TÜRKİYE MODELİ VE TEMEL EKONOMİ DERSİ

Geçtiğimiz ay “sıra dışı” olarak nitelendirilebilecek “Türkiye modeli” adı verilen ekonomik program bizzat TC Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklandı. Bu modelin nasıl uygulanacağını ve sonuçlarını hep birlikte deneyimleyeceğiz.  Dünyaca kabul gören ekonomi teorilerine ve sistemlere adeta meydan okuyan “sıra dışı” modelin nasıl işlediğini ve üreteceği sonuçları herkes merak ediyor. Uluslararası Finans Enstitüsü Başkanı Robin Brooks ve Türkiye’yi yakından takip eden bir ekonomist olan Timoth Ash, 20 Aralık sonrasında “şaşkınlıklarını” dile getiren mesajlar yayınladılar sosyal medyada. Bu model, piyasa ekonomisine dayanan kapitalist düzene mi, merkezi planlamaya dayanan sosyalist düzene mi yoksa demokratik planlamaya ve sosyal devlet anlayışına dayanan karma ekonomik düzene mi uygun diye derin bir tartışmaya girmek için sahibi bulunduğum şu köşenin eni, boyu yetersiz. Çünkü “Türkiye Modeli”ni bu 3 temel ekonomik sistemin hiç biriyle tanımlamak mümkün görünmüyor. Ben de tam olarak anlayamadığım bu “Türkiye modeli”nin doğurabileceği sonuçları Konjonktür köşemizin yazarı Koç Üniversitesi öğretim görevlisi, ekonomist Dr. Cem Çakmaklı’dan uzman gözüyle yazmasını rica ettim. Çakmaklı, bu yeni kararların bizi götürebileceği “iyi” ve “kötü” senaryoyu Capital için kaleme aldı. Okumanızı öneriyorum.

“Türkiye modeli”nin temel ayağını oluşturan vatandaşların TL hesaplarında tuttuğu birikimleri kur artışına karşı koruyan “Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat” düzenlemesi ne anlama geliyor? Ekonomik kararları “dövize endeksli” hale getirmek, Türkiye ekonomisinin “dolarizasyon” trendinin hakimiyetinde olduğunu kabul etmek değil de nedir? Piyasada fiyat teklifleri zaten çoktandır dolar, Euro cinsinden verilmeye başlanmış durumda. Hızla yükselen enflasyon ve hızla değişen maliyet ve fiyatlarla başka türlü iş yapabilmek mümkün değil çünkü. Bir başka deyişle ticaret dövizle yapılmaya başlandı. Türkiye’de Dolar ve Euro alışverişlerde değişim aracı oldu yeniden. Yeri gelmişken “Dolarizasyon” kavramının sözlük anlamını da şuraya not düşelim…

Bir ülkede değişim aracı, hesap birimi, varlık biriktirme aracı olarak kendi ulusal parası yerine yabancı para kullanılması “dolarizyon” olarak nitelendirilir .... Peki “dolarizyon” ülke ekonomisini nasıl etkiler? Temel ekonomi derslerinin notlarına bir göz atarak yanıt verelim:

Dolarizasyon bir ülkenin parasal ve finansal açıdan yüzleştiği en önemli zorluklardan biridir. Faiz oranlarındaki değişikliklerin yabancı para türünden kredi ve mevduat oranlarına neredeyse hiçbir etkisi olmaz… Temel ekonomi derslerinde okutulan bu notlar size tanıdık geldi değil mi?

Goldman Sachs, Kasım 2020’de Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın (TCMB) faizleri düşürmek için 100 milyar dolardan fazla rezerv harcadığını açıkladı. Ardından muhalefet partilerinin ısrarla “128 Milyar Dolar Nerede” sorusunu ısrarla sormaya başladı. 20 ve 21 Aralık günlerinde TCMB’nin 5,5 ila 7 milyar dolar arasında bir rezerv satışı yaparak kuru baskıladığı yönünde açıklamalar yayınlandı. Bu haberler neden mi önemli?

Çünkü;  “Para ile güç arasında doğrudan ve yakın bir ilişki vardır. Kendi parasını basmak bir ülke için egemenlik göstergesidir. Ancak ‘rezerv para sahibi olmak’ da bir ülke için güç ve prestij işaretidir.”

2022 sağlık ve esenlik dolu bir yıl olsun diyelim.