Şirket Doktoru

500 BÜYÜK AİLE ŞİRKETİNDE DİKKAT ÇEKEN GELİŞMELER
University of St. Gallen bünyesindeki The Global Family Business Index’in yeni araştırması yakın zamanda yayınlandı. Dünyanın En Büyük 500 Aile Şirketi’ni analiz edip, önemli sonuçlar çıkaran bu araştırmaya göre, 500 Büyük Aile Şirketi tam 20 milyon kişiye (2013 rakamı) istihdam yaratıyor. Dünyanın 500 büyük şirketi listesindekilerin yarattığı istihdam ise 26.4 milyonu buluyor. En büyük aile şirketi olan Walmart tek başına 2 milyon kişiye istihdam yaratıyor. Bu önemli araştırmadan çıkan diğer kritik mesajları ise şöyle toparladım: 
1. 500 büyük aile şirketi 2013 yılında toplam 6.5 trilyon dolarlık ciroya ulaştı. Bu, 500 büyük şirketin neredeyse yarısı kadardı.
2. Bu aile şirketlerinin yüzde 44’ü “4’üncü” ya da daha eski kuşağa geçmiş durumda… Aralarında Japon Takenaka Corporation ve İsveçli Merck gibi 1600’lerde kurulanlar da var. 1700’lerde faaliyete başlamış olan şirket sayısı ise 6.
3. Global Aile 500 araştırmasındaki şirketlerin 235’inin merkezi Batı Avrupa’da yer alıyor. Bunlardan 94’ü Almanya, 31’i İtalya ve 28’i de Fransa’da kurulu… 500 arasında en büyük payı ise 153 şirket ile Amerika alıyor.
4. Büyük şirketlerin yüzde 90’ı geniş anlamda toptan ve perakende ticarette faaliyet gösteriyor. 500 içinde 75 holding, 75 tüketici ürünleri ve 12 teknoloji şirketi var. Banka sayısı ise 11 olarak hesaplanıyor. 
5. 500 şirketten 260’ı borsada işlem görüyor, kalanların tamamında hisseler yüzde 100 ailelere ait. 
6. En büyük 10 büyük ailenin yıllık cirosu 1.74 trilyon doları buluyor. Bu büyüklüğü bir ülke olarak değerlendirseydik, dünyanın 12’inci ekonomisi olurdu. 7. Büyükler arasında sadece 11 banka var, ancak çok sayıda fon yönetim şirketi (34) bulunuyor. Bir başka dikkat çeken sektör ise Volkswagen, BMW, Ford ve Peugeot gibi temsilcilerin yer aldığı otomotiv… 
SEKTÖRLERİN 115 YILLIK MÜTHİŞ EVRİMİ İçinde bulunduğumuz dönemde yaşanan gelişmeleri anlamak ve geleceğe yönelik sağlıklı tahminler yapmak için, geçmişteki “sektörel geçişleri” iyi okumak gerektiğine inanırım. Ulaştırma işinin posta arabacısı işletmeciliğinden demiryollarına, gemi işletmeciliğinden havayollarına evrimleşmesine bütün evrelere iyi bakmakta yarar var. Böylece sektörlerin nereden gelip nereye gittiği, gelecekte nerelere evrilebileceğini görmek daha kolay olabilir. London Business School’dan Elroy Dimson, Paul Marsh ve Mike Staunton, “Industries: Their Rise and Fall” adlı çalışmalarında bu konuyu çok başarılı bir şekilde ele alıyorlar. İngiltere ve ABD’de borsada işlem gören şirketleri 1900 ve 2015 yılları için karşılaştırmalı analiz eden araştırmacılar, lokomotif sektörlerden piyasa getirilerine kadar çeşitli alanlarda önemli sonuçlara ulaşıyorlar. Ben bunlardan sektörlerdeki değişimi öne çıkaran mesajlara dikkat çekmek istedim. Bu verilerle 115 yılda lokomotif şirket ve sektörleri, onlardaki dramatik değişiklikleri anlamak da mümkün olacak: 
1. 1900’lü yılların başında egemen sektörler demiryolları şirketleriydi. İngiltere’de borsadaki şirketlerin yüzde 50’sini, ABD’de ise yüzde 63’ünü bu sektörün şirketleri oluşturuyordu. 2015 itibariyle ABD’de yüzde 1, İngiltere’de ise yüzde 0 paya sahipler. 
2. 1900 yılında ABD’deki borsa şirketlerinin değerini oluşturan sektörlerin yüzde 80’i ya kayboldu ya da çok küçük paylara sahip hale geldi. Bu oran İngiltere’de yüzde 65 düzeyinde… düşüşteki sektörler sadece demiryolu ile sınırlı değil. Tekstil, kömür, demir çelik gibi geleneksel sektörleri de kapsıyor ve bunların tamamı gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere taşındı, oralarda yoğunlaştı. 
3. 1900 ve 2015’de etkin sektörler arasındaki en önemli benzerlik ise sigorta ile bankacılığın önemi… Aynı şekilde gıda, içecek, tütün ve su/elektrik şirketleri de önemlerini koruyorlar. 
4. Bazı sektörler ise ürünler/teknolojiler değişse de varlıklarını koruyorlar. Örneğin, telegraf… O yıllardaki telegraf şirketlerinin yerini akıllı telefon şirketleri aldı. İkisi de dönemin teknolojisini ifade ediyor. 1900’da telegraf, 2015’de akılı telefonlar son teknolojiyi ifade ediyor. Ulaştırmanın durumu da benzerlik gösteriyor. Gemi işletmeleri ve limancılık, o dönemin gözde ulaştırma sektörüydü. Şimdi ise havacılık, otobüs ve kamyon taşımacılığı öne çıkıyor. 
5. 1900’lü yılların en büyük şirketleri arasında, bugün çok marjinal olan “mum üreticiliği” ve “kibrit” üreticiliği de vardı. Şimdi ise kibrit üretimin büyük ülkeler çoktan terk etti, Türkiye’de bile büyük üreticiler taşındı ya da kapandı. Mum ise küçük çaplı bir işe dönüştü. 
6. 1900’lü yıllardaki sektörler nasıl şimdi yok olduysa, ondan önceki yüzyıllarda “bozucu inovasyon” şeklinde ortaya çıkan şirketler de 20’inci yüzyılın başında yok oldu. Örneğin, 1800’lerde buhar makineleri, tekstil makineleri gibi buluşlar ortaya çıktı. Ardından bunların başka şehirlere taşınması gündeme gelince, nehirler üzerinden taşımaya olanak sağlayan “kanallar” inşa edildi. Bununla birlikte yeni şirketler ortaya çıktı. 1824 yılında Londra Borsası’nda 62 kanal şirketinin kote olması da bunu gösteriyordu. 
7. Ancak İngiltere içinde demiryolları ağının kurulmasıyla birlikte bu kez “kanal” şirketleri zorlanmaya başladı. Örneğin bir kanal şirketinin hisseleri sadece 3 ay içinde yüzde 70 değer kaybetti. Çünkü, demiryolları hem daha hızlı hem de 60 kat daha etkin idi. Bu kez “kanal” şirketi patlamasının yerine “demir yolu çılgınlığı” aldı ve kurulan şirket sayısı 1846’da 272’ye yükseldi. Sonraki yıllarda demiryolları karayolu yatırımından, ardından ikisi birden havayolundaki gelişmelerden olumsuz etkilendi. 

AİLELERİN GENÇ BİREYLERİNE ÖZEL KULÜP Türkiye’nin önde gelen ailelerinin genç bireylerini buluşturduğum NextGenClub’a ilgi artıyor. Biliyorsunuz, bu oluşumda, Türkiye’nin büyük gruplarının yanı sıra Anadolu’nun aile şirketlerinin bireylerini bir araya getiriyorum. Yakında yeni projeleri sizlerle paylaşacağım. Bu konudaki en yeni haberim ise www.nextgenclub.net adlı site olacak. Yayına başladı. Sizlerin görüş ve önerilerini bekliyorum. Ayrıca eğer aile şirketi bireyiyseniz, lütfen bana yazın.