Yuvarlanan bütçeler geliyor

Bugünlerde şirketlerin gündeminde 2014 bütçesi var. Bunun için son hazırlıkları yapıyor, yeni yıla dair büyüme planlarını ortaya koyuyorlar. Çoğu, öngörülemeyen riskler için her ay bütçeyi yeniden gözden geçirmek niyetinde...

Bu kapsamda bütçe yöntemi olarak tercihlerini ise “rolling forecast budget”tan (yuvarlanan kestirimli bütçe) yana kullanıyorlar. 2014’e yönelik planlarında “temkinli” gözüken şirketler, dinamik bütçeleme sistemlerini benimseyerek yeni yılda daha kontrollü olacaklarının sinyalini veriyor. Yine de çoğunun önümüzdeki yıl için çift haneli büyüme planından vazgeçmemesi dikkat çekici...

Artık eski yöntem terk edildi. Bundan 5 yıl öncesine kadar şirketler, geleneksel bütçe yöntemiyle çalışıp buna göre hedeflerini belirliyordu. Hazırlanan bütçe, yıl boyunca şirketin rotasını çiziyordu. Yeni dönemde ise durum değişti.

Öyle ki kağıt üzerinde kalan, değişmeyen bütçeler geride kalmış durumda. Şimdi şirketler, yıl boyu belirli aralıklarla bütçeyi sürekli gözden geçiriyor. Bu sayede bütçelerini uyuyan halden dinamik hale dönüştürüyorlar. Hayat Kimya Genel Koordinatörü Prof. Dr. Orhan İdil de yeni dönemde dinamik bütçe sistemine geçtiklerini söylüyor.

2013 bütçesini statik hazırladıklarını, yeni dönemde bu yaklaşımlarını değiştirdiklerini belirtiyor: “2014 yılı içinde piyasa, ülke koşullarına ve tüketici ve pazar eğilimlerine göre değişim gösterebilen daha esnek bir yapıya geçmeyi planlıyoruz.

2014 yılı için bütçemizi rolling forecast budget’a (yuvarlanan kestirimli bütçe) göre oluşturuyoruz” diye konuşuyor. İdil, yeni yaklaşımlarıyla 1 milyar dolar ciroluk grubu yönetirken bütçede daha fazla revizyona gitmek isteyeceklerinin de altını çiziyor. Böylelikle hem şirketin performansını hem bütçenin yönetimini daha sağlıklı bir şekilde yapabileceklerini belirtiyor.~
Sadece Hayat Kimya değil, son dönemde Türkiye ve dünya ekonomisinde yaşanan anlık gelişmeler, tüm kuruluşları bütçede daha dinamik bir yaklaşım benimsemeye zorlamış durumda. Uzmanlara göre de yeni dönemde “uyuyan bütçelere” yer yok.

İşte bu nedenle çok sayıda şirket, 2014 yılı bütçelerinde veriler değiştikçe yenilemeyi mümkün kılan “rolling forecast budget” (yuvarlanan kestirimli bütçe) sistemini kullanmaya hazırlanıyor.

SÜREKLİ UYARLANAN BÜTÇE
Rolling forecast budget (yuvarlanan kestirimli bütçe) yönteminde şirketler, genelde her 3 aylık dönemin başında bütçelerini yeniden gözden geçiriyor. Bu sayede de bütçelerini değişen iş şartlarına sürekli uyarlama şansı elde ediyorlar.

Uzmanlara göre bu tip bütçeler, yılda bir kez karar vermek yerine, sürekli bir planlama ve fırsatların peşinde koşma sürecini de teşvik ediyor. Bazı şirketler, 12, 15, hatta 18 aylık yuvarlanan kesti-rimler yapıyor. Bu kestirimler kimi şirketlerde her ay yenileniyor. Bu uygulamada bütçeler yaşayan bir organizma olarak görülüyor.

Doğtaş da 2014 için bu bütçe yöntemini kullanacak şirketlerden biri. Doğtaş Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan, rolling forecast yöntemi ile bütçelerini, hedeflerini revize ederek güncel tutacaklarını söylüyor.

Dimes Genel Müdürü Ozan Diren ise “Her mali yıl öncesinde ilk etapta yıllık operasyon planımız için master bir bütçe oluşturuyoruz. Sektörün hızlı değişen yapısından dolayı hazırlanan master bütçe her ay pazarın koşulları, rekabet, mevsimsellik ve geçmiş dö-nem gerçekleşmelerine göre yeniden tahminlenerek revize ediliyor. Kısaca rolling forecast bütçe hazırlıyoruz” diyor.~
İlaç sektörünün büyük oyuncularından Novartis de yılda iki kez eylül ve aralık ayında detaylı bütçe çalışması gerçekleştiriyor. Şirket, bu bütçelere paralel olarak rolling forecast sistemiyle de her ay, yıl sonu tahminlerini düzenli olarak gözden geçiriyor. Benzer şekilde Netaş, Asaş Alüminyum, Aydınlı Grubu ve DHL Supply Chain gibi birçok şirket de aynı yöntemle bütçelerini yönetmeyi tercih ediyor.

NEDEN TERCİH EDİLİYOR?
Peki şirketler dinamik bütçeleme sistemini neden tercih ediyor? DHL Supply Chain Genel Müdürü Hakan Kırımlı, “Bu şekilde hem olabildiğince uzun vadede gelecek projeksiyonlarımızı oluşturabiliyor hem kısa vadede bütün etkenlere karşı dinamik bir şekilde kendimizi hazırlayarak daima bir adım önde olmaya gayret ediyoruz” diyor.

Aydınlı Grubu da özellikle satın alma aşamasında katkısını gördüğü için bu sistemi kullanıyor. Grubun genel müdürü Levent Özkan, “Önceleri bütçe takibi, harcama gerçekleştikten sonra yapılıyordu. Müdahalede geç kalınıyordu. Anlık bütçe takibinde ise yüksek harcamalara anında müdahale ederek bütçenin aşılmasının önüne geçilebiliyor” diye konuşuyor.

Asaş Alüminyum Finans Müdürü Dr. Tarık Jamali, bu sistem sayesinde her ay sonu döviz kurları ve hammadde fiyatlarını revize ettiklerini belirtiyor. 3 aylık periyotlar içinde de diğer dış etkenlere bağlı değişkenleri revize ettiklerine dikkat çekiyor ve ekliyor: “Aylık bazda gerçekleşenlerle bütçeleneni karşılaştırıp, bütçeden sapmanın nedenlerini analiz ediyoruz.

Bu arada varsa varsayımsal hataları da gideriyoruz. Bu yöntem, önceden oluşturulan hedeflerin güncel olarak gerçeğe uygun bir yapıda gerçekleşmesini temin eden en iyi araç.” Netaş CEO’su Müjdat Altay da rolling forecast’in kendileri açısından yarattığı değeri şöyle açıklıyor: ~
“Sistemle haftalık bazda önümüzdeki dört çeyrekte oluşabilecek fırsatlar takip ediliyor. Bu fırsatların yaratacağı kârlılık, nakit akımları, yatırım kararları, istihdam ihtiyacı gibi kararlar daha etkin bir biçimde alınıyor.”

ÖNE ÇIKAN RİSKLER
Şirketlerin 2014 yılı bütçe hazırlıklarında göz önünde bulundurdukları riskler de farklılık içeriyor. Kurlardaki dalgalanmalar, cari açık, enflasyon verileri, global ekonominin yeni yönü, maliyetlerdeki artış ve ekonomik büyümeler ele alınan risklerin başında geliyor...

Örneğin DHL Supply Chain Genel Müdürü Hakan Kırımlı, bütçe yaparken kurlardaki dalgalanmaları, iş ve çalışma koşullarındaki politika değişikliklerini, vergisel yenilikleri, global ekonomik göstergeleri dikkate almayı planladıklarını söylüyor. Tüm bu unsurların müşterilerinin içinde yer aldığı sektörleri nasıl etkileyeceğini de yakından takip edeceklerini belirtiyor.

Novartis Ülke Başkanı Güldem Berkman ise 2014 bütçesinde makro ve sektörel ekonomik verilerle bu veriler üzerinden yaptıkları tahminleri göz önünde bulundurduklarını belirtiyor. “Cari açık, kur tahminleri, enflasyon verileri, sektörün büyüme oranı, nüfus bilgileri gibi tüm ekonomik değerleri dikkate alarak risk yönetimini başarıyla uyguluyoruz” diye konuşuyor. Netaş, sektörel risklerin yanında rekabet, daralan kâr marjları, tedarikçi yönetimi gibi makro ekonomik faktörlerle kur hareketleri, faiz ve enflasyonu dikkate alarak bütçesini hazırlıyor.

Aydınlı Grubu Genel Müdürü Levent Özkan da asıl riski kurda buluyor. Ancak buna karşı önlemini de almış durumda. “Kur ve büyüme hedeflerinde beklenti anketleri ve bankaların tahminleri bizim için gösterge teşkil ediyor. Tümünü kendi içimizde değerlendirip kötümser olmayan bir bütçe büyüme oranı ve kuru belirliyoruz. ~
Amerikan doları için 2014 yılında ortalama 2,03 kullandık” diye açıklıyor. Dimes için ise riskler daha da çeşitli. Gelecek yılın hava durumunun bile kendileri için risk olduğuna değinen Dimes Genel Müdürü Ozan Diren, “2014 meyve rekoltesi, döviz kuru, ekonomik büyüme, pazar büyüklüğü hep dikkate almak durumda olduğumuz etkenler” diyor.

Bimeks Genel Müdürü Arif Bayraktar ise kendileri açısından riskleri şöyle anlatıyor: “Sektördeki geleneksel mevsimsellik, dini bayram tatillerinin uzunluğu, kısalığı ve hangi aylara denk geldiğine bağlı olarak değişim gösterebiliyor.

Biz Bimeks olarak takip eden yılın bütçesini roll olarak tasarlıyor ve bütçe çalışması tamamlandıktan sonra aylık olarak gerçekleşmelerle karşılaştırıyor, üç ayda bir de gerekli olduğu takdirde revize ediyoruz” diyor.

İDDİALI BÜYÜME HESAPLARI
Gelelim büyüme hesaplarına... Sektör bağımsız her oyuncu yeni dönemde bütçelerde geleceğe ait net bir büyüme beklentisi oluşturmanın zor olacağı görüşünde. Özellikle Orta Vadeli Plan’da (OVP) büyüme beklentisinin aşağı yönlü revize edilmiş olması da bu durumu tetikliyor. 2014 için yüzde 5 olan büyüme hedefi yüzde 4’e indirilmiş durumda.

Anadolu Grubu CFO’su Can Çaka da geleceğe ait beklenti oluşturmanın zor olduğu bir dönemde olduğumuzu düşünenlerden. Çaka, bu nedenle bir oran vermekten de kaçınıyor. Kendilerinin görece düşük ama kaliteli bir büyüme hedeflediklerini söylüyor ve “Büyüme ve yatırım dengesinde, temkinli büyüme varsayımıyla uzun vadeli stratejilerimizi destekleyen, piyasa konumumuzu ve rekabetçiliğimizi artıracak kaliteli büyüme beklentilerimiz var” diye konuşuyor.

Öte yandan birçok şirket yeni yılda çift haneli büyüme ritmini devam ettirmekten yana. Asaş Alümin-yum’un 2014 yılı bütçesinde reel büyüme tahmini yüzde 11,9 olarak yer alıyor. Aydınlı Grubu, GSMH’de yüzde 4,2 büyüme beklerken kendi yurtiçi satışlarında yüzde 22 büyüme hedefliyor.~

Çilek Mobilya Genel Müdürü Muzaffer Çilek, yeni yılda yüzde 20 büyüme öngördüklerini ifade ediyor. Doğtaş CEO’su Davut Doğan ise daha iddialı hedefler ortaya koyuyor. “2014’te Doğtaş’ta yüzde 20, Kelebek’te yüzde 50 büyüyeceğiz” diyor. Dimes’in yeni yılda büyüme öngörüsü yüzde 10 iken DHL Supply Chain de yüzde 15 seviyesinde bir büyüme tahmininde bulunuyor.

CAN ÇAKA / ANADOLU GRUBU CFO’SU
ANADOLU GRUBU NUN 0 TABANLI BÜTÇ€ YAKLAŞIMI
AYLIK BAZDA ÇALIŞMA
Anadolu Grubu olarak şirketlerimizde iş planı çalışmaları, eylül ayı içinde başlayıp aralık ayına kadar sürüyor. iş planları her yıl önümüzdeki 3 yıllık dönemi kapsayacak şekilde hazırlanıyor. Bu planların birinci yılı bütçe olarak adlandırılıyor ve bütçeler oldukça detaylı bir şekilde aylık bazda çalışılıyor.

TEMKİNLİ VE HAZIRLIKLI
Şirketin operasyonuyla ilgili önceden öngörülemeyen bir durumun gelişmesi halinde, yönetim kurulunun alacağı kararla bütçe revizyonu dönem içinde yapılabiliyor. Anadolu Grubu olarak bütçelerimizi hazırlarken temkinli ve beklentilerimizin dışındaki gelişmelere hazırlıklı olmaya özen gösteriyoruz.

AZAMİ HASSASİYET
2014 yılı bütçe hazırlama sürecinde de masraflarımızı ve personel bütçelerimizi "0” tabanlı bütçe yaklaşımıyla hazırlıyoruz. Tüm maliyetlerin sorgulanması, değer yaratmayan aktivitelerin belirlenmesiyle masraflarımızda tasarruf sağlanması konusunda en azami hassasiyeti göstermeye çalışıyoruz. Hammadde maliyetlerinin öngörülebilirliğini artırmak adına uzun vadeli işbirlikleri ve tedarik anlaşmaları yapıyoruz.~

VAHAP KÜÇÜK / LC WAİKİKİ YÖNETİM KURULU BAŞKANI
"BÜTÇE KURŞUN KALEMLE YAZILMALI"
NELERİ DİKKATE ALIYORUZ?
Biz bütçeyi aslında hep kurşun kalemle yazmayı düşünürüz. Çünkü bütçeyi kurşun kalemle yazdığınızda silinebilir ve sonra tekrar yazılabilir. Sürekli revize edilen, değişen esnek bütçeler yapıyoruz. Ama bu, ana bir bütçe planı yapmadığımız anlamına gelmiyor.

Burada neleri dikkate alıyoruz diye bakacak olursak: Yeni yatırımlar önemli. Yeni yatırımdan ne kadar büyüme gelebileceğine bakıyoruz. Gelecek yapıdaki işletmeleri ne kadar büyütebileceğimizin de yanıtını arıyoruz.

BÜYÜME PLANIMIZ
Bunu yaparken fiyat politikalarına, o yıl içindeki kampanyalara bakıyor, analiz ediyoruz. Bölgedeki gelişmeleri de gözden geçiriyoruz. Neticede burada bir büyüme hedefi konuyor. Ve bunu da 2-3 ayda bir revize ediyoruz.

Bu yüzden bütçemizin kurşun kalemle silinip yazılabilen bir bütçe olmasına dikkat ediyoruz. 2014 yılında bütçede büyüme planımız yüzde 25. Bunun bir kısmı yeni mağazalardan bir kısmı yurtdışından bir kısmı da mevcut mağazaların büyümesinden gelecek.~

ABDULKADİR KONUKOGLU / SANKO HOLDİNG YÖNETİM KURULU BAŞKANI
'REVİZE EDİLEN BİR BÜTÇEMİZ VAR'
3 AYLIK DEĞİŞİMLER
Sürekli revize edebileceğimiz bir bütçeleme sistemine sahibiz. Belirli bir bütçe hazırlarız. 3 ay içinde gelişmeler neticesinde değiştiririz. Bu sistemi uygulama sebebimiz, sabit bir bütçe yapıp şirketi tamamen bağlamak istemiyoruz. Yani bu yöntem gerekli yerlerde ilaveler yapmayı mümkün kılabildiği gibi bazı şeylerden de vazgeçme imkanı veriyor.

DAHA DİNAMİK OLUYOR
Böylece şirket daha dinamik oluyor. Her ay bilançolarda şirketin ve sektörün gidişatını görüyoruz. Dolayısıyla buna göre düzenlemeler yapıyoruz. Risklere gelince... Piyasa değişebilir, kriz olabilir, dolar fırlayabilir ona göre bütçenin revize edilmesi çok önemli. Ona göre senaryolarımız var. 2014 yılı için grubumuzun büyümesini Türkiye büyümesinin 1,5 katı olarak öngörüyoruz.