Büyümeye geliyorlar

Geçmişte yabancı yöneticiler (expat) sadece Türkiye’deki çok uluslu şirketlerde görev yapardı. Çoğunlukla da genel müdürlük koltuğu, bu yabancılara teslim edilirdi. Artık durum değişti... Türkiye’deki expat nüfusunda ve profilinde gözle görülür bir değişim söz konusu. Öyle ki LC Waikiki’den Kibar Holding’e, Çelebi’den TAV’a kadar Türkiye’nin önde gelen pek çok grubunda expat’lara rastlamak mümkün. Üstelik sadece üst yönetimde değil, orta kademede de expat’lar yer alıyor. Sayılarının 15 bin civarında olması ise dikkat cekici.
Birleşmiş MiUetler’in 2011 rakamlarına göre dünyada 215 milyon kişi ana vatanı dışında yaşıyor. Bunlar arasında üniversite eğitimi almış, ortalamanın üzerinde geliri olanların sayısı ise 40 milyonu aşıyor.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.

ABD’de 3 milyon, İngiltere’de 2 milyon expat olarak tanımlanan yabancı uyruklu yönetici ve çalışan var, Ancak expat nüfusunda en önemli artış Brezilya, Çin, Singapur ve Tayland gibi yüksek büyümenin olduğu ülkelerde yaşanıyor. Çin Güvenlik Bürosu’nun rakamlarına göre ülkede göçmenler hariç 220 bin expat bulunuyor.

Türkiye’de de hızlı ekonomik büyümeyle birlikte yabancı çalışan (expat) nüfusu artıyor. Çalışma Bakanlığı’nın verileri, son 8 yılda Türkiye’de çalışmak için izin alan yabancıların sayısının 4,5 kat arttığını ortaya koyuyor, Uzmanlara göre ise Türkiye’de çalışan uzman ve yönetici seviyesindeki expat sayısı 15 bin civarında. Aileleri de hesaba katıldığında Türkiye’deki expat nüfusu 45 bini buluyor.

İZİN ALANLAR ARTTI
Mercer’ın araştırmasına göre dünyadaki mobil iş gücü ekvator eksenine doğru kayıyor. Mercer Türkiye Genel Müdürü Sibel Yücesan, “Dünyadaki iş gücü kuzeyden güneye, batıdan doğuya doğru kayıyor” diyor. Türkiye’ye batı ve kuzey ülkelerinden çalışmak için gelen expat sayısı Yücesan’ın tespitini doğruluyor. Avrupa’da yaşanan krizden dolayı pek çok yabancı yönetici ve uzman, dünyanın her yerinde olduğu gibi Türkiye’de de iş fırsatlarını araştırıyor. Çalışma Bakanlığı’nın verilerine göre 2011’de Türkiye’de 17 bine yakın yabancı çalışma izni aldı. 2012’de ise çalışma izni alan yabancı sayısı 32 bini geçti. Türkiye’nin ilk 100 şirketinde genel müdür ve yönetim kurulu üyesi düzeyinde 250 civarında expat olduğu düşünülüyor.

Ancak, bunların tamamının beyaz yakalı “expat” olarak nitelendirmek doğru olmaz. Aralarında dadılar da bulunuyor, Marmaray Projesi’nde çalışmak üzere İstanbul’da olan yabancı teknisyenler de. Futbolcular da yine aynı kapsamda. Bunlar arasında expat olarak nitelendirilecek kesimin ise 15 bin civarında olduğu öngörülüyor.~

YABANCI YÖNETİCİ NÜFUSU
Expat sayısındaki artışı iş arama sitesi Kariyer.net’e gelen yabancı CV sayısından da görmek mümkün... Yabancı uyruklu adaylar tarafından Kariyer.net’e eklenen özgeçmişlerin sayısı 2011’de yüzde 34, 2012’de ise yüzde 112 arttı. Kariyer.net Genel Müdürü Yusuf Azoz, “3 yıl önce bilgi bankamızda 23 binin üzerinde yabancı uyruklu özgeçmiş bulunurken 2011’de bu rakam 30 bin, 2012’de ise 65 bine yükseldi” diyor.

Secretcv’nin veri tabanında ise 30 binin üzerinde expat yöneticinin CV’si bulunuyor. Şirketin genel müdürü Okan Tütüncü, en çok başvurunun Bulgaristan ve Almanya’dan geldiği söylüyor. 20 yıldır Türkiye’de üst düzey yönetim danışmanlığı yapan OneWorld Consulting Türkiye Başkanı Tim Bright da her geçen gün daha fazla sayıda yabancı yöneticinin, çalışmak için Türkiye’yi tercih ettiğini söylüyor. Geçen yıl, Türkiye’de çalışmak için expat’lardan 400’ün üzerinde başvuru aldıklarını belirten Bright, “Avrupa’nın krizde olmasına karşın Türk ekonomisinin büyümeye devam etmesi expat arzını artıyor” diyor. Adecco Türkiye Operasyon Direktörü Betül Gülmez de Türkiye’deki yerli ve yabancı şirketlerde 15 bin expat’ın çalıştığını tahmin ettiklerini söylüyor.

YENİ YATIRIMLAR ETKİLİ
Önümüzdeki dönemde ise expat sayısının yeni yatırımlar ve ortaklıklarla daha da artması bekleniyor. Istanbul Expatriate Service (IES) Kurucu Ortağı Tülay Çetin, “Türkiye’deki yabancı yatırımlarda yaşanan artışa paralel olarak expat sayısı artacak” diyor. Yerli şirketlerde ise yabancı yatırımcılarla yapılan ortaklıklar expat sayısını doğrudan etkiliyor. Çelebi, TAV, Aksigorta ve Borusan Enerji, bu duruma en güzel örneklerden...

Örneğin, 5 yıl önce Çelebi’de hiç yabancı yönetici yokken, bugün satış, pazarlama ve müşteri ilişkilerinden sorumlu 2 expat yönetici bulunuyor. Aynı şekilde TAV’da da hiç expat bulunmazken, Fransızlarla yapılan ortaklık sonucu bugün şirkette 5 expat çalışıyor. Ak sigorta’da da 3 expat yönetici görev yapıyor.

Godiva’yı satın aldıktan sonra global oyuncu olma yönünde hızlı adımlar atan Yıldız Holding’de de 5 yıl önce hiç expat yönetici yokken, bugün yönetim kurulu üyesi ve başkan seviyesinde çalışan yönetici sayısı 12’ye ulaştı.
Uluslararası şirketlerin bölge merkezlerini İstanbul’a kaydırması da expat sayısını artırıyor. Türkiye’ye gelen expat’lar daha geniş bir coğrafyadan sorumlu olurken, bir sonraki görevlendirme için avantajlı konuma geliyor. 5 yıl önce Pfizer Türkiye’de hiç expat yönetici yokken İstanbul’un bölgesel yönetim merkezi olmasıyla expat sayısı 6’ya yükselmiş durumda.~

Manpower Türkiye Genel Müdürü Reha Hatipoğ-lu, “Geçmiş dönemde Dubai’ye kaptırılan yönetim merkezleri, Körfez ülkelerindeki durgunluktan dolayı yavaş yavaş İstanbul’a taşınıyor” diye konuşuyor. Avrupa’ya göre büyüyen pazarda deneyim kazanma isteği de yabancıları Türkiye’ye yönlendiriyor. Yönetim danışmanı Müge Yalçın, “Büyüyen bir ekonomi de şirket yönetmek Avrupa lılara daha keyifli geliyor” diyor.

GELİR YÜZDE 50 ETKİLENİYOR
Expat’ları Türkiye’ye çeken en önemli unsurlardan biri de ücret faktörü.. .Pozisyonu ne olursa olsun expat’lar Türkiye’de kendi ülkelerine göre daha çok kazanıyor. Ev kirası, çocuklarının okul ücretleri ve araba gibi yan haklarla expat yöneticilerin Türkiye’deki kazançları Avrupa’dakini geçiyor. Hugent Satış Direktörü Çağlan Ünal Üzümcü, “Yabancı yöneticiler kendi ülkelerinde alacakları paranın çok daha fazlasını dışarıda çalışmanın karşılığı olarak alıyor” diyor. Almanya’da orta kademe bir yönetici aylık 10 bin Euro kazanırken, Türkiye’ye

geldiğinde çocuklarının okul masrafları, ev kirası, araba gibi yan menfaatlerle gelirini en az yüzde 50 artırıyor. Pazarlama, operasyon direktörü gibi orta kademe expat yöneticiler ise Türkiye’de ayda 13 bin dolar seviyesinde kazanıyor. Yabancı teknik personellerin ücret paketleri de 5-6 bin dolar arasında değişiyor.

Randstad Türkiye Genel Müdürü Altuğ Yaka da expat başvurularında yaşanan artışın temel nedeninin ücret olduğunu düşünenlerden. “Ayrıca expat’lar için yurtdışında çalışmak ülkesine geri döndüğünde terfi sağladığından dolayı da cazibe faktörü oluşturuyor” diyor. HSBC İK Müdürü Nadire Yücetürk de ücret ve yaşam koşullarının grup içindeki expat’lar arasında Türkiye’nin cazibesini artırdığını belirtiyor. Yücetürk’e göre bunun en önemli nedeni strateji olarak expat’lara piyasa koşullarına göre rekabetçi ücret ödemelerinden kaynaklanıyor. HSBC Türkiye’de 5 yıl önce 4 olan expat sayısının 24’e çıktığını söyleyen Yücetürk, “HSBC Grup ve HSBC Türkiye olarak expat’lara piyasa koşullarına göre rekabetçi ücret paketi sunuyoruz. Ayrıca konaklama, okul, eş destek ve taşınma ödeneği gibi yan haklarımız da bulunuyor” diyor. HSBC’de expat’ların karşılaşabilecekleri zorlukları minimuma indirmek için kültürel eğitim paketleri veriliyor. yöneticilerin profili değişti.~

Türkiye’nin büyümeye ve gelişmeye devam etmesi expat nüfusunu artırırken profilini de değiştiriyor. 5 yıl önce expat nüfusu Türkiye’deki çok uluslu şirketler ve büyük holdinglerle sınırlıyken, şimdi birçok yerli şirkette yabancı yönetici ve uzman görev yapıyor.

Eskiye göre Türkiye’ye gelen expat’lardaki ikinci önemli değişiklik ise yaş. Artık expat’lar eskisi gibi sadece üst düzey rollere gelen 40 yaşın üzerindeki genel müdürlerden oluşmuyor. Türkiye’ye gelen expat’ların yaşı 30’a kadar düşüyor. Daha çok orta düzey ve uzman seviyesinde olan bu yeni expat profili tecrübe kazanmak için Türkiye’de çalışmayı tercih ediyor.

Secretcv Genel Müdürü Okan Tütüncü, “Yabancı yöneticiler orta kademede bölüm müdürü, yönetmen, uzman gibi pozisyonlarda çalışıyor. Son zamanlarda özellikle 30’lu yaşlardaki yabancı çalışanlar iş hayatında artmaya başladı” diyor. Citibank Türkiye İK Müdürü Yeşim Yıldırım da eskiye göre expat’ların daha çok orta kademede görev aldığını söylüyor. Yıldırım, değişimi “Expat çalışanlar eskiden Türkiye’ye know-how aktarmak için üst düzey pozisyonlar için gelirken, şimdi ara kademe, hatta giriş pozisyonlarında mevcut bilgi birikimden yararlanmak için geliyorlar” diyor.

Yönetim danışmanı Itır Volkan da “Eskiden Türkiye’ye büyük ölçüde üst düzey yöneticilerin geldiğini görürdük. Artık Türkiye’ye gelen yabancı çalışanların uzman seviyesinde bile olduğunu görüyoruz” diye konuşuyor.

EN ÇOK HANGİ SEKTÖRDEN?
Türkiye’de expat’lar en çok enerji, otomotiv, hazır giyim, perakende, sağlık, ilaç, inşaat ve hızlı tüketim sektörlerinde çalışıyor. Novida Genel Müdürü Işık Aydın Deliorman, bu sektörlerde yabancı yatırımcılarla yapılan ortaklıkların expat talebini artırdığını belirtiyor.

Yabancıların çalıştıkları pozisyonlar ise genellikle genel müdür, finans direktörü, pazarlama, müdürü, kalite kontrol, tedarik zincir yönetimi gibi teknik roller oluyor. Enerji gibi bazı spesifik konularda da yetişmiş yönetici azlığı yabancı çalışan talebini artırıyor. Enerji şirketlerinde doğalgaz, hidro-elektrik ve rüzgar konularında mühendis ve yönetici seviyesinde expat yönetici istihdam ediliyor. Bunlardan biri de Borusan Enerji. 5 yıl önce hiç expat çalışanı bulunmayan şirkette şu andaki hidroelektrik mühendislik müdürü Almanya’dan bulunmuş.~

Eskiden daha çok hızlı tüketim ve teknoloji şirketlerinde ağırlıklı olan expat nüfusu, bugün perakende ve hazır giyime kayıyor. Secretcv’nin araştırmasına göre Türkiye’de son dönemde en fazla expat talep eden sektörlerin başında yüzde 25 ile perakende başı çekiyor. Hga Türkiye Yönetici Ortağı Murat Ergene, özellikle perakendede hazır giyim tarafında üründen tasarım ve görsel ekiplere kadar yerli markaların expat çalışan talebinin arttığını söylüyor. Ergene, “LC Waikiki, Mavi, Koton gibi birçok ünlü hazır giyim markası ürün ve satın alma yöneticilerini expat’lardan seçiyor” diyor.

LC Waikiki’de orta ve üst seviyede 18 expat görev yapıyor. LC Waikiki gibi son dönemde expat sayısını artıran diğer gruplar arasında ise Aydınlı, Mavi ve Koton gibi büyük oyuncular bulunuyor. Bunların ürün, görsel ve tasarım ekiplerinde yabancı yönetici ve uzmanlar görev yapıyor. Aydınlı Grup Genel Müdürü Levent Özkan, Türkiye ofislerindeki yabancı yönetici sayısının 5’e çıktığını söylüyor. Türkiye’de Cacharel, US Polo markalarının temsilciliğini yapan Aydınlı’da expat yöneticiler, ağırlıklı olarak ürün ve görselden sorumlu. Türkiye’nin en hızlı büyüyen özel alışveriş sitesi Markafoni’de de kritik pozisyonlarda 4 expat yönetici görev yapıyor.

HRM Yönetim Danışmanı Elif Ejdar Özel son dönemde expat talebinde en büyük artışın tekstil ve mağazacılık tarafından geldiğini belirtiyor. Bu sektörlerde satın alma, pazarlama ve tasarımcıların expat yöneticilerden tercih edildiğini söyleyen Özel, “Özellikle uluslararası arenada rekabet etmek isteyen Türk firmaları yurtdışından yabancı çalışan transfer ediyor” diyor.

YÜCEL KARADAĞ / KİBAR HOLDİNG
İNSAN KAYNAKLARI BÖLÜM BAŞKANI"5 YILDA 48'E YÜKSELDİ"
BÜYÜK DEĞİŞİM
Kibar Holding bünyesindeki grup şirketlerimizde 5 yıl önce 26 expat çalışanımız bulunurken bu yıl bu sayı 48’e yükseldi. Expat çalışanlarımızın 34’ü üst düzey yönetici. Geri kalanını ise orta kademe ve uzman seviyesindekiler oluşturuyor. Expat çalışanlarımız ağırlıklı olarak Posco Assan gibi yabancı ortaklıklı şirketlerimizde görev yapıyor.
HER YIL 20 BAŞVURU
Üretim yapan bir grup olduğumuz için ağırlıklı olarak mühendislerden başvuru alıyoruz. Her yıl Kibar Holding bünyesindeki grup şirketlerimizde çalışmak üzere ortalama 20 expat başvurusu geliyor. Global pazardaki güçlü yapımızın bir sonucu olarak yurtdışından gelen iş başvuruları artıyor. Bu durumda yurtdışında yaptığımız yatırımlarımızın da etkisi var.

EDWARD DAVID SOUTHALL / LC WAIKIKI İNSAN KAYNAKLARI KOORDİNATÖRÜ
"YURTDIŞINDAN YILDA 400 BAŞVURU ALIYORUZ"
RÜYA FIRSAT
15 yıl önce LC Waikiki Türkiye’ye çalışmaya geldim. O dönem LC Waikiki çok küçük bir firmaydı, ancak Mustafa Küçük şirketin gelecek vadettiği konusunda beni ikna etti. Benim için rüyalarımdaki iş fırsatıydı, çünkü hiç yoktan yepyeni bir oluşumun başlangıcında yer alma durumu vardı.~
YENİ YAPIYI KURDU
O dönem LC Waikiki’nin sattığı ürünlerin çoğunluğu markanın Türkiye’deki fabrikalarında kendi üretimi olan ürünlerdi. Bunların çok azı yurtdışında yapılıyordu ve yurtdışından neredeyse hiçbir alım yapılmıyordu. Ben de LC Waikiki’nin ürün tedarik sistemini kurmak için Bangladeş’teki operasyonun kurulma aşamasında 2 yılımı Bangladeş’te geçirdim. Daha sonra tekrar Türkiye’ye, LC Waikiki'ye döndüm.
18 EXPAT VAR
LC Waikiki’de bugün expat olarak 18 kişi çalışıyor. 5 yıl önce bu sayı sadece 4 kişiden ibaretti. Global oyuncu olma stratejimizin bir parçası olarak şirketimizdeki expat çalışanlarımızın sayısı arttı. Her yıl, yurtdışından yabancı profesyonellerden ortalama 400 civarında iş başvurusu alıyoruz. Expat çalışanlarımızdan 6 tanesi üst, 3 tanesi orta düzey, 9 tanesi ise uzman seviyesinde çalışıyor.

UFUK ÖZDEMİR / AKSİGORTA İK MÜDÜRÜ
"TÜRKİYE'DE DEĞERLİ DENEYİM KAZANMAYA GELİYORLAR"
3 EXPAT VAR
Aksigorta 2011 yılında Sabancı Holding ve Ageas’ın işbirliğiyle uluslararası bir şirket kimliği kazandı. Bu ortaklıkla birlikte geçen yıldan itibaren 3 expat yönetici şirketimizde çalışmaya başladı. 5 yıl önce yabancı ortaklı bir sermayemiz olmadığından şirketimizde expat’imiz bulunmuyordu.
PROJELER ÖNE ÇIKIYOR
Geçmiş yıllarda expat’lar çoğunlukla üst düzey yönetici konumunda Türkiye'ye geliyordu. Son yıllarda ise orta kademe ve farklı projelerdeki pozisyonlarda Türkiye’ye gelen expat sayısı artıyor.
TÜRKİYE ROL MODEL
Geçmişte expat yöneticiler genellikle iş yapış şekilleri ve dünya çapında deneyimiedikieri ‘en iyi uygulamalar’ ile Türkiye’deki şirketlere tecrübelerini getirirdi. Bugün ise Türkiye’deki birçok şirket başarı hikayeleriyle yurtdışından gelen expat’lara kendi deneyimlerini aktarıyor.