CEO'lar neden gidiyor?

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Uzmanlara göre koltuklarını terk etmek zorunda kalan tepe yönetici sayısı, azımsanmayacak kadar fazla. İstifa eden CEO’lar yetenek açığının yaşandığı sektörlere gidiyor. Ücret ve yurt dışı iş fırsatları da CEO ayrılıklarını tetikliyor. Önümüzdeki dönemde domino etkisiyle CEO ayrılıklarının artması bekleniyor.

Geçen yıl rekor sayıda CEO görevinden ayrıldı. Challenger, Gray ve Christmas’ın raporuna göre ABD’de 2023 yılında 1.914 CEO istifa etti. Bir önceki yıla göre görevinden istifa eden CEO sayısı yüzde 55 arttı. Araştırmayı 2002 yılından bu yana gerçekleştiren şirketin verilerine göre 2023, en fazla CEO istifasının yaşandığı yıl olarak tarihe geçti. S&P 1.500’de ise geçen yıl 136 şirketin CEO’su görevinden ayrıldı. CEO ayrılıklarının kötü performanstan patronla anlaşmazlığa, yeni fırsatları değerlendirme isteğinden emeklilik ve tükenmişlik sendromuna kadar pek çok nedeni bulunuyor. Geçen yılın kasım ayında dünyanın en büyük kripto borsası olan Binance'ın CEO'su Changpeng Zhao, şirketle ilgili yolsuzluk iddialarını kabul ederek istifa etti. Boeing CEO’su Dave Calhoun ise şirketin en çok satan uçağı 737 Max’le ilgili yaşanan krizin etkisiyle yıl sonunda görevinden ayrılacağını açıkladı. Dünyanın en büyük ikinci moda perakendecisi H&M CEO’su Helena Helmersson da 4 yıllık görev süresinin ardından işinin “çok zahmetli” olduğunu ve devam edecek enerjiye sahip olmadığını belirterek istifa etti. Bizde de son 2 yılda geçmiş yıllara göre çok daha fazla CEO işinden ayrıldı. Şüphesiz CEO’ların üzerindeki büyük baskı ve stres istifaların en önemli nedenleri arasında. Deloitte’un yakın zamanda yayınladığı bir araştırmaya göre yöneticilerin 3’te 1’i sürekli olarak stres, yorgunluk, bunalma, yalnızlık ve depresyonla mücadele ediyor. Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu’nun (NBER) yayınladığı makale ekonomik krizlerin CEO’nun ömrünü ortalama 1,5 yıl kısalttığını gösteriyor. 

TÜKENMİŞLİK SENDROMU

ABD ekonomisinin yüzde 90’ını temsil eden halka açık en büyük 1.500 şirkette CEO sirkülasyonunu inceleyen Spencer Stuart’ın 2023 CEO Transitions raporuna göre CEO istifalarının yüzde 86’yla en büyük nedeni emeklilik. Bunu yüzde 10’la hissedar baskısı, yüzde 3’le şirketteki kontrol değişikliği, yüzde 1’le sağlık nedenleri izliyor. Türkiye’de de son dönemde finanstan havacılık ve perakendeye kadar emekli olan CEO sayısı az değil. Anadolu Grubu’nda 40’ıncı yılını tamamlayan ve son 7 yıldır icra başkanı olarak görev yapan Hurşit Zorlu, geçtiğimiz nisan ayında emekliye ayrıldı. Emekli olduktan sonra Anadolu Grubu’nda yönetim kurulu üyesi olarak çalışmaya devam eden Zorlu, CEO’luk görevini grupta 25 yıldır görev yapan, en son Coca-Cola İçecek CEO’su ve Anadolu Grubu İcra Başkan Yardımcılığı görevlerinde bulunan Burak Başarır’a devretti. Emekliliğin yanı sıra son dönemde CEO ayrılıklarının en önemli nedenlerinden biri de artan baskılar sonucu yaşanan tükenmişlik sendromu oluyor. Son yıllardaki krizlerin liderler üzerinde benzeri görülmemiş zorluklar yarattığını ve bunların stres ve tükenmişliğin artmasına neden olduğunu söyleyen Boyden Türkiye Yönetici Ortağı İbrahim Paksoy, “Uzun süren kriz, CEO’ların zihinsel ve fiziksel sağlığına zarar verdi ve bazılarının istifa etmesine neden oldu” diyor. Mevcut ekonomi, sosyal ve politik iklim göz önüne alındığında CEO’lara yönelik taleplerin katlanarak arttığını söyleyen AL Danışmanlık Genel Müdürü Ayşen Laçinel de CEO’ların artan baskılar karşısında tükenmişlik sendromuna girdiğini ifade ediyor. Son yıllarda CEO’ların artan stresle yaşamlarını güncelleme ihtiyacı duyduğunu ve işi teslim edip yeni yaşam amaçlarına geçiş yaptığını anlatan Laçinel, “Doğal hayat, sağlıklı yaşam için ‘Başka hayat da mümkün’ anlayışıyla görevini bırakıp ayrılan CEO’lara şahit oluyoruz” diyor. 

YENİ KARİYER FIRSATLARI 

CEO’ların yüzde 5’i yeni iş fırsatları, yüzde 17’si ise diğer danışmanlık rolleri için mevcut işinden ayrılıyor. Şirket dışından CEO atamalarının eskiye göre artması da üst yönetimde istifaları beraberinde getiriyor. 2 yıl önce S&P 500 CEO’larının yüzde 18’i şirket dışından atanırken geçen yıl bu oran yüzde 26’ya yükseldi. Transferlerin artmasının en önemli nedenlerinin başındaysa resesyon nedeniyle şirketlerde büyümenin yavaşlaması veya düşük performans yaşanması bulunuyor. Bu da şirket dışından CEO talebini artırıyor. Son 2 yılda Türkiye’de de büyük şirketlerde çok önemli CEO transferleri yaşandı. Genç ve başarılı liderler sadece rakip şirketlere transfer olmadı, bunların önemli bir kısmı yöneticilik yaptıkları sektörleri de değiştirdi. 30 yılı aşkın süredir Türkiye’de ve yurt dışında altyapı, enerji, ulaştırma ve gayrimenkul sektörlerinde üst düzey yöneticilik yapan, en son İGA İstanbul Havalimanı’nın CEO’luğunu yapan Kadri Samsunlu, bu yıl başında sektör değiştirerek Ahlatcı Holding’e CEO olarak transfer oldu. Türk Prysmian Kablo’nun eski CEO’su Ülkü Özcan Baymak’a geçerken geçen yıla kadar 10 yıl boyunca Koloğlu Holding’in CEO’luğunu yapan Cantekin Dinçerler Polisan Holding’e CEO olarak transfer oldu. 10 yıl aynı grupta görev yaptığını, yeni heyecanlar yaşamak istediği için sektör ve holding değiştirdiğini söyleyen Dinçerler, Polisan Holding’e kurumun yeni yönetim kurulu başkanı Tayfun Bayazıt’la birlikte transfer oldu. Kariyerine 2001 yılında McKinsey’de başlayan Dinçerler, iş değişikliği kararında yeni geçtiği grubun halka açık olmasının ve büyüyen sektörlerde faaliyet göstermesinin etkili olduğunu belirtiyor. 

KÖTÜ PERFORMANS 

Uzmanlara göre Türkiye’deki CEO değişimlerinin altında yatan bir başka önemli neden performans. Türkiye’nin içinden geçtiği zor koşullarda elde edilen olumsuz ya da mütevazı sonuçların hissedarları mutlu etmediğini söyleyen Egon Zehnder Kıdemli Ortağı Murat Yeşildere, “Türkiye’de hissedarlar yapısal değişiklikler yapmaktansa ‘yüz’ değiştirmenin kolaylığıyla hareket ediyor” diyor. Bunun da CEO ve genel müdür seviyesinde değişimi hızlandırdığını ifade eden Yeşildere, sahip oldukları hak ve menfaatleri kaybediyor olmanın üst düzey yöneticileri mutsuz ve rahatsız ettiğini vurguluyor. Üst düzey yönetici ücretlerindeki azalmanın da iş değiştirme motivasyonunu artırdığını belirten Yeşildere, “Son dönemdeki ekonomik istikrarsızlıklardan dolayı CEO’ların ve üst düzey pozisyonlardaki yöneticilerin kendi isteğiyle çalıştıkları şirketlerden ayrıldığını görüyoruz” diyor. CEO ayrılıklarının en önemli nedenlerinin başarısız sonuçlar, transferler ve yönetimle yaşanan anlaşmazlık olduğunu dile getiren Boyden Türkiye Yönetici Ortağı İbrahim Paksoy, finansal hedeflerini tutturamayan veya zorlu koşullarda büyümeyi sürdüremeyen CEO’ların görevinden ayrılmak durumunda kaldığını belirtiyor. Paksoy, çalkantılı piyasalarda finansal performansı sürdürme veya iyileştirme baskısının CEO değişim hızını artırdığını söylüyor. Türkiye’de beklenen performansı veremeyen CEO’ların, koltuklarından alınmasının CEO değişimini hızlandırdığını açıklayan Transearch Türkiye Yönetici Ortağı Murat Öztürk de son 2 yılda koltuklarını terk etmek zorunda kalan CEO sayısının azımsanmayacak kadar fazla olduğunu ifade ediyor. Öztürk, “Şirketler, pandemi döneminde ve sonrasında beklenen çevikliği ve adaptasyonu gösteremeyen tepe yöneticileri değiştirme yoluna gitti” diyor. 

AYRILIKLAR ARTACAK 

Son dönemde en önemli CEO ayrılıklarından biri 2019-2013 yılları arasında Turkcell’i yöneten Murat Erkan’ın istifası oldu. Eylül 2023’te istifasını duyuran Erkan, “Sosyal medyadaki paylaşımlarıma baktığımda her birinin Turkcell’le dolu olduğunu görmek, Turkcell’e liderlik etmek bana her zaman gurur verdi. Aldığım karar üzerine 15 yılımın geçtiği ve bu esnada kurduğumuz bağlarla ikinci evim gibi hissettiğim Turkcell’den ayrılıyorum. Bana emanet edilen koltuğu ve unvanı teslim ettim. Ancak güçlü birlikteliklerimiz asla emanet değil; bundan sonra da hep sürecek” dedi. Yaklaşık 7 yıldır Anadolubank Genel Müdürü olarak görev yapan Namık Ülke de bankayla yollarını ayırdı. “Eğer CEO’nun görev süresi çok kısa sürdüyse bunun arkasında işe giriş sürecinde her şeyi netleştirmemek olabilir” diyen MY Executive Kurucu Ortağı Müge Yalçın, CEO düzeyindeki hareketliliğin önümüzdeki dönemde de devam edeceğini düşünüyor. Yalçın, “Bunun nedenleri arasında bir yanda kaçınılmaz domino etkisi var. Diğer tarafta ise iş dünyasında yüksek belirsizlik durumu ve sürekli hızlı dönüşümün yeni normal haline gelmesi bulunuyor” diyor. Türkiye’de 2022 yılında CEO sirkülasyonunun yüzde 22, geçen yılsa yüzde 30 oranında artış gösterdiğini söyleyen BeNova Consulting Genel Müdürü Erdinç Mert de özellikle döviz kurlarındaki büyük dalgalanmalar, enerji maliyetlerindeki artışın ve finansal piyasalardaki dalgalanmaların, şirketlerin yönetim yapılarında değişiklik yapmalarına neden olduğunu belirtiyor. Mert, önümüzdeki dönemde iş dünyasının hızla değişen dinamikleri ve yeni beklentileriyle CEO ayrılıklarının artmasını bekliyor. 

FARKLI DENEYİMLER 

Ayrılan CEO’lar ne yapıyor diye baktığımızda Türkiye’de başka bir şirkete transfer olan CEO sayısı hala çok az. Egon Zehnder’in 2023 yılında yaptığı araştırmaya göre Türkiye’de gerçekleşen genel müdür ve CEO atamalarının 3'te 2'si hala kurum içinden yapılıyor. CEO’lar görevlerinden ayrıldıktan sonra en fazla yönetim kurulu üyeliğiyle danışmanlık pozisyonlarını tercih ediyor. 24 üretim tesisi 78,5 milyar TL’lik cirosuyla Türkiye’nin en büyük sanayi gruplarından Akkök Holding’de de eski CEO Ahmet Dördüncü, görevinden ayrılıp holdingin yönetim kurulu üyeliğine geçti. En son Tekfen Holding’in yönetim kurulu başkanlığını yapan Ali Aydın Pandır da bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak çalışmaya devam ediyor. Doğan Holding, Koza ve Kalibre Holding’de yönetim kurulu üyeliği yapan Pandır, aynı zamanda girişimci. Pandır, Doğru Odak okullarının kurucu ortağı. Yurt dışı iş fırsatları da son dönemde CEO’ların ayrılıklarının önemli nedenleri arasında yer alıyor. Yurt dışında büyük bir yetenek ihtiyacının olduğunu ve bu noktada Türk yöneticilerin ön plana çıktığını söyleyen Stanton Chase İstanbul Yönetici Ortağı Merve Yücealpan, son dönemdeki CEO değişimlerinin önemli bir kısmının artan yetenek ihracından kaynaklandığını ifade ediyor. Yücealpan, “Türk yöneticiler, kriz çözme becerileri, çevik düşünme yetenekleri ve global arenada yakaladıkları başarılarla tercihlerde ilk sıralarda yer alıyor” diyor. Türkiye’den ayrılma motivasyonunun CEO’larda yüksek olduğunu söyleyen Transearch Türkiye Yönetici Ortağı Murat Öztürk de yurt dışına çok sayıda yöneticiyi transfer ettiklerini ve onların yerine yenilerini yerleştirdiklerini ifade ediyor.