Yatırıma dönüştürme liderleri

İstikrarlı bir büyüme ve kârlılık için şirketlerin her yıl gelirlerinin ne kadarını yatırıma aktarması gerekiyor? Hangi sektörler yatırıma daha çok ihtiyaç duyuyor? Sektörlere göre gelirin yatırıma dönüşmesinde ideal oran nedir? Capital, büyüme sürecindeki şirketler açısından kritik önem taşıyan bu konuyu araştırdı.

Türk Telekom’dan Vestel’e, Petkim’den Turkcell Superonline’a farklı sektörlerden şirketlerin ideal yatırım oranlarını ortaya koydu. Avea Genel Müdürü Erkan Akdemir, Capital’e yaptığı açıklamada, son 2 yılda 1,5 milyar TL’nin üzerinde yatırım gerçekleştirdiklerini söylemiş ve eklemişti: “Sektörümüzde gelirin ne kadarının yatırıma dönüştüğü çok önemli bir kriter.

Telekom sektöründe bu oran Avrupa’da ortalama yüzde 10-15 bandında. Bizde ise yüzde 20-25 bandında ve 3 yıldır bu şekilde devam ediyor. Geçmiş yıllarda geliri Avea’nın 3 katı olan operatörlerle aynı yatırımı yaptık. Bu rakamlar aslında bizim geleceğe yatırım yaptığımızı gösteriyor.”

Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Akdemir, yalnız değil. Onun gibi gelirin ne kadarının yatırıma dönüştüğünü çok önemseyen pek iş insanı var. Bunlardan biri de Sabancı Holding CEO’su Zafer Kurtul. Kasım ayında gerçekleşen CEO Club toplantısında 2014 planlarını açıklayan Kurtul, 2014 yılında yaklaşık 2 milyar dolar yatırım planladıklarını açıkladı: “Grup olarak gelirimizin yüzde 20’sini yatırıma ayırıyoruz. Bu tempomuzu 2014 yılında da devam ettireceğiz. Özellikle de enerji sektörüne büyük yatırım yapacağız.”

Türkiye’de çok sayıda grup son yıllarda yatırımını planlarken bu hesaba dikkat ediyor. O nedenle de pek çok sektörde “ideal yatırım oranı” hesabı yapılıyor. Capital, iş dünyasının bu hesaplarını, yaptığı geniş kapsamlı araştırmayla ortaya koydu.~
İDEAL ORAN NEDİR?
İstikrarlı bir büyüme ve kârlılık için şirketlerin her yıl yapması gereken “ideal yatırım oranını” ortaya koyan bir formül yok. Ancak, gerçekleşen yatırımlar ve şirketlerin yatırım hedefleri, bazı istisnalar haricinde ortalama oranlara ulaşmayı mümkün kılıyor. Bunun yanı sıra şirketlerden alınan verilerden de bir ortalama hesaplamak mümkün...

EY Türkiye Danışmanlık Hizmetleri Direktörü Bülent Ozan, Türkiye’de holdinglerin en az ülke ekonomisi kadar büyümeyi hedeflediklerini ve yatırım gerçekleşmelerinin de bu tespiti doğruladığını belirtiyor ve şöyle devam ediyor: “Türk holdingleri ortalama olarak cirolarının yüzde 3-4 kadarını yatırıma döndürmeye çalışıyor. Bu oranlar Türkiye'nin hedeflediği ve gerçekleştirdiği büyüme oranlarıyla uyumlu.”

Deloitte Türkiye Danışmanlık Hizmetleri Lideri Tolga Yaveroğlu, oranın çevresel faktörlere göre değişeceğini savunuyor: “Şirketlerin faaliyet gösterdikleri pazarların ve sektörlerin dinamikleri, rekabet yapısı, yeni teknolojiler, finansal kaynakların erişilebilirliği, regülasyonlar, ekonomik döngüler gibi faktörler yatırım miktarını belirliyor.

Ayrıca şirket hissedarlarının ve yönetimin büyüme hedefleriyle birlikle sahip oldukları finansal kaynaklar ve bekledikleri getiri oranları da yatırım miktarını değiştiriyor.” Ozan, gelirin ne kadarının yatırıma dönüştüğünün önemli bir rasyo olduğunu, ancak genel makroekonomik ortama bağlı olarak değişebildiğini söylüyor.

TELEKOM ÖNE ÇIKIYOR
Türkiye’nin önde gelen sektörleri arasında telekom yatırım şampiyonu olarak dikkat çekiyor. Rekabetin ve teknolojideki değişimin etkilediği bu sektördeki şirketler, gelirlerinin en az yüzde 15’ini yatırıma çeviriyor.~
Gelirlerin yatırıma dönüşme oranı internet servis sağlayıcıları, GSM ve tüm telekom sektörü için oldukça önemli. Sektör için gelirlerin yatırıma dönüşmesi konusunda ideal bir oran yok. Ancak, Analysis Mason kaynaklı çalışmalara göre bazı Avrupa ülkelerinde yüksek pazar payına sahip şirketlerin yatırımlarının gelire oranı ortalama yüzde 15.

Araştırmamıza katılan şirketler arasında 2013’te en yüksek orana ulaşan şirketin Turkcell Superonline olduğu görülüyor. 2013 yılının ilk 9 ayında gelirlerinin yüzde 34’ünü yatırıma dönüştüren şirket, son 5 yılda toplam 2 milyar TL’lik yatırım yaptı. Genel müdür Murat Erkan, bu rakamda en büyük payın fiber yatırımlara ait olduğunu söylüyor.

Türk Telekom, sektörün lider grubu olarak sabit geniş bantta ve mobilde yeni teknolojilerin gerektirdiği büyük yatırımlar gerçekleştiriyor. Türk Telekom Grup Finans Başkanı Mustafa Uysal, bu nedenle yatırım oranının çok yüksek olduğunu söylüyor ve devam ediyor:“Yatırım ihtiyacına ve yoğunluğuna göre bu oran yıldan yıla değişkenlik gösterebiliyor. 2012 yılında yatırımlarımızın konsolide gelire oranı yüzde 19 idi.

Bunun temel sebebi, 2012 yılında yoğunlaşan fiber ve mobil baz istasyonu yatırımlarımızdı. Bu yıl yatırımlarımızın konsolide gelire oranına ilişkin beklentimiz yüzde 16 seviyesinde. 2013 toplam konsolide yatırım tutarımız 2,2 milyar TL’ye ulaşacak.”

Ayrıca son yıllarda yatırımlarının ağırlıklı olarak sabit tarafta fiber altyapının geliştirilmesi mobil tarafta ise 3G istasyon sayısının artırılarak kapsama ve hizmet kalitelerini yükseltmek için gerçekleştirdiklerine dikkat çekiyor.

YATIRIM YOĞUN SEKTÖRLER
Büyük holding ve grupların yaptığı yatırımların yönü, bir anlamda Türkiye’nin gözde sektörlerini açıkça ortaya koyuyor. EY Türkiye Danışmanlık Hizmetleri Direktörü Bülent Ozan, 2013 yılı için Türkiye’nin en büyük 12 grubunun planlanan toplam yatırımlarının 11 milyar dolar olduğuna dikkat çekiyor.~
Ozan, bu yatırımın dağılımına bakıldığında öne çıkan sektörleri şöyle ifade ediyor: “Enerji, gayrimenkul, perakende ve otomotiv yatırımlardan en büyük payı alan sektörler. Bunlara ana sektörlere ek olarak yiyecek içecek ve gastronomi ile çimento sektörlerinin de önemli yatırımlar aldığını görüyoruz.”

Deloitte Türkiye’den Tolga Yaveroğlu, varlık yoğun olarak nitelendirilen demir çelik, telekom, madencilik, elektrik üretimi, elektrik, doğalgaz, su dağıtım, demiryolları, havayolları gibi sektörlerde yatırımların, diğer sektörlere göre daha yüksek olmasının beklendiğini ifade ediyor.

Capital’in araştırması da bunu doğruluyor. Gelirlerini yatırıma döndürmede telekom sektörünü otomotiv yan sanayi, turizm, inşaat, ağaç ürünleri, enerji ve madencilik izliyor. Örneğin İnci Holding, gelirlerinin yüzde 86’sını otomotivden sağlıyor. Bu sektörde yatırımın gelirler içindeki payının yüzde 10 olduğu saptamasını yapan İnci Holding Yönetim Kurulu Başkanı Perihan İnci, şöyle devam ediyor:

“2013’te gelirlerimizin yüzde 5’i yatırıma dönüştü. 2014’te bu oran yüzde 10 civarında olacak ve idame amaçlı yatırımlarımız sürecek. Akü, alüminyum ve sac jant üretimlerini gerçekleştirdiğimiz fabrikalarımızın her yıl idame yatırım planları yapılıyor.”

Doğuş Otomotiv CEO’su Ali Bilaloğlu da genişleyen kapasite ihtiyaçlarını sürekli gözden geçirerek yatırım yaptıkları söylüyor. Bilaloğlu, “Verimlilik sağlamak üzere geliştirilen yazılım, yeni proje yatırımlarımız ve eğitimlere yaptığımız ciddi yatırımlar söz konusu” diyor.

YATIRIMLAR NEREYE GİDİYOR?
Araştırmamıza dahil ettiğimiz şirketlerin yatırımlarının önemli bölümü teknoloji ve kapasite artırımı nedeniyle gerçekleştiriliyor. 2013’te gelirlerinin yüzde 20-25’ini yatırıma çevirdiklerini ifade eden Avea Genel Müdürü Erkan Akdemir, yatırımları ağırlıklı 3G tarafında yaptıklarına dikkat çekiyor. Akdemir, sadece kule değil, hızlı büyüyen mobil internet trafiğini taşıyacak temel alanlarda da çok ciddi yatırımlar yaptıklarını belirtiyor:~
“Müşterilerimize 81 ilde çift taşıyıcılı internet teknolojisi Mobil Plus’ı sunduk. Şimdi de çift taşıyıcı ve çoklu antek teknolojiyle 3G’yi 4 kat hızlandırarak 4G seviyesine çıkardık. Son 2 yılda 1,5 milyar TL’nin üzerinde yatırım gerçekleştirdik. 2013 yılının ilk yarısında 175 milyon TL’lik yatırım yaptık. 3 yıldır gelirlerimizin yüzde 20-25’ini yatırıma çeviriyoruz.”~
Büyük yatırımlara imza atan şirketlerden Petkim’in genel müdürü Sadettin Korkut, 2014 yılında 4 milyar TL’nin üzerinde bir ciro hedeflediklerini söylüyor ve yatırımları konusunu şöyle anlatıyor: “Etilen ve PTA fabrikalarında kapasite artışı yatırımları 2013 yılında başlatıldı.

2014 yılında tamamlanması bekleniyor. Stratejik Yatırım Teşvik Belgesi kapsamındaki bu yatırımlarla etilen fabrikamızın kapasitesi yüzde 13, PTA fabrikamızın kapasitesi ise yüzde 50 artırılacak. Harcamalarının bir kısmı bu yıl başlatılan bu projelere toplam 135 milyon dolar harcama yapılacak.

Bu yatırımların yanı sıra fabrika modernizasyon ve iyileştirme yatırımları da devam edecek. Ayrıca 1,5 milyon TEU kapasiteli liman projemiz sürüyor. İlk fazı 2015 yılında, ikinci fazı 2016 yılında tamamlanacak olan liman projemiz için 300 milyon dolar yatırım yapılması planlanıyor.”

SATIN ALMALAR ARTACAK
2014 yatırım planlarını açıklayanlar arasında, satın alma fırsatlarını araştıranların sayısı az değil. Örneğin bu zamana gelene kadar 4 satın alma yapan Turkcell Superonline’ın genel müdürü Murat Erkan, 2014’te sektörde konsolidasyonun devam edeceğini söylüyor.

Buna paralel uygun fırsatları değerlendireceğini ifade eden Erkan, şöyle devam ediyor: “Önümüzdeki yılda geçmişte sergilediğimiz yatırım odaklı yaklaşımımızı sürdüreceğiz. İlk 5 yılda Türkiye çapında kaliteli ve güçlü internet bağlantısı sağlamaya yönelik yoğun bir yatırım dönemi geçirdik. Bundan sonra bir yandan altyapıyı genişletmek için çalışırken diğer yandan mevcut altyapının mümkün kıldığı hayatı kolaylaştıran ürün ve hizmetleri odak noktamıza alacağız.”~
Limak Turizm Grubu da 2014 planlarında satın almaya önemli bir bütçe ayırma niyetinde. Limak Turizm Grubu Başkanı Kaan Kavaloğlu, 2013 yılında 80 milyar Euro ciro gerçekleştirirken bunun yüzde 7,5’ini yenileme ve renovasyon yatırımları için harcadıklarını söylüyor. Kavaloğlu, 2014 yılı ciro hedeflerinin 85 milyon Euro olduğunu belirtiyor ve şöyle devam ediyor:

“2014’te gerçekleştirmek üzere yeni yatırım için satın alma opsiyonlu iki tesisle görüşüyoruz. Birinin fiyatı 6 milyon Euro, diğeri 35 milyon Euro. Her yıl toplam ciromuzun yaklaşık yüzde 3’ünü yenileme ve renovasyon için kullanıyoruz. Yatırıma dönüşümle ilgili ciro üzerinden değil net kâr üzerinden karar alıyoruz. Yeni yatırımın ölçeğine göre net kârımızın yüzde 25’ini her 4 yılda bir yatırıma dönüştürüyoruz.”

7 DEVİN 2014 YATIRIM PLANLARI
ABALIOGLU’NDAN 2 FABRİKA
Abalıoğlu Holding Yürütme Kurulu Başkan Yardımcısı Oğuz Abalıoğlu, “2014’te yaklaşık 3 milyar TL ciroya ulaşacağız ve bunun yüzde 10-15’ini yatırıma aktaracağız. ABD’de Teksas’ta bakır ve Aksaray’da kağıt ambalaj fabrikası kurmayı planlıyoruz” diyor.

DAIKIN AR-GE’YE AYIRACAK
Daikin Genel Müdürü Hasan Önder, yatırım planlarını şöyle açıklıyor: “2014’te ciro hedefimiz 750 milyon TL, yatırım tutarımızı da 65 milyon TL olarak hedefledik. Akıllı bina trendlerindeki hızlı gelişime paralel havalandırma ürünlerine yönelik AR-GE yatırımları yapacağız. Klima üretim kapasitemizi artıracağız. Marka ve BT yatırımı yapacağız.”

SOYAK’IN PLANI
Soyak Holding CEO’su Dr. Emre Çamlıbel, 2014 yatırım planlarını şöyle dile getiriyor: “İzmir ve İstanbul’da yeni konut projelerimiz olacak. Soyak Siesta projemizin 600 konuttan oluşan en son etabının inşaatına başlamayı hedefliyoruz. Enerji sektöründe ise jeotermal, rüzgar ve hidroelektrik yatırımlarımız sürüyor.”~
GOLD MAĞAZALARI YENİLEYECEK
Gold Teknoloji Marketleri Pazarlama Müdürü Kılınç Orhan Erdemir, 2014’te yeni mağazalar açarken eski mağazaları da yenileyeceklerini söylüyor.

AYDINLI 3 ALANA YATIRACAK
Aydınlı Grup Yönetim Kurulu Üyesi Ahmed Said Kavurmacı, 2014’te cirolarının 700 milyon TL’ye ulaşacağını öngörüyor ve “25 milyon TL yatırım yaparak yeni mağazalar açacağız, teknolojimizi yenileyeceğiz ve lojistik yatırımlar yapacağız” diyor.

MAKRO MARKET KALİTEYİ ARTIRACAK
Makro Market Genel Müdürü Mehmet Songör, “2014 yılı ciro hedefimiz, sadece Makro olarak, 1 milyar 400 milyon TL. Önümüzdeki dönemde, metrekare büyümesinden ziyade, verimliliğin ve kalitenin arttırılmasına yönelik yatırımlar yapmayı hedefliyoruz” diye konuşuyor.

VESTEL NE YAPACAK?
Vestel Şirketler Grubu Mali İşlerden Sorumlu Genel Müdür Alp Dayı, 2014’te gelirlerinin yaklaşık yüzde 5’ini yatırımlara yönelteceklerini açıklıyor.

EMRE ERGİNLER / 3 SEAS CP YÖNETİCİ ORTAĞI
"REKABET YATIRIM ORANINI ARTIRIYOR"
ESAS OLAN TASARRUF
Yatırım oranı her şirket özelinde değişiyor. Esas olan şirketin yarattığı nakitle ne gibi bir tasarrufta bulunduğu. Şirketlerin yatırım oranları ellerinde pozitif net getirili, pozitif nakit yaratan ve pozitif iç getiri oranları yakalayan projelerin olup olmamasıyla da alakalı.~
TEKNOLOJİ ZORLUYOR
Yatırım oranı, yoğun rekabet ve sürekli yenilik gerektiren ve teknolojiyi yakından takip etmesi gereken telekomünikasyon, eğlence ve medya gibi sektörlerde daha yüksek olarak gerçekleşiyor. Başlangıç yatırımı sonrasında fazla yenilenme gerektirmeyen enerji ve bazı sanayi kolları ve servis hizmetlerinde ise bu oran daha az olabilir.

TELEKOM İSTİSNA
Telekom, kârlılığı yüksek, fakat aynı zamanda teknolojideki hızlı değişimin etkisiyle sürekli yenilik isteyen bir sektör. Bu nedenle telekom şirketlerinde gelirin yüzde 20’si seviyesinde yatırım gerçekleşmelerine rastlamak mümkün olabiliyor. Fakat birçok sektörde, örneğin sanayi şirketlerinin çoğunda bu oran ancak ortalama kârlılık seviyeleri olarak karşımıza çıkıyor. Doğal olarak şirketlerin tüm kârlarını sürekli bir yatırıma yöneltmesi beklenemez.

HAKKI YILDIZ/ YILDIZLAR YATIRIM HOLDİNG YÖNETİM KURULU ÜYESİ
ORTALAMA YÜZDE 12-13
"SON 10 YILDA EN BÜYÜK YATIRIMI YAPTIK"
2013 yılını holding bazında 2,8-3 milyar TL ciro ile kapatmayı hedefliyoruz. Cironun ne kadarının yatırımlara ayrıldığı konusu yıldan yıla değişiyor. Örneğin, 2012 yılı için bu oran 2,3 milyar ciroya karşılık 650 milyon TL’lik, yani yüzde 29 olmuş. Tabii yatırımlar üretime geçtikçe ciro da doğal olarak artmış oluyor. 2013 yılı için baktığımızda bu oran yüzde 5 gibi gözüküyor. Yıllık bir oran vermek çok zor. Ama belli bir periyod için bakarsak daha doğru olacak. Grubumuz için 10 yıllık bir periyodda ortalama yıllık yatırımların ciroya oranı yüzde 12-13 seviyesinde.

2014’TE YÜZDE 24 OLACAK
2014 yılı hedeflenen ciromuz 3,3-3,5 milyar TL’dir. 2014 yılı içinde grup olarak gübre sektörü ve demir çelik sektörlerinde yatırım planlarımız var. Bu yatırımların ilk faz yatırım miktarları 800 milyon TL. Bu da yatırım/ciro rasyosunda 2014 yılı için yüzde 24 anlamına geliyor.~
İDEAL ORAN VAR MI?
Gelirin yatırıma dönüşmesinde ideal bir oran belirlemek çok zor. Piyasa koşulları ve yapmak istediğiniz yatırımın konjonktürel durumu çok önemli. Hatta grup olarak yatırımlarımızın büyüklüğüne karar vermede baktığımız kriter kârlılıktaki büyüme. Kârlılıktaki değişim şirketler için yatırımın zamanı ve büyüklüğünde daha önemli rol oynuyor. Bu bağlamda Türkiye'deki sektörel kârlılık oranlarına bakınca bu oranın yıllık bazda yatırıma dönüşmesi daha sağlıklı bir hedef büyüme oluyor. Türkiye için yüzde 10-12 ideal bir oran diyebilirim.

SEKTÖRÜN YATIRIM LİDERİ
Yatırım planlarımız ekseriyetle kapasite artışı ve ürün çeşitliliğini artırmaya yönelik. Elbette oransal olarak düşük olmakla beraber iyileştirme ve verimlilik artışı sağlayan projeler için de yatırım yapıyoruz. Bulunduğumuz sektörlerde son 10 yılda en çok yatırım yapan grubuz. Ağaç ürünlerinde sektörel ortalama yüzde 6-7 düzeyinde.