Tahminlerin gücü: Viral tahmin yaratma sanatı

Tahminlerin gücü: Viral tahmin yaratma sanatı

En son ne zaman insanlarca dikkate alınan bir tahmin yaptınız? Hayatta birçok şeyde olduğu gibi burada da kullanılabilecek çok sayıda yöntem ve teknik var. Ancak tahmin yapmakla ilgili düşünce süreçleri, her zaman hayal ettiğimiz kadar kolay değil ve elbette viral olabilecek bir tahmin yapmayı başarmak büyük bir şans işi.

Bu nedenle sizi bu mistik bilim dalı hakkında bir parça aydınlatmak için hayal gücümün fırtınalı, şimşekli ve gök gürültülü sınırlarında dolaştırmak isterim.

E-ticaret hacmi, nihayet 2018 yılında yüzde 10 seviyesine ulaştı. ABD’deki tüm perakende müşterilerinin yüzde 10’unun çevrimiçinden alışveriş yapmaya geçmesine yetecek kadar momentum kazanması e-ticaretin tam 25 yılını aldı.

Bu çok önemli bir veri, çünkü bizim yeni tarz bir iş yapmaya uyum sağlamakla ilgili insani yeteneğimizin özünü ortaya koyuyor. Diyelim ki bu gelişme sadece bir veri setinden ibaret, ancak o yetenekli gözlemcilerin eli kulağındaki değişiklikleri kavrayışımızı daha da iyileştirme potansiyeli taşıyan “insan davranışının 25 yıl kuralı” hakkında spekülasyon yapmalarının önünü açıyor. Peki bu yapılacak tüm seyahatlerin yüzde 10’unun otonom araçlara kayması için bir 25 yıl daha bekleyeceğiz anlamına mı geliyor? Belki. Ancak gelin bu konuyu biraz daha derine inerek kurcalayalım.

VİRAL TAHMİN YARATMA SANATI

Viral tahmin yapmanın kilit özelliklerinden biri de şaşırtmaca faktörüdür. Şayet “2040 yılına kadar yollardaki arabaların yüzde 10’u şoförsüz olacak” dersem, bu gerçekten pek çok otonom ulaşım meraklısını şaşırtır; çünkü bu oran onların beklediğinden çok daha düşük.

Başlangıç tarihi bugün için şüpheli şoförsüz arabalarda 2040 yılı tam da meşhur 25 yıl kuralına cuk oturuyor. 2040 aynı zamanda kolaylıkla hatırlanabilen bir kilometre taşı tarihi olma özelliğine de sahip.

Ancak “yollardaki arabaların yüzde 10’u”, toplam vasıta kullananlardan çok daha farklı. Yollardaki toplam araçlar hakkında bir donanım tahmini yapmak, herhangi bir vasıtaya binen yolcuların kat ettikleri kilometreleri ve inip binme sayılarını tahmin etmekten de çok farklı. Tahmine ikinci bir yarım daha ekleyerek, biz buna daha çeşni katabilir ve işi çok daha şaşırtıcı hale getirebiliriz.

ŞAŞIRTISI TAHMİN

“2040 yılına gelindiğinde yollardaki arabaların sadece yüzde 10’u şoförsüz olacak. Ancak aynı zamanda tüm arabaların yüzde 10’u kat edilen tüm yolcu kilometrelerinin yüzde 90’ını yapacak.”

Bu türden bir tahminin benim tabirimle çift şaşırtmacalı yönü vardır ve beraberinde çok daha ayrıntılı tartışmalar gerektiren bir karmaşıklık seviyesi getirir.

Çoğu insan arabasına aşık olma derecesinde fevkalade düşkün ve “arabasızlığa” geçerken çok zor günler yaşayacaklar. Bu yüzden arabaların büyük bir çoğunluğunun ayda bir kez veya daha az kullanılan hobi araçları kategorisine geçeceği ileri sürülebilir.

Ne olur ne olmaz bir yere gitmem gerekebilir diye bahçede bir araba tutma akılsetinin yerini ya ulusal sistem çökerse veya ülkede eski model arabalara yine rağbet olursa ya da uzaylılar dünyamızı istila ederse gibi olmaz olmaz ama bir köşede dursun akılseti alacaktır.

Nedeni ne olursa olsun çoğu insan ileride “ilk aşkı”ndan ayrılmakta kesinlikle çok zorluk çekecek.

Bu tahmin ve etrafındaki tartışma boyunca bileşenlerden her biriyle onun destekleyici verilerinin kapsamlı bir “gerçek sesi” olması gerekir. Her ne kadar başlangıçta zekanıza hakaret ediliyormuş gibi gelse de üzerinde biraz düşündükten sonra kendinize “Evet çok mantıklı” veya “Hımm, bunun hakkında biraz düşünmem gerekecek” ya da en azından “Belki” diyeceksiniz.

ARTÇI TAHMİNLER

Artçı bir tahmin, birincil olandan türetilendir. Yukarıda yaptığım tahminin doğal olarak artçı tahminleri de olması gerekir:

2040 yılı itibariyle tüm yolculuk kilometrelerinin yüzde 90’ını şoförsüz arabalar yapacak ve bu sayede günümüzde olan kazaların ve yaralanmaların sayısını yüzde 10’un altına düşürecekler.

2040 yılına gelindiğinde bireylere yapılan araba satışları günümüzdeki miktarın yüzde 10 altına inecek.

2040 yılında araba acenteliklerinin yüzde 90’ından fazlası iflas edecek. Araba kredilerinde yüzde 90’dan fazla düşüş görülecek ve özel araba sahipliğinin yüzde 90’dan fazlası hobicilerin elinde olacak.

Bu artçı tahminlerin her biri, orijinalinin mantıklı birer çıkarımıdır. Ancak aynı zamanda diğer öngörülere verilen tetkik seviyesinin de aynısına muhtaçtırlar.

İTİRAZLARLA İLGİLENMEK

Tahminler kusursuz olmayan bir sanat formudur. Bir yandan dinleyiciyi gelecekte asla olmayacağını farz ettikleri bir olay hakkında düşünmeye zorlar. Ama diğer yandan da kendilerini bizzat bir çıkarım yapmaya zorlar.

Oysa aslında her tahminde bir parça hata payı vardır. Zaman çerçevesi bakımından yanlış olabilirler, olasılıklar aşırı kapsamlı değerlendirilmiş olabilir, farklı yaş grubu hedef alınmış olabilir veya veri seti eksik olabilir. Ancak bir tahmin her yönüyle kusursuzca tanımlanmışsa, o zaman gerçekleştiğinde size çok farklı hissettirir.

Bu ve çok sayıda başka nedenden dolayı tahminler, hakkında yapılan eleştiriler ve itirazlar yüzünden birer günah keçisi haline getirilmektedir. Bu da zaten bu işin gereğidir.

Belirtmeliyim ki aldığınız bir eleştiri değildir; tahmininiz yeterince duygusal coşku yaratmamıştır ve muhtemelen viral olamayacaktır.

Ben daima en iyi itirazların benim asla aklıma gelmeyen meseleleri gündeme getiren ve kilit argümanlarıyla yepyeni bir tartışma başlatan acayip zeki insanlardan geldiğini düşünürüm.