Tıkanıklık sendromu

Aslında her sektörden benzer şikayetler yükseliyor. Finansmana erişim zorlaşıyor, ödemeler dengesi bozuluyor, kurlardaki hareket ve ani vergi artışları baskı oluşturuyor...

10.01.2018 14:55:000
Paylaş Tweet Paylaş
Tıkanıklık sendromu

Nilüfer Gözütok Ünal

[email protected]

Otomotivde yüksek vergi yükü nedeniyle 2017’nin ilk 9 ayında sektör yüzde 1 daraldı. Ayrıca döviz kurlarındaki dalgalanma vergilerle beraber fiyatların yükselmesine neden oldu. İç pazar bir önceki yıla göre daralıyor. Artan fiyatlar markalar arasındaki kıyasıya rekabet yüzünden kâr marjlarını da düşürüyor.” Hyundai Assan Genel Müdürü Önder Göker, otomotivdeki tıkanıklığı bu şekilde sıralıyor. Tabii bu sorunları yaşayan sadece otomotiv sektörü değil… Her ne kadar Türkiye ekonomisi büyümeye devam ediyor olsa da birçok sektörde talebi ve kâr marjlarını düşüren, yeni yatırımları engelleyen ve doğrudan büyümeyi tıkayan birçok gelişme söz konusu. Bu unsurların başında da kurlardaki hareketlilik, vergi artışları, finansmana erişimin zorlaşması, siyasi nedenlerden çıkan krizlerin ve savaşların neden olduğu pazar kayıpları geliyor. 34 sektörü kapsayan araştırmamızla son dönemde büyümenin önündeki en önemli tıkanıklıkları, bunların yarattığı sonuçları ve çözüm önerilerini ortaya koymaya çalıştık. 

YÜKSEK VERGİ ETKİSİ 

Tıpkı otomotivde olduğu gibi birçok sektör, son dönemde artışta olan KDV oranları nedeniyle sorunlar yaşıyor. Konutta bu yıl 30 Eylül’e kadar teslimde yüzde 18 olan KDV oranı yüzde 8’e indirilmişti. Bu indirimin talepte bir canlanma yarattığını belirten Babacan Holding Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Babacan, ancak ekim ayından itibaren KDV’nin herhangi bir düzenleme yapılmadan yükseltilmesinin tüketicinin konut talebini ciddi yönde olumsuz etkilediğini söylüyor. “Ayrıca bankaların konut kredisi kullandırma yönündeki isteksizliği ciddi sorunların yaşanmasına neden oluyor” diyor. Aynı şekilde traktör sektöründe vergi önemli bir sorun olarak öne çıkıyor. Traktör üreticileri girdiyi yüzde 18 KDV ile alırken ürünü yüzde 8 KDV ile satıyor. Erkunt Traktör Yönetim Kurulu Başkanı Zeynep Erkunt, kendi sektörlerindeki en büyük sıkıntının indirilmiş KDV uygulaması olduğunu anlatıyor ve şunları söylüyor: “KDV problemi dolayısıyla sırtında çok fazla devreden KDV ya da tahsil edemeyeceği KDV yükünü taşıyan sanayici yatırım yapamaz hale geldi.”

MALİYETTE REKOR ARTIŞ 

Maliyet artışları ise neredeyse her sektörde büyümenin önünde önemli bir problem. Mobilyada bazı temel girdilerde maliyet artışlarının yüzde 100’leri bulduğunu belirten Boytaş Mobilya Genel Müdürü Şahin Nursaçan, sözlerine şöyle devam ediyor: “Maliyetlerdeki bu dramatik artış satış fiyatlarına yansıtılamıyor. Tüketici bunu kabul etmiyor. Bu durum da kapasite kullanımını, istihdamı, üretimi ve verimliliği ciddi anlamda etkiliyor.” Halı sektöründe de girdi ve işçilik maliyetlerinin yüksekliği sektörü zorluyor. İstanbul Halı ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Uğur Uysal, bu durumun sektörel kârlılığı düşürdüğünü ve yeni yatırım girişimlerini engellediğini söylüyor. Deniz ürünlerinde de üreticiler hammadde maliyetlerinden şikayetçi. Kılıç Deniz Ürünleri İcra Kurulu Başkan Yardımcısı Sinan Kızıltan, maliyetin yanı sıra iç piyasadaki belirsiz durumların ve uzun vadelerle yapılan ticari anlaşmaların sektörün büyümesini tıkadığını ifade ediyor. Ant Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Okay da yüksek arsa maliyetlerinin kârlılığı ve yeni yatırımları etkilediğini dile getiriyor. “Kârlılık oranları oldukça düşmüşken yeni arsa geliştirilmesi de iyice zorlaşıyor” diyor. 

KUR DARBESİ ÖNEMLİ

Maliyetlerdeki artışların en büyük nedeni, kurlardaki yukarı yönlü hareket. Oluklu mukavva sektöründe son 1 yılda hammaddede fiyat artışlarının yüzde 60’ları geçtiğini belirten Oluklu Mukavva Sanayicileri Derneği Başkanı Mehmet Nuri Görenoğlu, kur kaynaklı maliyet artışlarını gecikmeli olarak satış fiyatlarına yansıtabildiklerini bunun da kârlılığı düşürdüğünü söylüyor. Kimya sektörü de hammadde ve kur kaynaklı artışlardan dolayı tıkanıklık yaşıyor. Bu tıkanıklığın üretici ve satıcılar için kârlılığı negatif etkilediğini anlatan Sika Yapı Kimyasalları Beton Katkıları Grup Müdürü Turgay Özkun, mevcut tabloyu şöyle paylaşıyor: “Genel olarak hammadde ve kur etkisinden dolayı yüzde 10-25 fiyat artışı gözlemledik. Bu artışlardan dolayı yeni projelerin sayısında eskiye oranla nispeten daha konservatif bir eğilim görüyoruz.” Teknosa Genel Müdürü Bülent Gürcan, dövizdeki dalgalanmaların tüketim iştahını etkilediğini söylüyor. “Diğer yandan dolar veya Euro kuru üzerinden alınan AVM kiraları giderlere baskı yapıyor. Tüketiciler, dövizdeki artışa paralel olarak taleplerini erteleyebiliyor” diyor. 

~

KAYIP PAZAR SIKINTISI

Son dönemde siyasi ve ekonomik krizler yüzünden Türkiye’deki birçok sektör pazar kaybına uğradı. Kimya, mobilya, kozmetik, boya, demir çelik ve turizm sektöründeki kayıplar, bugün bu sektörlerin ihracatta daralma yaşamasına neden oluyor. İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamülleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Murat Akyüz, Orta Doğu’da ticaret açısından kilit noktada olan İran, Irak, Suriye gibi ülkelerde yaşanan sıkıntıların ihracatın hedeflenen seviyelere ulaşması önünde bir engel oluşturduğunu söylüyor. Doğtaş Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan, mobilyada İran’ın vergileri artırdığını, Cezayir’in mobilya ithalatını yasakladığını, Libya ve Suriye pazarının kapandığını belirtiyor. Mısır’ı ilişkilerimiz zayıfladığı için Kuzey Irak’ı da iç karışıklıklar yüzünden kaybettiğimizi, bunların da ihracatın yeterince büyümesinin önünde tıkanıklık yarattığını ifade ediyor. Demir çelik sektöründe de yurt dışı pazarlar sorunlu. Çelik İhracatçıları Birliği Başkanı Namık Ekinci, son gelişmeleri şöyle paylaşıyor: “Çin başta olmak üzere Ukrayna, Rusya gibi ülkeler ihracat pazarlarımıza dampingli mal yollayarak pazar payımızı alıyor. Buna paralel olarak İran’ın da yakın zamanda en büyük pazarlarımız olan Irak, Suriye ve Kuzey Afrika ülkelerinde bizi zorlayacağını düşünüyoruz.” 

PASTA KÜÇÜLÜYOR MÜ? 

Arz fazlası da sektörlerin kâr marjını, yatırımları, rekabeti ve dolayısıyla büyümeyi negatif etkiliyor. Polat Holding CEO’su Baran Demir, seramikte yüzde 15-20 arz fazlası olduğunu belirtiyor. Bunun kâr üzerindeki etkisini şöyle dile getiriyor: “Sektörde kârlılıklar yüzde 20-25’lerden yüzde 5-18’lere geriledi.” Konutta da arz fazlası söz konusu. Son dönemde yaşanılan en büyük sıkıntının arzın talebin önüne geçmesi olduğunu söyleyen Anadolu Yakası İnşaat Müteahhitleri Derneği Başkanı Melih Tavukçuoğlu, özellikle İstanbul Avrupa Yakası’nda çok fazla konut üretildiği için yüzde 30’lara varan oranlarda fiyatlarda bir düşüş olduğunu dile getiriyor. Gıda perakendeciliğinde de kontrolsüz metrekare büyümesi pastanın küçülmesine neden oluyor. Makro Market Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Songör, kontrolsüz metrekare büyümesinin başta iş kayıpları olmak üzere önemli sonuçları olduğunu söylüyor ve ekliyor: “İş küçülmesi ve satış kayıpları, maliyetin artmasına kârlılığın azalmasına ve verimliliğin yok olmasına neden oluyor. Nihai olarak da ödeme dengesinin bozularak nakit tıkanıklığının oluşması kaçınılmaz. Bu durum yatırım arzusunu da ortadan kaldırıyor.” 

FİNANSMAN ZORLUYOR 

Finansmana erişimin zorlaşması bugünlerde birçok sektörde büyümenin önündeki temel tıkanıklık. Jolly Tour Genel Müdürü Figen Erkan, vadelerde erteleme nedeniyle oluşan yüksek finansman maliyetinin kârlılıkları olumsuz etkilediğini söylüyor. “Bu nedenle pazarlamaya ayrılacak bütçe küçülüyor” diyor. Gayrimenkulde talep olmayınca daha çok kredi kullanımının başladığını belirten Polat Holding CEO’su Baran Demir, şöyle devam ediyor: “Nakit akışındaki tıkanıklık yeni projelerin geliştirilmesini erteliyor.” Castrol Ukrayna, Türkiye ve Orta Asya Direktörü Kamuran Yazganoğlu, yılın başından itibaren sektörün likidite sıkıntısı içinde olduğunu söylüyor. “Vadelerin uzamasıyla distribütörlerimizin işletme sermayesi ihtiyacı çok arttı. Bu durumun şirketlerin kredi ihtiyaçlarını, dolayısıyla faizlerin artışıyla kredi maliyetlerini ve finans giderlerini de ciddi miktarda artırdığını gözlemliyoruz.” Ode Yalıtım Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Turan da uzun vadenin sektör için en önemli tıkanma noktası olduğunu dile getiriyor. “Vadeler 90 günden 120 güne çıktı. Şirketlerin ödeme dengelerinde sorunlar yaşanabiliyor” diyor. Unda da vadeli satışlar fiyatların bazen maliyetlerine altına çekilmesine neden oluyor. TUSAF Başkanı Eren Günhan Ulusoy, “Unun fiyatı üzerindeki kârsızlık çetin bir rekabetin olduğu sektörde zor durumlarla karşı karşıya kalmamıza neden oluyor” diye konuşuyor. 

KALICI ÇÖZÜM NE?

Tıkanıklık yaşayan her sektör kendi çözümünü de yaratmaya çalışıyor. Bu çözümlerin başında stokları dengeleme, riskli büyümenin önüne geçme, katma değerli üretime yönelme, yeni pazarlar yaratma geliyor. Otomotiv sektörü adına konuşan Suzuki Türkiye Genel Müdürü Ümit Karaarslan, hedge işlemleri ile kurda artışlara karşı oransal dengeleme sağlanmaya çalışılırken satış ve satış sonrasında müşteri memnuniyeti ve potansiyel talep yönetimine ağırlık verildiğini belirtiyor. “Böylelikle sipariş, talep, stok dengesine ulaşılmaya çalışılıyor” diyor. Gıda perakendeciliğinde Makro Market Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Songör, aşırı metrekare büyümesinin önüne geçmek için rakiplere yakın olan, yüksek kiralı ve garantili olmayan lokasyonlarda mağaza açmadıklarını söylüyor. “Sadece fiyat odaklı rekabetten kaçınıyoruz. Çözüm için, herkes bunları yapmalı” diye konuşuyor. Leasing sektöründe vergi avantajlarının özellikle de yüzde 1 KDV’ye tâbi olan ekipmanların kapsamının genişletilmesi bekleniyor. Burgan Leasing Genel Müdürü Cüneyt Akpınar, “Sat geri kirala ürününe ait vergisel avantajların artırılması, karşılık oranlarının düşürülmesi, finansal kiralama şirketlerinin kullanacağı kredilerde KKDF yükünün kaldırılması sektörde işlem hacmi artışını destekleyecektir” diyor. Değer bazındaki artış miktar bazındaki artışın gerisinde kaldığı için tıkanıklık yaşayan plastik sektöründe ise çözüm katma değeri yükseltmekte görülüyor. PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu, “Yüksek teknolojili plastik mamullerin üretim ve ihracatına yönelmek gerekiyor” diyor.

~


BARAN DEMİR / İBRAHİM POLAT HOLDİNG CEO’SU
“YATIRIMLAR DURDU”

“BATILI TURİST GELMİYOR”
Turizmde en büyük sorun, batılı turistin gelmemesi. Batılı ülkelerin siyasi nedenlerle kendi vatandaşlarına Türkiye’ye seyahat etmemeleri konusunda uyarılarda bulunması bir taraftan Batılı turistin tatil amaçlı seyahatlerini engellerken Türkiye’de yapılacak iş toplantıları, şirket ziyaretlerini ve en önemlisi de kongre turizmini engelliyor. Özellikle büyük şehir otellerinin geleneksel müşteri profilinde en az yüzde 60 yabancı misafir vardır.
BÜYÜK KAYIP Bu nedenle turizm bütçelerinin gelir ayağında büyük kayıplar yaşanıyor. Yatırım fizibilitesini bu gerçeğe göre yapmış turizm yatırımcıları büyük zorluklarla karşılaşıyor, finansman zorluğuna düşüyor. Aldıkları kredileri geri ödemede zorlanıyorlar. Ayrıca bayi toplantıları gibi yerli iş toplantılarında da şirketler bütçe kısıtlamalarına gidiyor. Müşteri olmayınca genel giderleri karşılayabilmek adına fiyatlar yarıya düşürüldü. Birçok kuruluş ya kapandı ya nakit zarar etmeye başladı. İşçi çıkarmalar başladı. Yatırımlar ve otel yenileme faaliyetleri durduruldu. Sektörün yapabileceği ortak hareketler çok sınırlı. Öncelikle devlet olarak bazı adımların atılması lazım. Tanıtım konusunda Turizm Bakanlığı daha aktif olmalı. Nokta tanıtımlar yapılmalı.



6 ŞİRKETİN ÇIKIŞ FORMÜLÜ

TASARIMA YÖNELİŞ
Adil Işık Group Yönetim Kurulu Başkan Zehra Işık, büyümenin yavaşladığı sektörde yeni konseptlerle açtıkları mağazaların kendilerine ivme kazandırdığını söylüyor. Tasarım odaklı ürünlere ağırlık verdiklerini belirtiyor.
İKİ KAPILI MODEL Morhipo Genel Müdürü Şule Kuban Arditti, e-ticaret sitelerinin bir sezon geriden gelen kampanyalı ürün satışı modelinin eskidiğini söylüyor. “Bu ikisini aynı anda sunan iki kapılı modelimizle müşterimize istediği anda, istediği ürüne ulaşma imkanı sağlayarak bu sorunu çözdük” diyor.
OTOMASYON YATIRIMI Panasonic Eco Solutions Türkiye Genel Müdürü Nusret Kayhan, “Artan vadeler ve aşınan kârlılıklar için verimlilik artışı sağlayacak projeler ve otomasyon yatırımlarına ağırlık veriyoruz” diye konuşuyor. İHRACATA ODAKLANIYOR Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, iç pazarda ödeme vadelerinden kaynaklanan tıkanıklığı aşmak için ihracatı artırmaya çalışıyor. “Özellikle Afrika ülkeleri, Orta Doğu, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerine odaklanıyoruz” diyor.
FİNANSMAN ÇÖZÜMÜ Whirlpool Corporation Türkiye Genel Müdürü Gabriele Esposito, finansman tıkanıklığını aşmak için ne yaptıklarını şöyle anlatıyor: “Bayilerimizin satın alma imkanlarını yükseltmek ve bankalardaki kredibilitelerini genişletmek amacıyla KGF (Kredi Güvence Fonu) ve DTS (Doğrudan Tahsilat Sistemi) gibi araçları kullanmaları için bayilerimizi teşvik ediyoruz.”
“KGF DÜZENLENMELİ” Sianji Grup Yönetim Kurulu Başkanı Recai Çakır, sektör olarak yaşadıkları finansal tıkanıklığın çözümü olarak KGF desteğinin turizme uygun ayrı bir maddeyle yeniden çıkarılması gerektiğini savunuyor. “KGF desteğinin yarısı yatırımların yenileştirilmesine yarısı ise işletmelerin kullanmasına yönelik olmalı” diyor.



SİNAN ÖNCEL / BİRLEŞMİŞ MARKALAR DERNEĞİ BAŞKANI

“KÂRLILIKLARDA CİDDİ DÜŞÜŞ VAR”

BORÇLULUK ORANINDA ARTIŞ
Yurt içi ağırlıklı çalışan perakendecilerde en önemli tıkanıklığı kârlılıklarda ciddi düşüş oluşturuyor. Kârlılıktaki düşüş, finans yönetiminde sıkışıklık ve borçluluk oranlarında artış olarak perakendeciye yansıyor. Perakendeci bu tablo nedeniyle yatırım yaparken “ciro kirası” veya “üst sınır” oranlı kiralamayı tercih ediyor. TALEPTEKİ AZALMA Talepteki azalma, “kampanya” ve “fırsat” ürünleriyle aşılmaya çalışılıyor. İndirim dönemlerinin öne çekilmesi, bunun en önemli göstergesi. Kârsızlık nedeniyle perakendeci yeni yatırımlara daha mesafeli duruyor. Yatırımların yavaşlaması doğal olarak istihdam yaratma kapasitesini olumsuz etkiliyor. Tıkanıklığın aşılması için yapılması gerekenleri üç ana başlıkta toplayabiliriz: Öncelikle halen kaldıysa eski tarihli kira sözleşmeleri güncel koşullara uydurulmalı. İhracata ve yurt dışında “kökleşme” çalışmalarına ağırlık verilmeli. Markalarımızın AR-GE çalışmaları güçlendirilmeli.


Türkiye ve dünya ekonomisine yön veren gelişmeleri yorulmadan takip edebilmek için her yeni güne haber bültenimiz “Sabah Kahvesi” ile başlamak ister misiniz?


İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yorum Yaz