Frene basmıyoruz

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Tüpraş, Capital500 araştırmasına göre Türkiye’nin en büyük özel şirketi. Tüpraş Genel Müdürü İBRAHİM YELMENOĞLU, 2020 sonuna kadar 855 milyon TL yatırım yapmayı hedeflediklerini söylüyor. “Herkesin aksine frene basmıyoruz” diyen ve her krizin içinde fırsatlar barındırdığını anlatan Yelmenoğlu, yatırımlara devam edeceklerini belirtiyor. “Kriz ortamını fırsata dönüştürmek lazım” diye konuşuyor.

İbrahim Yelmenoğlu, Türkiye’nin en büyük şirketi Tüpraş’ın 5 yıldır kaptan koltuğunda oturuyor. Pandemi nedeniyle bu yıl ilk çeyrekte ciro ve kârlılıklarının olumsuz etkilendiğini, 2020 hedeflerini revize ettiklerini söylüyor. En önemli hedefinin, Tüpraş’ı güvenli şekilde kriz ortamından çıkarmak olduğunu belirtiyor. Kriz dönemlerinde frene basan pek çok şirketin aksine yatırıma devam edeceklerini söylüyor. 2020 sonuna kadar 855 milyon TL yatırım hedeflediklerini belirten yönetici, “Frene basmıyoruz. Krizin getirdiği fırsatları değerlendireceğiz” diyor. Yatırıma devam edeceklerini söyleyen Yelmenoğlu, finansal riskleri yönetmek için nakit yönetimine odaklandıklarını anlatıyor ve “Bu dönemde kâr etmekten daha önemlisi borçlarınızı ve alacaklarınızı yönetebilmek” diyor. “Krizde nakit kraldır” diyen Tüpraş Genel Müdürü İbrahim Yelmenoğlu’na yeni yatırım planlarını, finansal riskleri nasıl yönettiğini ve gelecek döneme ilişkin beklentilerini sorduk: 

 Geçen yıl nasıl geçti? 

 2019, ticaret savaşlarının etkisiyle küresel ekonominin öngörülenin altında büyüdüğü bir yıl oldu. Buna karşın talep artışının iki katını aşan yeni rafinaj kapasitesi devreye girdi. Biz de bu dönemde sektörde ve kârlılıklarda yaşanan tüm olumsuz gelişmelere karşın finansal riskleri disiplinli ve dinamik bir anlayışla yönettik. İşletme sermayemizi ve sağlam bilanço yapımızı koruduk. Ciromuzu 89,6 milyar TL’ye yükselttik. 

 Ne kadar yatırım yaptınız? 

 2019’da rafinaj faaliyetlerimize yaklaşık 890 milyon TL yatırım yaptık. Toplam yatırımımızsa yaklaşık 1,4 milyar TL’ye ulaştı. 

Pandemiden nasıl etkilendiniz?

Pandemi petrol ürünleri talebinde 2008 finansal krizi dahil daha önceki hiçbir dönemde görmediğimiz tarihi düşüşe yol açtı. Bu büyük düşüşün etkisiyle oluşan stok zararı nedeniyle 2020 ilk çeyrek ciromuz ve kârlılığımız olumsuz etkilendi. Yüzde 84,6’lık kapasite kullanımıyla 6 milyon ton üretim yaptık. 4,6 milyon tonu yurt içinde olmak üzere toplam 6,2 milyon ton ürün satışı gerçekleştirdik. Yılın ilk çeyreğinde ciromuz 16,9 milyar TL olarak gerçekleşti. 

Kriz dönemini nasıl yönetiyorsunuz? Hangi konulara odaklanıyorsunuz?

 Her zaman birinci önceliğimiz çalışanlarımızın sağlığı ve emniyeti. Ama mali açıdan değerlendirecek olursak maliyetlerimizin önemli bir kısmını enerji oluşturuyor ve kullandığımız doğal gazı ancak enerji tasarrufu projeleriyle azaltabiliyoruz. Geçen yıl modernizasyon ve enerji verimliliği projelerine 320 milyon TL yatırım yaptık. Yaptığımız bu çalışmalarla rafinerilerimizde 2018’de 99,1 olan enerji yoğunluk endeksimiz, 2019’da 98,4’e düştü. Ortalamanın altında enerji tüketerek iyi performans gösterdik. Bu yıl ise enerji yoğunluğu endeksini daha da düşürmek için yeni projelerimiz var. Bugüne kadar enerji tasarrufunda çok önemli mesafe kaydettik. Tüpraş’ı özelleştirmeden aldığımızda enerji yoğunluk endeksi 130’lardaydı. Bugün enerji yoğunluğunda 100’ün altına geldik. Şimdi bunu daha fazla düşürmek ve kısa vadede 90’lar seviyesine gelmek istiyoruz. En önemli amacımız, enerji verimliliğinde dünyanın en iyi rafinerileri arasına girmek. Bu nedenle enerji verimliliği ve tasarrufu projelerimiz birinci odağım. 

Ajandanızda başka neler var? 

 En önemli operasyonel giderlerimizden biri lojistik. Ankara’daki demiryolu sinyalizasyon çalışmalarının tamamlanmamış olması nedeniyle demiryolu şirketimizde hedeflediğimiz optimizasyon ve tasarrufa ulaşamıyoruz. Şu anda demiryolu şirketimiz normal mesafenin 2,5 katı yolu kat etmek zorunda. Bu da maliyetlerimizi azaltmamıza ve sefer sayılarımızı istediğimiz sayıda artırmamıza izin vermiyor. Odaklandığım üçüncü konu ise dijitalleşme. Rafinerilerimizde her gün 650 milyon satır veri üretiliyor. Bunların işlenip anlamlandırılması konusunda çalışıyoruz. İTÜ ve ODTÜ’de iki ayrı analitik ofis kurduk. Amacımız dünyanın en iyi veri analitik birimine sahip rafinerilerinden birine sahip olmak. Koç Topluluğu’na da bu anlamda öncülük etmek istiyoruz. 

Buradan çıkan projeler oldu mu?

 Veri analitik merkezlerimizde inanılmaz sayıda proje üretiyoruz. Geçen yıl sadece bu merkezlerimizde hayata geçirdiğimiz iki projeyle şirketimize yaklaşık 10 milyon dolar tasarruf sağladık. Bu projeler hayata geçirildikçe veri analitiği rafinerilerimiz için çok önemli bir konu olmaya devam edecek. Gündemimizin önemli bir kısmını sürdürülebilirlik faaliyetleri oluşturuyor. Bu konudaki en önemli hedeflerimizden biri enerji üretimimizi çe��itlendirmek. Buna rüzgar, güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarıyla bioyakıt gibi alternatif yakıtlar dahil. Bu alanlardaki her türlü gelişmeyi çok yakından takip ediyoruz ve bunlarla ilgili proje üretiyoruz. 

 Kesinleşen proje var mı? 

 Şu anda kesinleşen proje yok. Yatırımların ekonomik dönüşü çok önemli. Ancak yakın zamanda rüzgar ve güneş enerjisiyle ilgili güzel haberlerimiz olabilir. 

 Şu anda akaryakıt ürünlerine talep nasıl? 

 Maalesef pandemi hem dünyada hem ülkemizde tüketim alışkanlıklarını derinden etkiledi. İlk kriz döneminde başta jet yakıtlarında olmak üzere çok ciddi talep düşüşü gördük. Jet yakıt talebindeki düşüş yüzde 70- 80’leri buldu. Biz de bu dönemde mümkün olduğu kadar üretim optimizasyonu içinde jet yakıt üretim oranlarımızı düşürdük. Jet yakıtı yerine motorin ve benzin üretmeye başladık. Ancak nisan ve mayıs aylarında benzin ve dizel yakıt talebinde yüzde 40’lar seviyesinde düşüşler oldu. Tabii bu durum satışlarımızı etkiledi ve satışlarımızda düşüşler meydana geldi. 

 Bu yıla ilişkin tahmininiz nedir? 

 Pandemiyle ilgili ikinci bir dalga olmazsa dünya genelinde 2020’nin yüzde 10 civarında talep düşüşüyle sonlanacağını bekliyoruz. İkinci bir dalga olursa bu rakamlar daha da büyük olur.

Pandemi öncesi döneme dönüş ne zaman olur? 

 İptal edilen ve durdurulan uçuşlar kısmen açılmaya başladı. Ancak yüzde 70’leri bulan jet yakıtı talep kaybının, uluslararası uçuşlara karşı değişen tüketici alışkanlıkları da göz önüne alındığında yakın zamanda toparlanması biraz güç. Motorin ve benzinde talebin eskiye dönüşü 2021’de ancak gerçekleşir. Jet yakıtında ise eskiye dönüş 2022 ve 2023’ü bulur. 

Finansal riskleri nasıl yönetiyorsunuz?

 Kriz dönemlerinde nakit kraldır. Bu dönemde kâr etmekten daha önemlisi borçlarınızı ve alacaklarınızı özetle bilançonuzu yönetebilmek. Biz de özellikle nakit durumumuzu güçlendirmek amacıyla mevcut kredilerimizi daha uzun vadeli olanlarla yapılandırdık. Ayrıca uzun vadeli yeni krediler bulduk. Koç Topluluğu’nun risk politikaları çerçevesinde döviz pozisyonlarımızı yönettik. Döviz açığı taşımıyoruz, cari oranlarımız belli seviyenin üzerinde. Sonuçta nakdimizi, likiditemizi yönetmek bizim için çok önemliydi, bunu çok başarılı şekilde yönettik. 

 Salgın hedeflerinizden nasıl bir sapmaya neden oldu? 

 COVID-19 salgının hız kazandığı nisan ayı içerisinde başta jet yakıtı olmak üzere akaryakıt ürünlerinin talebinde görülebilecek değişimleri göz önüne alarak 2020 için öngördüğümüz toplam üretim beklentimizi 28 milyondan yaklaşık 24 milyon tona, toplam satış beklentimizi ise 29 milyondan yaklaşık 25 milyon tona revize ettik. Revize edilen üretim planımız çerçevesinde İzmir rafinerimizde mayıs ve haziran aylarında üretime ara verdik. Normalleşme süreciyle İzmir rafinerimizdeki üretim faaliyetlerimizi temmuzda kademeli olarak devreye aldık. Tüm yıl için kapasite kullanım oranı öngörümüz yüzde 80-85 seviyesinde. 

Türkiye’nin en büyük şirketinin CEO’su olarak en büyük hedefiniz nedir?

 Böyle dönemlerde en büyük hedef, gemiyi sağ salim güvenli limanlara ulaştırabilmek. Bu nedenle birinci önceliğim Tüpraş’ı güvenli bir şekilde bu kriz ortamından çıkarmak. Sadece güvenli bir şekilde kriz ortamından çıkarmak yetmiyor aynı zamanda bu dönemden değişerek ve dönüşerek çıkmak gerekiyor. Belki kriz ortamını fırsata dönüştürmek gerekiyor. Özellikle böyle dönemlerde başkalarının yapmadığı, düşünmediği yatırımları düşünerek adımları atmak lazım. Bu dönemde pek çok şirket, yatırımları durdurup frene bastı. Bizse tam tersini yapıyoruz. Yatırımlarda frene basmıyoruz, çünkü her kriz içinde fırsatları barındırıyor. Bu anlayışla yatırımlarımızı devam ettiriyoruz.

 Kriz ortamını nasıl fırsata dönüştüreceksiniz? 

 Bu yıl 855 milyon TL yatırım hedefimiz var. Bu, çok ciddi bir rakam. Özelleştirmeden sonra 15 yılda yaptığımız toplam yatırım tutarı yaklaşık 6,9 milyar dolara gelmiş olacak. Bugünkü kurla Tüpraş’a yaklaşık 45-50 milyar TL yatırım yapmış olacağız. Halihazırda devam eden yatırımlarımıza devam edeceğiz. 

 Bu projeler hangi alanda? 

 Rafineriyle ilgili olacak. Ancak enerjide hiçbir zaman yan sektörleri ve yeni alternatif yakıtları es geçmiyoruz. Sürekli olarak bunlarla ilgili çalışıyoruz. Uzun vadeli değerlendirdiğimizde, gelecekte ortaya çıkabilecek her türlü farklı yakıt ihtiyacını karşılamanın Tüpraş’ın engin tecrübesiyle uyumlu faaliyetler olacağını düşünüyoruz. Bu nedenle alternatif yakıtları, bu yakıtların üretimini sağlayacak teknolojileri ve bu süreçlerde oluşabilecek değer zincirlerini de sürekli olarak yakından izliyoruz. 

 Star rafinerisinden kaynaklanan rekabet nasıl etkiliyor? 

 Yeni rafineri özellikle motorine yönelik rekabet getirdi. Ancak biz yıllardır ithalatla rekabet eden bir şirket olarak Star’la da sağlıklı bir rekabet yaşadığımızı düşünüyorum. 

 Tüpraş ne zaman kârlılığını ve büyümesini artıracak? 

 Emtia sektöründe faaliyet gösteren bir şirket olarak kârlılığımız ham petrol maliyetlerinden ürün fiyatlarına, operasyonel performanstan finansal gelişmelere kadar pek çok değişkenin dinamik bileşiminden etkilenebiliyor. Pandemi sürecinin getirdiği dinamikler de belirsizlik unsuru olarak öne çıkıyor. Bu faktörlerin etkisinin azalması ve piyasalardaki normalleşme sürecinin hızlanması kârlılığımızı olumlu yönde etkileyecek.