Yaratıcı büyüme

TÜRKİYE'DE YARATICI EKONOMİLER bugün 8 milyar doları aşan bir ekonomik büyüklüğe sahip. Reklamcılık, mimarlık, tasarım, sanat, sahne sanatları, film, müzik, yayıncılık ve medyanın oluşturduğu yaratıcı ekonomi dünyada gelişmiş ekonomilerin büyümesinde de can kurtaran görevinde. Türkiye'de de geleneksel sanayi alanlarından hızlı büyüyor. Öyle ki 2015'e kadar REKLAM, YAYINCILIK ve YAZILIM sektörlerinin yüzde 15'lerde büyümesi bekleniyor. YaratıcjiMHomi Almanya'da 1 milyonu aşkın kişiye, Türkiye'de ise 160 bini aşkın nitelikli  insana istihdam sağlıyor. Birleşmiş Milletler raporuna göre ise TUkiye GSMH'sinin yüzde 8 İLA 10'u yaratıcı ekonomi etkinliklerinden oluşur. YARATICI EKONOMİ" KAVRAMINI 2001 yılın da ilk ortaya atan John Howkins oldu. Aynı adlı kitabında Howkins, "Bugün başarının kaynağı para ya da makineler değil yeni fikirler... Aynı zamanda yaratıcı ekonomi, kişisel tatmini de en iyi şekilde sağlıyor. Yaratıcı ekonomi beraberinde yaratıcı ve kültürel sektörler, yaratıcı şehirler ve yaratıcı insanlar üzerine fikirler doğuruyor" diyordu. Bugün gelişmiş ülkeler yaratıcı ekonomiyi ayrı bir sektör olarak istatistiklerine yansıtmaya başladı. Yaratıcı ekonomiyi oluşturan müzik, kitap yayıncılığı, sanat, sinema ve sahne sanatları, radyo-televizyon, basın, reklam, tasarım, yazılım ile oyun alanları sürekli mercek altında tutuluyor. Üç yıl önce bu alanları, yaratıcı ekonomi adı altında toplayan ve ekonomideki etkilerini ölçmeye başlayan ülkelerden biri de Almanya...
Bu ülkede yaratıcı ekonominin oluşturduğu büyüklük, 60 milyar Euro'ya yaklaşıyor. Bir milyondan fazla kişi bu alanda istihdam ediliyor. Avrupa Birliği geneli içinde yaratıcı ekonomilerin çok ciddi bir rolü var. Öyle ki AB'nin toplam ekonomisi içinde 500 milyar Euro'luk büyüklükle yüzde 3 gibi bir gelir yaratıyor. AB genelinde yaratıcı ekonomi alanlarında çalışan sayısı 6 milyona yaklaşıyor. Yaratıcı ekonomi sadece gelişmiş ülkeler için değil daha az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için de büyümede en önemli unsur. UNDP ve BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) geçtiğimiz yıl yaratıcı ekonomilere yönelik bir rapor hazırladı. Raporda, Afrika ve Asya'daki moda sektöründen, Meksika ve Brezilya'daki dizi filmlere, Hindistan'daki sinema sektöründen Jamaika'daki reggae müziğine ve Brezilya ile Karayipler'deki karnavallara kadar 40'ı aşkın somut örnekle yaratıcı ekonominin artıları ortaya konuluyor. Örneğin Nijerya, ABD ve Hindistan'ın ardından dünyadaki en büyük üçüncü film sektörünü kurmayı başardı. Ülke, yaratıcı ekonominin alt dallarından sinemayla 2,75 milyar dolarlık bir endüstri oluşturdu.

Türkiye'de yaratıcı ekonomi
8,2 milyar dolar büyüklüğünde
TÜRKİYE'DE 8 MİLYAR DOLAR
Türkiye'de "yaratıcı ekonomi" adı altında bir sektör ayrımı henüz yapılmış değil. Ancak, yaratıcı ekonomiyi oluşturan sektörler, başta reklamcılık, yazılım, medya ve yayıncılık olarak belli büyüklüklere ulaşmış durumda. Bu alanlarda 2010 yılı büyüklüklerinin bir kısmı tahmini olsa da, yaratıcı ekonominin 2010 yılı büyüklüğü 8,2 milyar dolara ulaşıyor. ~
Manchester Üniversitesi İşletme Yüksekokulu ve Bankacılık Dalı Öğretim Görevlisi Prof. İsmail Ertürk, "Yaratıcı ekonomiyi ölçmek çok kolay değil" diyor ve ekliyor: "Birleşmiş Milletler'in UNCTAD örgütünün 2010 yılında yayımladığı rapora göre Türkiye GSMH'sinin yaklaşık yüzde 8 ila 10'u, yaratıcı ekonomi dediğimiz etkinliklerden oluşuyor. Bu dünyadaki orana yakın." Bu rakamın en önemli kalemini oluşturan reklamcılık alanında Reklamcılar Derneği Yönetim Kurulu Başkanı ve Ogilvy Türkiye Ülke Başkanı Aytül Özkan, "Yaratıcı endüstriler için çalışma aşamasına geldiysek, bunun ardında reklam sektörü olarak ulaştığımız büyüklük yatıyor. 2010 yıl sonunda 3,2 milyar dolarlık bir reklam pastasından söz edebiliriz" yorumunda bulunuyor. Yazılım alanı da 1,7 milyar dolarlık büyüklüğüyleyaratıcı ekonominin can damarlarından birini oluşturuyor. 2011 yılında pazarın 2 milyar doları geçeceği öngörülüyor. Yazılım Sanayicileri Derneği (YASAD) Başkanı Şerif Beykoz'a göre, sektör 5 yıl öncesine göre ciddi büyüme gösteriyor, 2010'da 50'den fazla ülkeye 200 milyon doların üstünde ihracat gerçekleşmiş durumda. Yaratıcı ekonominin alt alanlarında kayıt dışılık göze çarpıyor. Yayımcı Meslek Birlikleri Federasyonu (YAYFED) Başkanı ve Zambak Yayınları Genel Müdürü Bayram Murat, "Türkiye'de legal olarak basılan kitap sayısını bandrol rakamları belirliyor. Bir de korsan yayınlar mevcut. Tahminime göre reel pazarla korsan yayınların büyüklüğü aynı. Legal pazar 1 milyar dolardır, korsanla bu 2 milyar dolara çıkıyor" diyor.

DAHA HIZLI BÜYÜYOR
Yaratıcı ekonomi, küresel krize rağmen büyüme gösteren endüstrilerin başında geliyor. UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development) yani Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı'nın "Yaratıcı ekonomi 2010" raporuna göre, yaratıcılık ve kültür bağlantılı sektörler, krizlere daha dayanıklı. Öyle ki, yaratıcılık merkezli sektörlerin dünya çapındaki ihracat tutarı, 2002 ila 2008 yılları arasında 2 kattan fazla artış kaydediyor ve 600 milyar dolara yaklaştı. 2008'de küresel ticarette görülen yüzde 12'lik düşüşe rağmen, yaratıcı ürün ve hizmetlerin dünya çapındaki ticaret hacmi yıllık ortalama yüzde 14'lük bir oranla büyüyor. Yaratıcı ekonomi üzerinde çalışmalar yapan Prof. Ertürk, "Yaratıcı ekonomiler, global olarak yüzde 8 ile 10 arasında büyüyor. Dünyadaki ortalama büyüme hızının krizden önce yüzde 2 ile 3 arasında olduğunu düşünürseniz bu önemli bir oran" diyor. Türkiye'de de yaratıcı sektörlerde 2015'e kadar yüzde 10 ve üzeri büyümeler olacağı tahmin ediliyor. Yalnız albüm, CD satışlarının düşmesi nedeniyle müzik ve sanat piyasasındaki rakamlarda düşüş beklenmesi nedeniyle de sanat alanında büyüme öngörülmüyor. Her yıl "Küresel Eğlence ve Medyaya Bakış" raporu yayınlayan PwC'ın Türkiye Eğlence ve Medya Sektörü Ortaklarından Gökhan Yüksel, 2010'da toparlanan Türk medya sektörünün önümüzdeki 5 yılda büyümesini sürdüreceğini öngördüklerini belirtiyor. Müzik, film, reklamcılık, internet erişimi ve tüm eğlence aktivitelerini kapsayan eğlence ve medya sektörünün, yıllık ortalama yüzde 13'lük büyüme ile 2015 yılında yaklaşık 11,4 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Yaratıcı ekonominin alt kollarından8, festival etkinlikleri de her yıl yüzde 15 büyüme kaydediyor. Pozitif Müzik Finans Direktörü Serhan Vardarlı, "2015'te bu sektörün 300 milyon dolara ulaşacağını öngörüyoruz. Kapalı konser mekanlarının artması ve sanatçıların yoğun ilgisi sebebiyle konser sayısı artacak" diyor.

TÜRKİYE YENİ GÜÇ OLUYOR
Yaratıcı ekonomi, sadece büyümede lokomotif olarak değil ihracat anlamında da güç sağlıyor. Türkiye, özellikle film, mimarlık ve tasarım alanlarında bölgesel anlamda büyük bir güç haline gelmeye başladı. UNCTAD'ın 2010 Yaratıcı Ekonomi Raporu'na göre Türkiye'de yaratıcı ürün ihracatı 2003-2008 yılları arasında yıllık ortalama yüzde 14,96 oranında büyüdü. Rapora göre Türkiye, yaratıcı ürün ihracatında, 2008 rakamlarına göre dünyadaki ilk 20 ülke arasında 16'ncı sırada yer alıyor. ~
Gelişmekte olan ekonomiler arasında ise Türkiye, Çin, Hong Kong ve Hindistan'ın ardından 4'üncü sırada bulunuyor. Endüstri Ürünleri Tasarımcıları Meslek Kuruluşu Başkanı Berna Dalaman, tasarımda Türkiye'nin güçlenmesini 2003'te bin olan tasarım patent başvurusunun 2009'da 7 bine çıkmasıyla açıklıyor. Aynı şekilde Türk mimarlık sektörü de yakın coğrafyada büyük projelere imza atıyor. Türk Serbest Mimarlar Derneği Başkanı Yeşim Hatırlı, "Türk Cumhuriyetleri'nin oluşmasıyla başlayan inşaat sektöründeki hareketlilikle, Libya'dan Kazakistan'a kadar olan coğrafyada Türk mimarları, kendilerini tecrübeleri ve başarılarıyla kanıtladı" diye konuşuyor. Türk sineması ve dizileri de komşu ülkelere ihraç ediliyor. Uluslararası Teknolojik Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Vakfı (UTESAV) Başkanı ve Yedirenk Film Yapım Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı İsrafil Kuralay, bugün Türk dizilerinin bölge ülkeleri başta olmak üzere önemli bir satış trendi yakalamış durumda olduğuna dikkat çekiyor. Kuralay, "Geçtiğimiz yıl 70'i aşkın filmimiz birçok ülkeye satıldı. Buradan 80 milyon dolarlık ihracat geliri sağlandı" diyor. Türk reklam sektörü de sadece Türkiye için değil, çok daha geniş bir harita için üretim yapar hale geldi. Örneğin Ogilvy Türkiye'nin çektiği Ford şampiyonlar Ligi TV Spotları 40'ı aşkın ülkeye ihraç edildi.

İŞ OLANAĞI YARATIYOR
Ayrıca yaratıcı ekonomi, istihdam anlamında da umut verici, özel bir yere sahip... Çünkü yaratıcı ekonomi, yüksek eğitimli kişilere iş olanağı yaratıyor. Yaratıcı ekonomiye katkı sağlayan sanatçılar, tasarımcılar, mimarlar, medya mensupları, reklamcıların ortak noktası üniversite mezunu olmaları. Deutsche Bank'ın araştırmasına göre, Almanya'da yaratıcı ekonomide çalışan kişi sayısı 1 milyonu aşıyor ve bu alanlar diğer sanayi, imalat sektörlerinin aksine 2003'ten bu yana sürekli olarak istihdamını yüzde 2 artırmayı başarmış durumda. Türkiye'de de sektör derneklerinin verdiği tahmini verilere göre yaklaşık 163 bin kişi yaratıcı ekonomi alanında çalışıyor. Bugün Türkiye'de 60 bin mühendise iş olanağı veren yazılım alanı ve 40 bine ulaşan sayıları ile mimarlar istihdamda en önde geliyor. Bilişim alanında her yıl 15 bin kişinin mezun olduğunu belirten YASAD Başkanı Beykoz, "Aslında bu sayı çok az. Hindistan'da her yıl 350 bin kişi sektöre katılıyor. Burada daha fazla iş yaratımının artması için yazılım stratejik değerinin gençlerden başlayarak net şekilde anlatılması lazım" diyor. Yazılım alanının alt dalı oyun da gençler için önemli bir fırsat sunuyor. Sektörün lider oyuncularından JoyGame'in CEO'su Barış Özistek, "Oyun alanında Türkiye'de tahminen şu an 1.000 ila 1.500 kişilik istihdam sağlanıyor. Yurtdışında ise sadece Kore'de bin çalışan üzerinde istihdam sağlayan 5'ten fazla oyun firması var. İleride Türkiye'yi merkez alıp Ortadoğu, Avrupa'ya oyun yayını yapacak firmalar geldikçe 2015 yılında yaratılacak istihdam 10 bin kişiyi geçecek" diyor. Türkiye müzik endüstrisinde de bugün bini aşkın müzik yapım şirketi bulunuyor. MÜYAP Başkanı Bülent Forta'ya göre endüstrinin kaset, CD gibi ürünlerden elde ettiği fiziki gelirler hızla düşüş gösterse de dijital alanda Türkiye'de getirilen yeni iş modelleri bu alanda istihdamın artacağına işaret ediyor.

BU SEKTÖRLERE GİRMEK DAHA KOLAY
Yaratıcı ekonomi, istihdam potansiyelinin yüksek olmasının yanında girişimciler için kendi işlerini kurma olanağı da sunuyor. Almanya örneğinde son 10 ila 15 yılda yaratıcı ekonomide açılan KOBİ'lerin sayısı, diğer sektörlerin çok üzerinde. Avrupa Birliği'nde yaratıcı ekonomi alanındaki şirketlerin yüzde 95'ten fazlası mikro şirketler yani 10 kişiden az çalışana sahip orta ve küçük ölçekli şirketlerden oluşuyor. Türkiye'de de yaratıcı ekonomiyi oluşturan sektörler, az sayıda çalışana sahip çok oyunculu pazar yapılarına sahip. Mimarlar Odası Genel Başkanı Eyüp Muhcu, mesleklerinde büyük ofislerin sayısının sınırlı olduğunu, genelde küçük ve orta ölçekli mimarlık ofisleri ile çalışıldığını belirtiyor.~
 Aynı durum kitap yayıncılığı için de geçerli. Bayram Murat, "Şu an pazarda 5 bine yakın yayın yapan kurum var. Ama pazarın yapısına bakarsanız pazarın yüzde 80'ini 100 yayınevi elinde tutar. Kalan yüzde 20'si ise küçük binlerce yayınevi tarafından paylaşılır" diyor. Sinema alanında da sadece İTO kayıtlarında 7 bini aşkın firma bulunuyor ancak bunların içinde çalışan sayısı 10'u aşan 100'ü aşkın şirket mevcut. MÜYAP Başkanı Bülent Forta da, "Türkiye'de müzik alanında irili ufaklı yaklaşık 1.000'in üzerinde yapımcı firma var. Bu firmaların bazıları yılda bir-iki albüm çıkarıyor, bazıları özel projeler nedeniyle bir seferlik çalışmalar yapıyor. 5 binin üzerinde bandrol alan firma sayısı yaklaşık 170 adet" diyerek müzik sektöründeki şirket yapısını açıklıyor. Pazarlar böyle çok oyunculu olunca bu alanlara giriş de kolay oluyor. Bu alanlarda şirketler, yaratıcı fikirler üzerinde büyüdüğü için çok az sermayeyle işe başlanabiliyor. Şerif Beykoz, yazılım alanından örnek veriyor: "Yazılım sektörü, giriş bariyerleri en düşük sektörlerden... Bir kişiye istihdam yaratmanın yıllık maliyeti 6 bin doları geçmez. Ağır sanayide bu miktar 100 bin doları bulur. Ayrıca yazılım ihracatında ithal hiçbir girdi de yoktur."