyat odaklı olacaklarını belirten Güzeliş, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Dijitalleşme çerçevesinde iş gücümüzün büyük bir kısmını e-ticarete yönlendireceğiz. B2B sitemizi, dünyanın dört bir yanından ziyaretçilerin sipariş verebileceği bir platform olarak düzenledik. Pandemi öncesi ihracatla ilgili gelen talepleri tekrar gözden geçireceğiz. O dönem için uygun olmayan şartları bu dönem çerçevesinde tekrar gündeme alacağız.”

PLANIN NERESİNDELER? 

İşbir Holding CEO’su Metin Gültepe, 6 aşamalı bir planla hareket ediyor. İlk aşamada mağazaların tam kapasite çalışmaya geçmesi var. İkinci aşamada sosyal hayat kısıtlamalarının kalkmasıyla satıştan beklentinin artması ve rekabet ortamının yeniden oluşması geliyor. Daha sonra ürün gamında ve içeriğinde farklılaşma planladıklarını belirten Gültepe, “Eş zamanlı marka imajını doğru yönetme, üretim hatlarını yeniden düzenleme ve yeni müşterilere ulaşmak planımızın diğer aşamaları” diyor. Orka Banyo Genel Müdürü Nalan Yılmaz, normale dönüşün ilk adımının mayıs ayının ikinci haftasında yapı market ve bayi mağazalarının müşteri kabulüne başlamasıyla gerçekleştiğini söylüyor. “İhracat tarafında gümrük giriş kapılarının açılması ve müşterilerimizin ülkelerindeki gerekli korona önlemleri altında mağazalarının açılmasıyla kademeli olarak normale dönüş devam edecek” diyor. Garenta’nın da 3 aşamalı planı var. Garenta ve ikinciyeni.com Satış Direktörü Zafer Salman, planın detaylarını şöyle anlatıyor: “İlk önceliğimiz kullanıcılarımızın güvenliğini ve sağlığını gözeterek ulaşım ihtiyaçlarına bir çözüm oluşturmak. İkinci olarak salgın döneminde yeni kullanıcılara ulaşarak onların da servislerimizden faydalanmasını sağlamak. Son adım ise karantinada olan ve normal hayata dönen kullanıcılarımızı tekrar kazanmak.” Türkiye Petrolleri Satış Direktörü Şakir Memikoğlu, 3 aşamalı bir planları olduğunu paylaşıyor. İlk etapta hayatı normal seyrine döndüreceklerini ardından kayıpları telafi ederek sürdürülebilir büyüme yönünde aksiyonlar alacaklarını ifade eden Memikoğlu, şöyle devam ediyor: “Ardından stratejimiz doğrultusunda yatırım ve satış aksiyonlarımızı uygulayarak istasyon sayımızı 800’e çıkarmayı ve şu anda 6’ncı olduğumuz pazar payı sıralamamızı yükseltmeyi planlıyoruz.”


HAREKET BAŞLADI MI? 


MOBİLYADA TABLO MOBSAD Başkanı NURİ GÜRCAN mobilyada 1 Mayıs’ta üretime başlandığını aktarıyor ve “11 Mayıs itibarıyla da birçok mağaza yeniden açıldı. Öncelik üretimin başlaması, akabinde mağazaların açılması, ihracata ve iç pazara odaklanmak üzere bir yol haritası hazırladık.”
MODOKO Başkanı KORAY ÇALIŞKAN, sektörün bu süreçte stok çalıştığını söylüyor. 11 Mayıs itibarıyla 350 mağazayla hizmet vermeye başladıklarını aktarıyor.
Doğanlar Yatırım Holding Başkanı DAVUT DOĞAN, “Bu süreçte tesislerimiz yarı zamanlı çalıştı. Mağazaları hiç kapatmadık. Randevulu satış işlemlerini başlattık. Mayıs ayında bir toparlanma var. Bundan sonra biraz daha iyileşme bekliyoruz” diyor.
SON DURUM
 Anadolu Yakası İnşaat Müteahhitleri Başkan Yardımcısı AHMET ERKURTOĞLU, gayrimenkulün yüzde 20’sini oluşturan markalı konut projelerinin birçoğunda şantiyelerin çalıştığını ancak ‘yap satçı’ olarak tabir edilen ve sektörün yüzde 80’ini oluşturan inşaat şirketlerinin ise inşaatlarını durdurduğunu anlatıyor ve ekliyor: “Sektörün asıl hareketlenmesi eylül ayını bulacak.” Hafele Türkiye İcra Kurulu Başkanı HİLMİ UYTUN ise şunları söylüyor: “Mart ve nisan aylarında satış süreçleri, eğitim ve dijital yatırımlarımızı artırdık ve geliştirdik. Konut tarafında çok büyük bir büyümeye giriyoruz. Otel ve hastane projelerinde ise daha da hızlı bir büyümemiz var. Bu üç alanda pazarın büyümediğini bizim pazar payımızın büyüdüğünü gözlemliyorum.”



ÖNCELİKLER LİSTESİ
BEKLEYEN TALEP Ford Otosan Genel Müdürü HAYDAR YENİGÜN,
Türkiye’de satışların sürdüğünü ve bekleyen bir talep olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Avrupa’da yeniden talep oluşacağını öngörüyoruz. Önceden yapılmış satış anlaşmalarımız ve kamu satışlarımız kapsamında planlı siparişlerimiz var. Bu gelişmeler doğrultusunda üretim temposunu, gelecek planlarımızı sipariş ve talebe göre gerçekleştireceğiz. Ancak bu süreçte, çalışanlarımızın sağlığını korumak en önemli önceliğimiz olacak.”

NE YAPACAKLAR?

SIO Automotive Genel Müdürü H. KEMAL GÖRGÜNEL, haziranda üretime başlayacaklarını, ancak pazarın normale dönmesinin zaman alacağını söyleyerek şöyle devam ediyor: “Tedarikçilerimizden gelecek olan hammadde, komponent ve yarı mamullerin organizasyonu, üretimi normal hale getirmek için önemli. Kapasiteyi zorlamak gibi bir planımız yok.” Ekol Türkiye Ülke Müdürü ARZU AKYOL EKİZ ise yeni döneme geçişte öncelikle evden çalışan beyaz yakalıları kademeli ve dönüşümlü olarak ofise getirmeye başlayacaklarını anlatıyor. Ekiz, iş süreçlerinin gözden geçirilmesi ve maliyet kontrolü ile ilgili çalışmaların da süreceğini anlatıyor.


PLANLARDA NE VAR? 

Kütahya Porselen Yönetim Kurulu Başkanı SEMA GÜRAL ise özellikle ihracattaki gelişmelere paralel olarak sevk planlarını organize edeceklerini söylüyor. Güral, “Yurt içi e-ticaret ve perakende kanallarımızda aşamalı bir geçiş planı uyguluyoruz. Otel, restoran ve kafelerden oluşan profesyonel tüketim kanalımızı titizlikle takip ediyoruz. Bu kanalın yeni koşullara uyumuna paralel olarak yeni ürünler geliştiriyoruz” diyor.
Arnica Yönetim Kurulu Başkanı SENUR AKIN BİÇER, “Önümüzdeki süreçte de ihracatımızı artırmayı ve yurt içinde satışımızı güçlendirmeyi istiyoruz. Güçlü sermaye yapımızın da sağladığı olanakla ciroya odaklanacağız” diyor.



PERAKENDENİN YOL HARİTASI

9 AŞAMA
 
Derimod Başkan Yardımcısı MURAT ZAİM, “Farklı senaryoları çalışıyoruz ve gelişmelere göre haftalık revize ediyoruz. Ana senaryomuzda kış sezonuyla beraber normalleşmenin başlayabileceğini düşünüyoruz. Planlarımızı buna göre yaptık” diyor.
Gizia Yönetim Kurulu Başkanı İSMAİL KUTLU ise 9 aşamalı normale dönüş planları olduğunu söylüyor ve “Bunların başında çalışan ve ziyaretçi güvenliğinin sağlanması, çalışanlarımızın ve tedarikçilerimizin sosyal ve ekonomik güvenliğinin oluşturulması, deneme mağaza açılışları ve gözlemleme sürecinin başlangıcı var” diyor.
AKSİYON 
Zen Pırlanta Yönetim Kurulu Başkanı EMİL GÜZELİŞ, tüm planlarını bu yıl sonuna kadar aylık planlamalar şeklinde hazırladıklarını aktarıyor ve “7 ay için 7 aşamalı bir plan kurgulandı. Bu planın ilk üç aşaması şöyle: Güvenli alışveriş ortamı sağlamak, üretime geçmek, mağazaları açmak” diyor.
Boyner Büyük Mağazacılık CEO’su EREN ÇAMURDAN ise 11 Mayıs’ta AVM’lerin yeniden açılmasıyla 19 nöbetçi mağazaya ulaşmayı hedeflediklerini ve mayıs sonu itibarıyla 39 mağazaya kadar çıkmayı öngördüklerini aktarıyor. Haziranın başında da koşullara göre kalan mağazaları açmayı değerlendireceklerini söylüyor.
FİNANSAL ETKİ 
İpekyol, Twist, Machka Genel Müdürü UĞUR AYAYDIN, haziran ayı itibarıyla mağazaların normal çalışma saatlerine döneceğini düşünüyor ve ekliyor: “Bu operasyonun finansal etkisini, haziranda bütçenin yüzde 50’sini, temmuzda yüzde 70’ini, ağustosta yüzde 80’ini gerçekleştirecek şekilde göreceğimizi ve eylül itibarıyla da tam satış hedefimize ulaşacağımızı düşünüyoruz.”
Chakra Genel Müdürü AHMET DALYANCIGİL, cadde mağazalarını önlem alarak ve kısa çalışarak 4 Mayıs’ta açtıklarını ve koşulları sağlayabilen AVM’lerde ise açılışların sürdüğünü söylüyor. Bu arada mağaza kapanışlarının da olabileceğini belirten yönetici, “Kira sözleşmeleri de yeni normale göre uyarlanmalı. Ortak paydada buluşabilmek çok kolay olmayacak” diyor.

Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz