Tehlikedeki koltuklar

Geçen yıl, dünyanın en büyük 2 bin 500 şirketinden 375’i CEO’sunu değiştirdi. Dünyadaki CEO sirkülasyonu, yüzde 15’e yükseldi Sadece CEO değil, ona bağlı C-seviye yöneticilerin de aynı koltukta kalma süreleri kısaldı. Değişimin en hızlı olduğu “tehlikedeki koltuklar” ise pazarlama ve satıştan sorumlu CMO ve CSO pozisyonları oldu.

Son dönemde sıklıkla görülen organizasyon içinde yeniden yapılanma hamleleri ise insan kaynakları ve BT koltuklarındaki sirkülasyonu hızlandırdı. Bu durum, toplam görevde kalma süresine de yansıdı. Örneğin Unilever Türkiye’de, C-seviye yöneticilerin aynı koltukta kalma süresi 30 aya kadar inerken bu rakam Nestlé Türkiye’de 18 aya kadar düştü.

Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Dikkatlerden kaçmamıştır... 2013 yılı, üst düzey yönetici sirkülasyonu anlamında oldukça hareketli geçti. Öyle ki bu yılın başından bu yana Carrefoursa’dan Unilever’e, P&G’den Teknosa’ya kadar Türkiye’deki toplam 54 büyük şirketin üst yönetiminde ciddi değişim yaşandı.

30 şirket CEO ve genel müdürünü, 18 şirket pazarlama ve satıştan sorumlu başkanını (CMO ve CSO), 7 şirket finans başkanını (CFO), 6 şirket de İK başkanını (CHRO) değiştirdi. Tepe yönetimde en az değişen koltuklar ise operasyon, inovasyon, üretim ve planlama fonksiyonlarında oldu. BT başkanları (CIO) da diğerlerine göre nispeten daha şanslıydı.

Toplam 54 büyük şirkette sadece Yemeksepeti ile Aksigorta yeni CIO ataması yaptı. Son 15 yılda 6 kez CEO değiştiren Tofaş’ta ise son bir yılda, CEO’ya direkt raporlayan bir alt kademedeki C level yöneticilerde hızlı bir sirkülasyon yaşandı, Geçtiğimiz şubat ayında Tofaş’a bağlı 3 şirketin genel müdürü aynı dönemde değişti.

Bu gelişmenin sonucunda, Tofaş’ta üst düzey yöneticilerin ortalama kıdem yılı 4 yıla kadar düştü. Sadece Tofaş’ta değil bu yıl benzer durum Honda Türkiye, Çelebi Holding ve Doğtaş’ta da yaşandı.~
2013’ün mart ayının ortalarında yeniden yapılanan Honda Türkiye, 7 üst düzey yöneticisini değiştirdi. Hayata geçirdiği yeni atamalarla yönetim ekibini güçlendirdiğini açıklayan şirket, üst düzey yönetici değişikliklerinin büyük bir kısmını satış ve pazarlama yani CSO ve CMO koltuklarında yaptı.

Bu yıl, Doğtaş’ta da aynı yıl içinde 4 yeni üst düzey yönetici getirildi, CEO, CFO, CMO ve CSO koltuklarına yeni yöneticiler atandı, CEO Adidas’tan, CSCO Yataş’tan, CFO Betasan’dan, CMO ise Philips’ten transfer edildi.

DÜNYADA DURUM NE?
Son dönemde üst düzey yönetici sirkülasyonunda müthiş bir artış yaşanıyor. Sirkülasyonun en fazla arttığı C-düzey pozisyonların başında ise CEO koltuğu bulunuyor, Kâr ve performans odaklı hale gelen şirketler, hedeflenen büyüme rakamlarına ulaşamayınca çareyi CEO’larını değiştirmekte buluyor.

Dünyada en fazla CEO değiştiren ülkelerin başında Brezilya, Rusya ve Hindistan var, Booz&Company’nin, bu yıl yayınlanan 13’üncü Global CEO Değiştirme Araştırması’na göre bu ülkelerde bir önceki yıla göre CEO sirkülasyonu yüzde 55 artmış durumda, En az CEO sirkülasyonu ise kıta Avrupası’nda gerçekleşiyor. Belçika’daki şirketlerde bir CEO ortalama 10 yıl aynı koltukta kalabiliyor.

Ancak dünyanın genelindeki CEO sirkülasyonunda ciddi artış var. Booz&Company’nin araştırmasına göre geçen yıl, dünyadaki halka açık en büyük 2 bin 500 şirketin 375’i CEO’sunu değiştirdi. 10 yıl öncesine göre tüm dünyada CEO sirkülasyonu yüzde 53,2 arttı. Türkiye’de de durum çok farklı değil, Türkiye’nin en büyük iki holdingi Koç ve Sabancı, son 15 yılda tam 4 kez CEO değiştirdi, 5 ila 6 yıl arasında değişen CEO görev süreleri 3 yıla kadar geriledi.~
Egon Zehnder Türkiye Danışmanı Tankut Şensürücü, “Türkiye ve dünyada başta CEO olmak üzere C-seviye yöneticilerin görev süreleri ciddi ölçüde kısaldı. Artık büyük şirketler bile 15 yılda 5-6 genel müdür değiştiriyor” diyor. Human Group Genel Müdürü Gaye Özcan da vasat yöneticiye tahammül süresinin çok kısaldığını söylüyor. Özcan, “CEO’ların görev süresi dünyada 5 ila 7 yıl iken Türkiye’de 3 ila 5 yıla kadar düştü” diyor.

TEPEDE DEĞİŞİM FAZLA
Son dönemde gerçekleşen yeni CEO atamaları da Türkiye’de üst yönetimin görev sürelerinin iyice kısaldığını gösteriyor. Yaptığımız araştırmaya göre sadece bu yıl içinde Türkiye’nin önde gelen şirketlerinden 30’u CEO’sunu değiştirdi. Son 15 yılda 6 CEO değiştiren Carrefoursa’da, CEO’ların ortalama görev süresi 2,5 yıla kadar düştü, Hızlı CEO sirkülasyonun yaşandığı şirkette diğer üst düzey yöneticilerde de hızlı bir değişim yaşındı.

Geçtiğimiz haziran ayında Mehmet Nane’nin Carrefoursa’nın genel müdürü olmasından sonra şirketteki 15 üst düzey yöneticinin büyük bölümü değişti, C düzeyin kıdem yılı 1 yıla kadar indi. Yeniden yapılanmadan kaynaklan bu hızlı C düzey sirkülasyonunda Teknosa’nın İK, satın alma, pazarlama, BT gibi kritik pozisyonlarındaki üst düzey yöneticileri Nane’yle birlikte Carrefoursa’nın beyin takımına geçti.

Son 15 yılda 6 CEO değiştiren Tofaş’ta da CEO’ların görev süresi ortalama 2,5 yıla düşerken C düzey yöneticilerin kıdem ortalaması 4 yıla kadar geriledi. Tofaş İnsan Kaynakları Direktörü Burhan Çakır, “Şu anda C düzey pozisyonlarda çalışmakta olan arkadaşlarımızın en yenisi 1 yıl önce, en eskisi de 9 yıl önce son pozisyonlarına atanan kişilerden oluşuyor” diyor.

Bankalar arasında da üst düzey yönetici sirkülasyonu hızlandı. Son 15 yılda, Garanti hariç Yapı Kredi, Akbank, Ziraat ve Vakıfbank’ta CEO’ların görev süresi ortalama 3 yıla indi. Bu yıl içinde ise Vakıfbank, TEB ve Bank Asya genel müdürlerini değiştirdi, Boyden Türkiye Temsilcisi Özlem Ergün, “Bankacılık ve finans en hassas yönetici sirkülasyonuna sahip sektörler arasında yer alıyor. En ufak ekonomik hareketten etkileniyorlar” diye konuşuyor.~
HANGİ KOLTUK TEHLİKELİ?
CEO’lardan sonra koltuğu en çok tehlikede olan yöneticilerin başında “C-seviye” olarak adlandırılan üst düzey yöneticiler geliyor. Secretcv Genel Müdürü Okan Tütüncü, “Son 5 yıl yılda C-seviye yöneticilerin görevde kalma süresi yüzde 50 azaldı” diyor. Son bir yıl içinde Çelebi’den Doğtaş’a Honda’dan Tofaş’a kadar birçok büyük şirketin C-seviyede gerçekleştirdiği yeni yönetici atamaları da bu duruma işaret ediyor.

Doğtaş’ta, son 1 yılda tam 4 üst düzey yönetici değişti. Sektörel açıdan değerlendirildiğinde ise en çok risk altında bulunan üst düzey yöneticiler telekom, hizmet ve enerji sektörlerinde çalışanlar oldu. Geçen yıl, dünyada da en fazla yeni CEO değişimi telekomda meydana geldi. Telekom sektöründe CEO sirkülasyonu yüzde 24’e kadar yükseldi.

Hizmet ve enerjide de CEO değişim hızı yüzde 20’leri geçti. Türkiye’de de üst düzey yöneticilerde telekom, enerji, bilişim, perakende hızlı tüketim, otomotiv ve finans, sirkülasyonun yüksek olduğu sektörlerin başında geliyor. Bu sektörlerde üst düzey yöneticilerin aynı koltukta kalma süresi 3 yıla kadar düşmüş durumda.

Rakamlar da bunu gösteriyor. Unilever’den Turknet’e Türkiye’deki 11 büyük şirkette C-seviye yöneticilerin ortalama kıdem yılı 3 yıl düzeyinde... Nestle’de C-seviyenin görev süresi çok daha düşük, Üst düzey seviyede toplam 10 yönetici görev yapıyor.

Bunların son görevlerindeki ortalama kıdem yılları ise 1,5 yıl, Enerjisa Stratejik İş Destek Bölüm Başkanı Berna Öztınaz da “Enerjide üst yönetimde sirkülasyon çok yüksek. Biz de yöneticilerimizin liderlik stillerine ve yarattıkları organizasyonel iklime yatırım yaparak grup genelindeki çalışan bağlılığımızı artırmayı hedefliyoruz” diye konuşuyor.

CMO VE CSO'DA RİSK YÜKSEK
Üst düzey yönetici yerleştirmesi yapan Aplushuman’ın genel müdürü Hülya Balaban da Türkiye’de ilaç sektöründe de C-seviye yöneticilerin görevde kalma süresinin düşük olduğunu söylüyor, MSD İlaç’ta üst düzeyyöneticilerin son görevlerinde ortalama kıdem yılı 1,5 yıl seviyesinde.~
Şirketteki yöneticilerin yarısı bu yıl içinde işe başlamış durumda. Balaban, “C-seviyede hızlı değişim, otomotiv sektöründe de yaşanıyor. Otomotivde yenilikçi üst düzey yönetici arayışı üst düzey yöneticilerin sirkülasyonunu artıyor” diyor.

Fonksiyonlar arasında bakıldığında ise koltuğu en çok risk altında olan pozisyonların başında satış ve pazarlama başkanları geliyor. Uzmanlara göre şirket içinde başarı veya başarısızlığın faturası ilk önce bu yöneticilere kesiliyor.

Türkiye’de hızlı sirkülasyonun yaşandığı bilişim, perakende, inşaat gibi sektörlerde CMO’ların ortalama görevde kalma süresi 1 yıla kadar düşmüş durumda. CSO’larda ise bu süre 6 aya kadar iniyor. CMO ve CSO’ların görev sürelerinin kısa olmasının bir diğer nedeni de bu yöneticilere olan talebin artması. Balaban, bilişim ve telekomünikasyon şirketlerinde satış ve pazarlama müdürlerinin görev süresinin 2-3 yıla kadar düştüğünü söylüyor.

Balaban’a göre bu durumun temel nedeni iyi satış ve pazarlama yöneticisinin kısıtlı sayıda olmasından kaynaklanıyor. Bu nedenle CMO ve CSO talebinin sürekli artması bu pozisyonlarda çalışan yöneticilerin daha sık transfer olmasına yol açıyor.

Okan Tütüncü ise CMO ve CSO pozisyonlarındaki yetkin yönetici açığının bu görevdeki liderlerin ücret paketlerine de pozitif yansıdığını söylüyor. Sonuçta, ücret paketleri ve yan haklarla cezbedilen satış ve pazarlamacılar, diğer üst düzey yöneticilere göre daha sık iş değiştiriyor. Son görevlerindeki kıdem yılları diğer yöneticilere göre daha kısa oluyor.

NEDEN DEĞİŞİYOR?
Üst düzey yönetim değişikliğine gidilmesinin yeniden yapılanmadan ekonomik konjonktüre kadar birçok nedeni var. Başta CEO’lar olmak üzere C-seviye yöneticilerde değişime gidilmesinin en önemli nedenlerinin başında emeklilik geliyor.~

Yaş sınırlandırılmasından dolayı belli bir yaşın üzerindeki CEO’lar emekliliğe ayrılıyor veya yönetim kurulu üyesi olarak şirkette kalmaya devam ediyor. Bu gibi durumlarda CEO değişimi planlı olarak gerçekleşiyor. Yeni CEO da genellikle şirket içinden atanıyor. Dünyada yapılan yeni CEO atamalarının yüzde 10,8’i planlı gerçekleşiyor.

Yeniden yapılanma, rotasyon, başarısızlık, birleşme ve satın almalar da C-seviye yöneticilerin hızlı sirkülasyonuna neden oluyor. Yeni CEO değişiminin yüzde 2,8’i işten çıkarmalardan kaynaklanıyor.

Ekonomik durum da CEO ve üst düzey yönetici değişimini etkiliyor. Uzmanlara göre şirketler, kriz dönemlerinde tepe yönetimde daha az değişiklik yapıyor. Ekonominin iyi gittiği dönemlerde ise üst yönetimde yeniden yapılanmaya daha sıcak bakılıyor.

Bu nedenle de en fazla C-seviye sirkülasyonu, ekonominin iyi gittiği dönemlerde yaşanıyor. Hem yeni pozisyonların sayısı artıyor hem de yönetim kurulları değişim yapmaya daha istekli oluyor.

Egon Zehnder Türkiye Danışmanı Tankut Şensürücü de büyümenin yüksek olduğu sektörlerde şirketlerin daha hızlı tepe yönetici değiştirdiğini ifade ediyor. Şensürücü, “Koltuğu korumak zorlaşıyor. Koltuğuyla özdeşleşen üst düzey yönetici dönemi kapanıyor” diye konuşuyor. ~
BURHAN ÇAKIR / TOFAŞ İNSAN KAYNAKLARI DİREKTÖRÜ
ÜST YÖNETİMDE KIDEM 4 YIL"
15 C-SEVİYE VAR 15 üst düzey yöneticimiz bulunuyor. İçlerinde 25 yılı aşan kıdeme sahip olan arkadaşlarımız olduğu gibi henüz 1 yıl önce aramıza katılmış olanlar da var. Ortalama rakam verecek olursak, C-seviye konumdaki üst düzey yöneticilerimizin son görevlerindeki ortalama kıdem yılı 4 yıl.

LİDER YETİŞTİRME
Üst yönetim pozisyonlarına gelecek liderlerimizi genellikle içeriden yetiştiriyoruz. Üst düzey pozisyonlara gelebilecek yetenekleri tespit etmek ve geliştirmek için uygulamakta olduğumuz süreçlerimiz ve programlarımız bulunuyor.

FARKLI BAKIŞ AÇISI
Şirkete farklı bakış ve zenginlik kazandırmak için dışarıdan transferlerle beslediğimiz üst yönetim pozisyonlarımız da olabiliyor. Ancak üst düzey yöneticilerimizin tamamı ortalama 16 yıldır şirket bünyesinde görev yapıyor.

SÜRE NEDEN KISALDI?
Üst yönetimde görev sürelerinin kısalmasının emeklilikten yurtdışı atamalara kadar birçok nedeni bulunuyor. Doğal yaşam döngüsü gereği emeklilik nedeniyle ayrılan yöneticilerin yerine atamalar yapıyoruz. Ortağımız Fiat’ın görevlendirdiği pozisyonlarda expat olarak çalışan kişilerin ülkelerine dönmesi nedeniyle yapılan görev değişiklikleri de üst yönetimde değişime neden oluyor.~

YİĞİT OĞUZ DUMAN/ TÜRKİYE İNSAN YÖNETİMİ DERNEĞİ (PERYÖN) YKB
"YENİ OYUNCULAR DEĞİŞİMİ HIZLANDIRDI"
LİDER AÇIĞI VAR
Üst düzey yöneticilerin görev sürelerinin kısalması, rekabet ve yeni oyuncuların pazara girmesinden kaynaklanıyor. Yeni oyuncular sahaya girdikçe gelişen pazarlardaki şirketlerin sayısı artıyor. Birçok sektörde yetkin, deneyimli lider açığı olduğu için üst düzey yöneticilerde sirkülasyon hızlanıyor. Bugün üst düzey bir yönetici için ortalama 5 ila 6 yıl aynı görevde kalmak normal olarak kabul ediliyor.

BÜYÜME ÖNEMLİ
C-seviye dediğimiz üst yönetimde sirkülasyonun bir diğer nedeni de ekonomi. Eğer ekonomi büyüyorsa yöneticilerin iş alternatifleri daha fazla oluyor. Çok alternatife sahip üst düzey yöneticilerin hareketliliği de buna paralel olarak artıyor. Ekonomideki iyileşme üst yönetimdeki çalışanların iş değiştirme niyetlerini gerçekleştirmesi için fırsat oluşturuyor.

TANKUT ŞENSÜRÜCÜ / EGON ZEHNDER TÜRKİYE DANIŞMANI
BAĞLILIK AZALDI"
DEĞİŞİM HIZLANDI
Türkiye, son dönemde ciddi bir değişim sürecinden geçiyor. Bu değişim süreci beraberinde şirket alımı, satımı, ortaklıkları, yeni ve küresel iş modellerini de beraberinde getiriyor. Bu da Türkiye’de faaliyet gösteren şirketlerin stratejilerini 3-4 yılda bir gözden geçirmelerine neden oluyor. Yeniden yapılanma sonrasında kilit pozisyondaki yöneticiler değiştirilebiliyor.~

HANGİ SEKTÖRLER?
Tepe yönetim seviyesinde dünyada ve Türkiye’de sirkülasyon arttı. Teknoloji, e-ticaret, sağlık, enerji, hızlı tüketim ve iletişim gibi sektörlerde, pazar yönetici havuzundan daha hızlı büyüdüğü için tepe yönetimde devamlı bir hareket var. Üst yönetimdeki yönetici değişimi, yüksek yatırım değeri olan şirketlerde daha hızlı oluyor.

YENİ DÖNEM FARKI
Üniversiteden emekliliğe kadar kesintisiz kariyer vaadiyle yola çıkan global şirketler bile “yaşam boyu kariyer” politikasını sorgulamaya başladı. Belirsizlik ortamında şirket kültürünü çabucak değiştirmek için tepe yöneticilerini değiştirince de CEO’ların kuruma olan bağlılıkları daha gerçekçi bir platforma indi. Tepe yöneticiler de bugün daha sık iş değiştirme trendine girdi.

ITIR VOLKAN / EXECUTIVE RESOURCES INT. TÜRKİYE ORTAĞI
"SÜRE MİNİMUM 3-4 YIL OLMALI"
FIRSATLARA AÇIKLAR
Kapanmalar, küçülmeler ve birleşmeler zaman içinde üst yönetimin genel psikolojisini ve şirketlere olan aidiyet duygusunu olumsuz yönde etkiledi. Daha önce benzer bir deneyim yaşamamış C-seviye yöneticiler dahi şirketlerindeki olası bir krize karşı daha proaktif bir yaklaşım göstererek fırsatlara açık hale geldi.~

İDEAL SÜRE
Şirketlerde istikrar ve sürdürülebilirliğin göstergesinin tepe yönetimdeki sirkülasyonu düşürmek olduğuna inandığımdan bu seviyede görev süresi minimum 3-4 yıl olmalı diye düşünüyorum.

İK VE BT’DE ARTTI
Bilişim, internet, ilaç, enerji, perakende ve hizmet sektörlerinde üst düzey yönetici sirkülasyonu yüksek. Fonksiyonlar bazında bakıldığında ise satıştaki tepe yöneticilerinin sirkülasyonu hızlandı. Son yıllarda ise yeniden yapılanma ve reorganizasyon insan kaynakları ile BT departmanlarının üst düzey yöneticilerinde de değişimi tetikledi. Bu yöneticilerin görev süreleri kısaldı.