Şirketlerin ömrü kısalıyor mu?

ABD’de bugün yılda 500 bine yakın şirket kuruluyor. Türkiye’de son yıllarda kurulan şirket sayısı, 50 binlerin üzerinde seyrediyor. 1960’larda ABD’de bizim bugünkü düzeyimizde şirket kurulurken rakam Türkiye'de binler düzeyinde kalıyordu.

Girişimciliğin ve doğal olarak rekabetin az olduğu dönemlerde şirketler için “yaşamda kalma umudu” çok yüksekti. Şimdiki gibi her şeyden çok yoktu, sadece şampuan pazarı için 390 marka yarışmıyordu.

Şimdi ise hem rekabet artıyor hem yeni iş modelleri ile teknoloji kaynaklı yeni işler oluşuyor. Hıza ve değişime ayak uyduramayan şirketlerin yok olma ya da başka şirketler tarafından satın alınma oranı da artıyor. Bu eğilim hızlanacak ve gelecek 10 yılda kendini daha fazla hissettirecek.

Innosight’ın kıdemli danışmanlarından ve “Yaratıcı Yıkıcılık” (Creative Destruction) kitabının yazarı Richard N. Foster’ın saptamaları, bu müthiş değişim konusunda önemli mesajlar veriyor. Foster’ın araştırmasında dikkatimi çekenler şöyle:

1.    ABD’de S&P 500 Endeksi’ndeki şirketlerin ortalama yaşam süresi, 1958 yılında 61 yıldı. 1980’lerde 25’e geriledi.

2.    Performansları, batma ya da başka şirketler tarafından satın alınma nedeniyle çok sayıda şirket, S&P500 Endeksi'nden düşüyor. Her 2 haftada 1 şirket, bu endekse veda ediyor. Son 4 yılda veda edenler arasında Kodak,

Radio Shack, Bearn Stearns, Circuit City, Maytag ve Sears gibi şirketler var. Sadece 2011 yılında 23 şirketin çıkarılması tablonun ciddiyetini ortaya koyuyor.

3.    Geçen 10 yılda S&P 500'deki şirketlerin 250'si çıkarıldı, yerlerini yenileri aldı. Çıkanlardan önemli bir bölümü, artık hayatlarına devam etmiyor.

4.    Foster’e göre 2027 yılına gelindiğinde S&P 500'de bugün yer alan şirketlerin yüzde 75'i yenilenmiş, yerlerine yenileri gelmiş olacak.

5.    Şirketlerin bu şekilde kısa ömürlü olmasının arkasında 3 önemli gerekçe var:

?    Etkin/verimli olmayan yönetim/operasyon

?    Müşteri ihtiyaçlarını kapsayan yeni işlere girememek

?    Ana işler dışındaki işleri satma ya da kapatmak konusunda geç kalmak.

6.    Foster, uzun ömürlü şirket yaratmanın yolunun, “yıkıcı yaratıcılıktan” geçtiğini, bunun için de “yaratıcılık, iyi yönetim ve müşteriyi anlamak” gerektiğine dikkat çekiyor. Burada müşteriye daha fazlasını vermek, daha çok inovasyon yapmak için gıda işlerini satan P&G'nin stratejisine dikkat çekiyor: “İnovasyon için gerekli sermayeyi bu yolla yaptılar.”

7.    P&G gibi uzun ömürlü şirketlerin yolundan gitmek isteyenlere ise kendinize şu 3 soruyu yöneltin önerisinde bulunuyor Foster:

?    İşlerimiz dünya standardında yönetiliyor mu?

?    Değişime ne kadar hızlı ayak uydurabiliyoruz, sektörün önünde miyiz?

?    Şirketin kontrol/risk sistemi etkin mi?

Foster'ın yaptığı araştırmayı Türkiye'de, Borsa İstanbul’a da uyarlamak lazım. 1986 yılından bu yana endekse kaç şirket girdi, bunlardan ne kadarı düşük performans, ne kadarı batış nedeniyle çıkarıldı? ABD'deki kadar yüksek olmasa bile artan bir eğilim vardır diye düşünüyorum.

Borsa bir yana... Türkiye'de şirket sayısı artıyor, yabancı şirketler piyasaya giriyor. Bunlar ve ABD'dekileri etkileyen diğer kriterler bizde de şirket ömrünü düşürecek. Bunu görüp önlemi şimdiden almakta yarar var.