Yüksek hız peşinde

Özlem Aydın Ayvacı
[email protected]

Stok yönetimi her dönem şirketler için kritik konulardan biri… Ancak ekonominin yavaşladığı, risklerin arttığı dönemlerde daha da öne çıkıyor. Perakendeden otomotive, mobilyadan üretime çok çeşitli sektörlerin 2017 gündeminde yine “hızlı devir” ve “stok tutma süresini” aşağıya çekme var. Bazı şirketler hızlanmayı, bazıları süreleri ideale çekmeyi hedefliyor. Bir bölümünün ajandasında ise rakiplerinden daha iyi olmak var. Zaten iyi olanlar ise “daha iyi” olmanın peşinde…

Cisco, tedarik zincirinde yer alan birimlerin menfaatleriyle şirket menfaatlerini ortak noktada buluşturamadı. Bu da tedarikçilerle iş birliğini düşük düzeye indirdi ve 2011 yılında 2,25 milyar dolar değerinde stoklarını yeniden değerlemek zorunda kaldı. Pazarda talebin düştüğünden haberdar olmayan tedarikçiler, hammadde üretimine aynı hızda devam edince hammaddede atıl stok oluştu. Cisco’ya çok pahalıya mal olan bu başarısızlık öyküsüne, Türk şirketlerine örnek olması amacıyla, “10 Başlıkta Perakendecilikte Yurtdışı Açılımı” raporunda yer verildi.
Stok yönetimi, bilançonun en önemli kalemlerinden ve şirket başarısına doğrudan katkısı olan bir sorumluluk alanı. Ekonomik yavaşlama ve belirsizliklerin olduğu dönemlerde stok yönetimine önem verilip verilmemesi şirketlerin kaderini belirleyen bir unsur olarak öne çıkıyor. Bu nedenle de şirketler, normal seyirden çıkılan dönemlerde stok yönetimine özel önem gösteriyor. Bu konuyu oldukça hassas yöneten şirketlerden biri olan Kastamonu Entegre’nin genel müdürü Haluk Yıldız, 2014 yılı stok tutma sürelerinin 40 günken, 2016 sonunda bunu 32 güne düşürdüklerini belirtiyor. Buradaki en kritik sürecin talebi doğru tahmin edebilmek olduğunu söyleyen Yıldız, “Üretimin, talebe göre planlanmasının öneminin farkındayız” diyor. Sadece Kastamonu Entegre değil 2017’de stok yönetimi çok sayıda CEO ve iş insanının ajandasına ilk 3 madde arasında girdi. Bazıları stratejilerini gözden geçirdi, bazıları ise stok yönetimini “yakından takip edilecek” konular kapsamına aldı.

İDEALİ KORUMA PLANI
Aslında içinde bulunduğumuz dönemde çok sayıda şirket, stokta ideal oranı ya yakalamış ya da yaklaşmış durumda… Bizim yaptığımız araştırmanın sonucu da bu tabloyu doğruluyor. Mediamarkt Satın Almadan Sorumlu CPO’su Faruk Kocabaş da bu noktaya dikkat çekiyor ve “2017 yılı için stok devir hızında bir iyileşme hedefimiz yok. Yine 8 haftalar süresinde operasyonlarımızı sürdürmeyi amaçlıyoruz” diyor. Türkiye’nin önde gelen perakendecilerinden biri olan Mediamarkt, 2016’da, bir yıl önceye göre stok devir hızında 4 günlük bir iyileşme kaydetti. Faruk Kocabaş, “Bu gelişimi ciro olarak yüzde 20’nin üzerinde büyüme gerçekleştirdiğimiz bir yıl içinde elde etmemiz, aslında başarının değerini 2 katına çıkarıyor” diye konuşuyor. Kocabaş, 2017’de yine yüzde 20’nin üzerinde büyürken, öncelikle stok devir hızına dikkat edeceklerinin altını çiziyor. D&R, stok devir hız ve stok tutma sürelerinde ideal süreye ulaşan şirketlerden bir diğeri. D&R CFO’su Nurullah Aydın, portföylerinin büyük kısmını oluşturan kültür kitapları kategorisinde son 3-4 yıldır 90-100 gün stok süresiyle ilerlediklerini belirtiyor. 2017’de de bu süreyi korumayı hedeflediklerini söyleyen Aydın, kitapta mağazalarda 90-100 günlük stok sürelerinin aşağı düşmesinin tehlikeli olduğunu söylüyor. Aydın’ın dikkat çektiği konu “yok satma” riski. Aydın şöyle açıklıyor: “Stok süremiz 70-80 gün aralığına düşerse, çeşit bulunduramama ihtimali var. Bu da yok satmaya başlama riski demek.” D&R’da ikinci büyük kategori taşınabilir elektronik ürünler, oyun konsolları, elektronik aksesuar kategorisi. Aydın, bu kategoride ise ürün yenilenme hızı nedeniyle stok süresinin 60 gün olduğunu ve 2017’de de hedeflerinin bu süreyi korumak olduğunu belirtiyor.~HIZLANMA STRATEJİLERİ
Bu konuda alınan mesafeye rağmen çok sayıda şirket 2017 yılına “hızlanma” sloganı ile giriyor. Hedefte süreyi daha da kısaltmak var. Bu kapsama her sektörden şirket giriyor. Sektörlerinin tanınan markalarından Collezione, Çilek Mobilya, İnoksan, Sur Çelik Yapı, Saat&Saat ve Watsons, 2017’de stok devirlerini hızlandırmayı planlayanlar arasında. Watsons’ın stok yönetimini Gebze’de bulunan 12 bin metrekarelik depoyla sağladıklarını söyleyen Watsons Türkiye Tedarik Zinciri Direktörü Burak Çakır, bu konudaki hedeflerini ve izleyecekleri stratejileri şöyle açıklıyor: “2016’da 82 gün olan stok devir hızını 2017’de 70 gün ile yönetmek istiyoruz. Bu yıla dair stok yönetimi stratejilerimizi öncelikli olarak içinde bulunduğumuz büyüme ve pazar koşullarını hesaplayarak planladık. Bununla birlikte tedarikçilerimizle yaptığımız iş birlikleri, değişen ekonomik faktörlerin etkisi, yeni mağaza açılış planı, kuvvetli performans göstergeleri ve kullandığımız raporlama sistemleri de stok planlaması üzerinde önemli etkilere sahip.” 2017 başında stoklarını detaylıca analiz ettiklerini ve stratejilerini güncellediklerini söyleyen Saat&Saat Yönetim Kurulu Başkanı Ramazan Kaya, bugüne dek kullandıkları profesyonel raporlamaları otomasyona çevireceklerini belirtiyor ve ekliyor: “Stokta 2016 başından beri yurt dışına verdiğimiz siparişleri komisyon kararıyla veriyoruz. Türkiye’de belli bir performansa ulaşmış ürünleri sürekli takip ederek satış hızına göre doğru adetlerde yurt dışına sipariş verirseniz sürekli stok kaliteniz artar. Kriz anında bile bu doğru ürüne yapacağınız müdahaleyle krizi nakite çevirmek çok kolay olur.”

TALEP TAHMİNİ ÇOK KRİTİK
Stok yönetiminde müşteri talebini doğru tahmin etmek aslında her zaman çok kritik. Ancak bu konu belirsizliklerin arttığı 2017’de daha da önemli hale geldi. Nuh Çimento Grubu CEO’su Kamil Gökhan Bozkurt, çimento sektöründeki rekabetçi koşullara dikkat çekiyor. Bozkurt, satışını doğru tahmin edebilen şirketlerin, stok yönetiminde en büyük ve en önemli unsuru başarmış sayılacağını söylerken “Zaten gerisi bu satışları doğru miktarda, doğru zamanda ve en ekonomik yollarla temine dayanıyor” diyor. Bozkurt’un dikkat çektiği talep tahmininin önemine Collezione Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Akyiğit de katılıyor. Akyiğit, artık müşteri talebini daha doğru analiz ederek daha az stokla çalıştıklarını söylüyor ve stratejide yaptıkları devrimi şöyle ifade ediyor: “2016’da yurt içi ağırlıklı yapıdan ihracat ağırlıklı yapıya geçtik. Tüm süreçleri elden geçirdik. 2017’de müşteri tercihleri moda ürünlere talebin arttığını gösterdi. Hızla eskiyen moda ürünlerin taze ve yeni olması için iş yapış biçimimizi taze moda yönetim anlayışına uygun standartlara taşıdık. Bununla beraber depo kabul süreci ve 24 saatte sevk düzenine geçtik. Depo kullanım alanımızı 180 bin metreküpten 20 bin metreküpe indirdik. 1,5 ay sonra depoya inecek malı müşterilere gösteriyoruz ve talep topluyoruz. Mal depoya gelmeden önce aslında tüm mal satılmış oluyor.” Gıda sektöründe de doğru talep tahmini çok kritik. Tamek Üretim Operasyonları Direktörü Semih Karadeniz, sezon öncesi satış planlarına göre üretim yapıldığına dikkat çekiyor. Stokta başarıyı yakalamalarının formülünün gıda tarafında satış tahminlerinin yılın başında doğru konulması olduğunu belirtiyor. Karadeniz’in bahsettiği gıda ürünleri kategorisinde, salça, domates ürünleri, konserve, közlenmiş ürünler, haşlanmış ürünler, soslar, kahvaltılıklar ve turşular bulunuyor.

YALIN ÜRETİMLE KONTROL
Yalın üretim ve tam zamanında üretim, hala stok kontrolünde en etkin yöntemler arasında yer alıyor. 2016’da mobilyada satışlar düştü, stoklar bir miktar arttı. Çilek Mobilya Yönetim Kurulu Üyesi Muzaffer Çilek, hızlı tepkiler vererek 2016 yılını sorunsuz kapattıklarını söylüyor. Çilek, büyük ölçekli modüler mobilya üretimlerde stok süresinin 60 günü geçmemesinin gerektiğine dikkat çekiyor ve şöyle anlatıyor: “Etkin talep tahmin sistemleri ve tüm satış, üretim ve tedarikçi planlama süreçlerinin entegrasyonuyla son 5 yılda stok süremizi 90 günden 35 güne düşürdük. Artık yığın üretim yerine yalın üretimle talebe yönelik üretim yapıyoruz.” Çilek, sektörde ideal stok süresinin 15-20 gün olduğunu belirtiyor ve hedeflerini şöyle açıklıyor: “Stok süresinin müşterinin her an istediği ürünü bulabilecek seviyede olması gerekir ki bu işin nirvanası 3-4 günde eve teslim. Uzun vadede çalışmalarımız bu yönde devam ediyor” diyor. Doğuş Otomotiv Yedek Parça ve Lojistik Genel Müdürü Mustafa Karabayır, sektör ortalamasının epey üzerinde olan yüzde 99 parça bulunabilirliğini sürdürmenin ana stratejileri olduğunu söylüyor. 2015’te temin süreleri ve emniyet stok seviyeleri üzerinden yaptıkları just-in-time’a (tam zamanında üretim) yönelik yalın çalışmaları sonucunda yüzde 99 bulunabilirlik hedeflerine ulaştıklarını açıklıyor.~ÜRETİM SÜRESİ KISALACAK
2017’de şirketlerin büyük çoğunluğu stok sürelerini kısaltma, yani stok devir hızlarını artırma peşinde. Bazı şirketler bu hedefe ulaşmak için üretim süresini kısaltmayı planlıyor. LC Waikiki Planlama, Strateji ve Süreç Geliştirme Direktörü Metin Pekanlar, her geçen yıl stok devrinde hızlandıklarını belirtirken 2016 sonunda stok tutma süresini 126 güne getirdiklerini belirtiyor. Pekanlar, “LC Waikiki olarak hedefimiz stok devir hızını yılda 28 güne indirmek. Bunu da üretim süresini kısaltarak gerçekleştirmeyi hedefliyoruz” diyor. Sur Çelik Kapı Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Pekgüzel, 2017’de standart ve hızlı üretime döneceklerini söylüyor ve ekliyor: “Müşterilerimize standart ürünü çok cazip fiyatlarla sunacağız. Hem ekonomik ürün talebini karşılama stratejimizi uyguluyoruz hem ürünün seri akış hızını, üretimi ve otomasyonunu hızlandırarak, stok tutma süresini azaltıyoruz.” Koçak Farma CEO’su Uzm. Dr. Hakan Koçak, 2016 yılında 60 gün olan stok sürelerini 50 güne çekmeyi hedeflediklerini söylüyor. Dr. Hakan Koçak, yaklaşımlarını şöyle açıklıyor: “Stoklar işletmelerin varlıklarını oluşturan kıymetlerden. Stok tutmanın bir maliyeti olduğu gibi, ilaç sektöründe etken madde veya bitmiş ürünün miadı da söz konusu. Stok devir hızının yüksek olması üretim ve satış sürecinin hızının göstergesi. Biz de üretimde hızlanarak stok devrinde hızlanmayı hedefliyoruz.”

RAKİPTEN HIZLI TESLİMAT
Yeni dönemde önce çıkacak stratejilerden birini de “rakiplerden hızlı teslimatla stokta hız kazanmak” oluşturuyor. İnoksan, 2017’de bu stratejiyi odağına alan şirketlerden. İnoksan Yönetim Kurulu Başkanı Vehbi Varlık, hızlı teslimat yapan, emniyet stokları iyi olan şirketlerin sipariş almada öne geçeceğini söylüyor ve şöyle devam ediyor: “İlk çeyrek için ortalamanın üzerinde yüksek stok ve hızlı teslim stratejimiz olacak. Sonraki dönemlerde ise bu stokları eriterek yılın sonunda geçen yıldan daha düşük stokta bekleme sürelerine ulaşmayı hedefliyoruz.” Otokoç Genel Müdürü Görgün Özdemir de rakiplere göre daha hızlı olmayı hedefleyen isimlerden. Özdemir, rakiplerden daha hızlı olarak yaşlanmış ve hareketsiz stoklarını eriteceklerini söylüyor. Penta Teknoloji Satış Pazarlama Direktörü Fatih Erünsal, 2017’de daha hızlı olma stratejisiyle stok performanslarını yükselteceklerini ifade ediyor.

“TEDARİKÇİLERLE OPTİMİZASYONA BAŞLADIK”
TAMER SAKA / KİBAR HOLDİNG CEO’SU
STOKLAR KONTROL ALTINDA
2017’de emtia piyasalarında artan volatilite ve finansman maliyetleri sebebiyle stoklarımızı kontrol altında tutmaya özen göstereceğiz. Stok seviyelerini bütün şirketlerimizde yönetebilmek amacıyla tedarikçilerimizi de dahil ederek optimize edecek projeler başlattık. Bunların olumlu etkilerini görmeyi planlıyoruz. Stok ve ticari borç seviyelerimizi daha etkin yönetebilmek amacıyla geçtiğimiz yıl satın alma organizasyonunu değiştirmiştik. Yeni satın alma yapımızın verimlilik ve etkinliğini artırmaya devam ederek bu kalemleri kontrol altında tutmaya devam edeceğiz.
BT YATIRIMINA DEVAM
Genelde riskli dönemlerde BT altyapı yatırımlarının kısılması yönünde bir eğilim varken biz aksine bu yatırımlara ağırlık vererek risklerimizi yönetmeyi hedefliyoruz. Şirketlerimizde ERP yatırımlarına devam edeceğiz. Yakın dönemde de şirketlerimizin stok ve alacak verileri ile bazı operasyon verileri günlük olarak takip etmemizi sağlayan bir raporlama projesi başlattık. Bu proje ile şirketlerimizin kritik kalemleri günlük bazda takip edebilecek duruma geldik. Böylelikle piyasada gerçekleşecek değişikliklerle ilgili olarak hızlı karar ve aksiyon almamızı sağlayacak bir altyapıya kavuşmuş olduk.

“DİNAMİK DEĞİŞKEN STRATEJİ UYGULUYORUZ”
HALUK YILDIZ / KASTAMONU ENTEGRE GENEL MÜDÜRÜ
TALEBE GÖRE ÜRETİM PLANI
Şirketimizin şu an stok süresi 32 gün. Stok seviyelerini yukarı çeken kaçınılmaz süreçleri de göz önünde bulundurarak stok sürelerimizi düşürmeyi önemsiyoruz. Buradaki en kritik süreç, talep tahminini doğru tespit edebilmek. Üretimin, talebe göre planlanmasının önemini farkındayız. Stok stratejimizi, dinamik değişken stok politikası uygulayarak ve ürün segmentasyonu gerçekleştirerek yeniden kurguladık. Ayrıca zaman, ürün, lokasyon, kapasite ve müşteri talebine göre de güncelledik. Böylece stok seviyeleri, düşük ya da yüksek sezon satış trendine paralel şekilde değişiyor.
ÜRÜN SEGMENTASYONU
Ürün segmentasyonu, bu stok seviyelerinin hangi ürünlere uygulanacağının kararını verirken bize yardımcı oluyor. Farklı lokasyonlarda aynı ürünün farklı satış performansı, o ürüne farklı stok stratejisi uygulamamızı gerektiriyor. Böylece ürünün bir lokasyondaki satış performansının, diğer lokasyonlarda bizi yanıltmasına izin vermiyor, stok seviyelerimizi her üründe lokasyona göre düzenliyoruz.
ÜÇGENE DİKKAT!
Stokların hangi sektörlerde hangi sürede devretmesi gerektiğini belirlemek için hammadde yani tedarikçi, ürün ve müşteri üçgenini düşünmek gerekiyor. Hammadde temininin uzun sürdüğü veya fiyatların kısa periyodlarda artma riskinin neden olacağı sektörlerde güvenli stok miktarının altına düşülmemesi gerekir. Kastamonu Entegre olarak, ideal stok devir hızımızın 2017 yılında 30 gün olmasını hedefliyoruz. Bu süre aynı zamanda sektör için kabul gören ideal süre.